دومبىراسىنا بۇلبۇل ۇيا سالعان قاراتاۋ كۇي مەكتەبىنىڭ وكىلى، داۋلەسكەر كۇيشى تولەگەن مومبەكوۆتىڭ «سالتانات» كۇيى ويى ساۋلەلى كىسىنى تەبىرىنتپەۋى مۇمكىن ەمەس. مۇحيتتاي تۇڭعيىق ادام جانىنداعى شۇڭعىما سىرلار مەن كوكورىم مۇڭدى ەستەلىك زيراتىنان تىرىلتەر شىعارما كۇشى وراسان. ءبىر ادامنىڭ تاريحى – ادامزات تاريحىنىڭ بولشەگى. كۇيشى ءوز الەمىن تۋدىرۋ ارقىلى، بۇكىل جۇرتقا جاڭا كەڭىستىك سىيلايدى. اق جۇرەك پەن تازا اقىلدى سەرىك ەتكەن سىرلى كەۋدەگە نازدى كۇي سايكەس كەلسە شىعارما جانى تابىلادى.
«سالتانات» كۇيىنىڭ تاريحى – اۋىر تاريح، زارلى تاريح. ءسىرا، « ۇلى وقيعالار عانا ۇلى شىعارمالار تۋدىرا» السا كەرەك. 1969 جىلى تولەگەن مومبەكوۆتىڭ اