قازاقستان • كەشە
جاسىل جايلاۋ، اق شاڭقان بوز ءۇي، بەلدەۋگە بايلانعان تۇلپارلار جانە تابيعاتپەن ەتەنە وسكەن قازاق. ءدال وسىنداي كورىنىس بەينەلەنگەن اشىقحاتتار كەزىندە ەۋروپانى شارلاعانى شىندىق. اقش كونگرەسىنىڭ كىتاپحاناسىنان تابىلعان قازاق حالقىنىڭ ومىرىنە قاتىستى سۋرەتتەر لەگى ءبىزدى بەيجاي قالدىرماۋعا ءتيىس.
ادەبيەت • 28 ماۋسىم، 2022
ەۋروپادا جىل سايىن قايتا-قايتا باسىلىپ شىعاتىن ەلۋ كىتاپ بولسا، سونىڭ باسىم كوبى باقىت تۋرالى كىتاپ ەكەن. نەگە باقىت جايىندا؟ سوندا ەۋروپالىقتار باقىتسىز با، الدە باقىتتى بولۋعا ۇمتىلىپ ءجۇر مە؟ جوق، ماسەلە مۇندا ەمەس. مۇنىڭ جاۋابى باقىت ىزدەۋشىلەردىڭ ۇلت پەن ۇلىسقا، ءناسىل مەن تەككە بولىنبەيتىنىندە. كىتاپ سورەلەرىندە مىزعىپ جاتقان كىتاپتار قانشاما؟ ءتىپتى سونىڭ كەيبىرىن سان جىلدار بويى وقىرمان قولىنا المايدى. قالام يەسى مەن اق قاعازدىڭ وبالى كىمگە ەكەنىن دە ەشكىم ءدوپ باسىپ ايتا المايدى. وي مەن سەزىمنىڭ جۇگىن ارقالاعان ءساتتى شىققان تۋىندىلار دا ادامزاتتىڭ ءبىر دوسى ىسپەتتى. قايتا-قايتا وقيسىڭ، سىرلاساسىڭ، سوسىن وعان ماڭگىلىك دەگەن ۇعىمدى قاتار قوياسىڭ. كەنەتتەن قولعا تۇسكەن كىتاپتىڭ ءبىرى سۇلتان راەۆتىڭ «جانجازا» اتتى رومانى ەدى. وقىرمانىن بىردەن جەتەلەپ اكەتەتىن اتالعان تۋىندىنى قازىرگى كورنەكتى قىرعىز جازۋشىسى جازعانىن دا ەسكەرە كەتكەن ءجون سياقتى. مەيلى، كىم جازسا دا، رومان ءوز مۇناراسىن ءوزى بيىكتەتىپ تۇر.
ادەبيەت • 26 ماۋسىم، 2022
وسىعان دەيىن قاراسوز دەگەن ۇعىم ابايعا تيەسىلى بولىپ كەلدى. سويتسەك، بىزدە باسقا دا اقىندار قاراسوز جازىپ، ايتار ويىن اشىپ ايتقان ەكەن. سولاردىڭ ءبىرى – ماعجان جۇماباەۆ. بىلايعى جۇرت ەڭ الدىمەن ماعجان اقىندى وتتى ولەڭدەرىمەن، سوسىن تارتىمدى پروزالىق شىعارمالارى ارقىلى جاقسى بىلەدى.
ونەر • 19 ماۋسىم، 2022
مارگارەت كيننىڭ «ۇلكەن كوزدەرى»
ءسىز رياسىز ويدىڭ، ءتوزىمنىڭ تۋىندىلارىنا كوزىڭىزدى الماي ءبىر مينۋت قاراساڭىز، دەمالاسىز، سوسىن، ۇزاق قيالدارعا شوماسىز. ادامزات قوعامى باستان كەشكەن، تاريح تولقىنى بىزگە جەتكىزگەن ءارتۇرلى وقيعا، ۇلى جەتىستىك، كۇن ساۋلەسى، ءتۇننىڭ ءتۇسى ءبارى-ءبارى كوز الدىڭىزعا ەلەستەيدى. «ەگەر شىندىق بىرەۋ بولعاندا، مەن ءبىر تاقىرىپ توڭىرەگىندە جۇزدەگەن سۋرەت سالا الماس ەدىم» دەگەن پيكاسسونىڭ ءسوزى بۇل ساف ونەردىڭ قۇدىرەتىن ايتىپ تۇر.
ادەبيەت • 15 ماۋسىم، 2022
شىعارما جازۋدىڭ كوپىرتىپ كوپ جازۋ ەمەس ەكەنىن دالەلدەپ كەتكەن تالانتتار قانشاما؟! ولار دۇنيەنىڭ جۇمباق سىرلارىن، ايتار ءسوزىن، تۇششىمدى ويلارىن، جەكە كوزقاراستارىن تەك جالعىز رومانعا سىيعىزىپتى. ءسوزدىڭ سيقىرى دا، قادىرى مەن قاسيەتى دە سول «جالعىزدىقتا» سالماق باسىپ تۇر. سەبەبى ولار ء«سوزدى دە سەزىم سىندى ۇنەمدەمەسە، تاۋسىلىپ قالاتىنىن» (شىڭعىس ايتماتوۆ) ەرتە بىلگەن دە شىعار. مۇمكىن ولار وزدەرى باستان كەشكەن جالعىزدىققا ماڭگىلىك ەسكەرتكىش قويۋدى ويلادى ما ەكەن؟ سونىمەن ءبىز بۇگىن تەك جالعىز رومان جازىپ، ەسىمدەرى ادەبيەت تاريحىندا التىن ارىپپەن جازىلعان قالامگەرلەر تۋرالى وي بولىسەمىز.
قازاقستان • 14 ماۋسىم، 2022
قازاقتىڭ دالاسى قانداي كەڭ بولسا، وعان قىزمەت ەتكەن ەڭبەكشىل ۇل-قىز دا سونشالىقتى كوپ. قازاقتىڭ قوعامىن، مادەنيەتى مەن رۋحانياتىن «تىرىلتسەك» دەپ تەر توككەن تۇلعالاردىڭ ەڭبەكتەرى وتكەن كۇننىڭ تاريحى بولىپ بىزگە جەتتى. ءبىز بۇگىن مولدان الدەرباەۆ تۋرالى ءسوز قوزعايمىز. ونىڭ ءومىرى مەن اتقارعان قىزمەتتەرى تۋرالى ناقتى دەرەكتەر الماتى قالاسىنىڭ مەملەكەتتىك ارحيۆىندە ساقتالىپ تۇر. قورعا تۇسكەن تۇلعالاردىڭ ءومىر جولى ەرتەڭگى ۇرپاق ءۇشىن ۇلتىمىز تاريحىنىڭ ماڭىزدى بولىگى بولماق.
ادەبيەت • 12 ماۋسىم، 2022
ادەبيەت سالاسىنىڭ ەڭ ۇلكەن سىيلىعىن العان ساتتە ولار نە ويلادى دەيسىز؟ ءبىرى، جاۋاپكەرشىلىگىم اۋىرلادى، بۇرىنعى جازعاندارىمنان دا بيىك تۋىندىلار جازۋىم كەرەك دەپ ويلاعان شىعار، ال ەندى ءبىرى ەڭبەگىم، اق قاعاز بەن قارا سياعا توككەن تەرىم باعالاندى دەگەندى اۋجال ەتۋى ابدەن مۇمكىن. رۋحاني ەمنىڭ ءدارىسىن «جاساعان» قالام يەلەرى ارينە ءارتۇرلى ويلايدى، ءارتۇرلى جازادى. ءتىپتى ولاردىڭ ومىرگە، دۇنيەگە، ونەرگە دەگەن كوزقاراستارى دا ءار الۋان. جىل سايىن نوبەل ادەبيەت سىيلىعىنىڭ يەگەرى جاريالانا سالىسىمەن ەندى بۇل قانداي تاقىرىپتا نوبەلدىك ءدارىس وقىر ەكەن دەگەن قىزىعۋشىلىق تۋىندايتىن. بۇگىن ءبىز الپاۋىت سىيلىقتىڭ يەگەرلەرىنىڭ نوبەل مىنبەرىندە وقىعان دارىستەرىنە كوز جۇگىرتىپ كورەلىك.
تاريح • 08 ماۋسىم، 2022
بۇگىنگى ءسوز العاشقى قازاق دارىگەرلەرىنىڭ ءبىرى الماتى قالالىق № 5 ەمحانانىڭ نەگىزىن قالاۋشى جانە ونىڭ تۇڭعىش باس دارىگەرى اسىلبەك جۇمان ۇلى سەيىتوۆ حاقىندا بولماق. ول تۇستا حالقىمىزدىڭ ۇل-قىزدارىنىڭ كوبى دارىگەرلىك سالاعا كوپ جۋىقتاي قويماعان شاق ەدى. ەلىنىڭ دارىگەرلىك سالاسىنا كوپ ۇلەس قوسقان جۇمان سەيىتوۆ وتباسىنداعى ءۇشىنشى پەرزەنت.
تانىم • 06 ماۋسىم، 2022
سكايلەر «تۇركىستاندى» نەگە جازدى؟
ءوزىمىز عانا ەمەس، كۇللى جۇرت ۇلى دالا اتاعان ءبىزدىڭ توپىراققا كىمدەردىڭ تابانى تيمەدى دەيسىز؟! ساياحاتتاپ، سان ءتۇرلى كىتاپ جازعان ساياحاتشى دا، ەلىنەن بوسىپ، باسپانا سۇراعان عارىپ تە ءبىزدىڭ ەلىمىزگە كەلىپ، ءدامىن تاتىپ، سۋىن ىشكەن. جاسىل جايلاۋى، جانات ولكەسى، ءمولدىر بۇلاعى، بولاشاعىنان ءۇمىتتى حالقى بار ۇلى دالانىڭ توسىندەگى عاجايىپتار ءار ەلدەن كەلگەن جيھانگەرلەردىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ، كوكەيىنە مەيىرىم ۇيالاتقانى شىندىق. ءبىر ايىبى – ءبارى دە ءبىزدى «قىرعىزدار» (Kyrgyz) دەپ تاريحي دەرەكتەرگە، جولساپار ەستەلىكتەرىنە وشپەستەي ەتىپ جازىپ تاستاپتى. بىراق ءبارىن دە ۋاقىت كورسەتتى، كەشەگى ۇلى دالانى مەكەن ەتكەن ەركىن دە بوستان حالىقتىڭ «قىرعىزدار» ەمەس، «قازاقتار» ەكەنىن بۇگىندە الەم عالىمدارى، زيالىلارى مويىندادى. ساياساتتىڭ سالقىنى تيگەن جالعىز ءسوز بۇكىل ءبىر ۇلتتىڭ اتىن، تاريحى مەن تاعدىرىن، ساناسى مەن سالتىن تەك ۋاقىتشا عانا وزگەرتىپتى، بۇعان دا شۇكىر. سونىمەن ءبىزدىڭ دالامىزعا كەلىپ، ءبارىن كورىپ، توم-توم كىتاپ جازىپ، ارتىنا ماڭگىلىك مۇرا قالدىرعان ساياحاتشىنىڭ ءبىرى – امەريكالىق جازۋشى، تاريحشى، ديپلومات يۋدجين سكايلەر ەدى.
رەفەرەندۋم-2022 • 05 ماۋسىم، 2022
داۋىس بەرۋگە جاستار كوپ كەلىپ جاتىر
جالپى حالىقتىق رەفەرەندۋمعا داۋىس بەرۋگە كەلگەن ەل ازاماتتارى از ەمەس، دەپ جازادى Egemen.kz.
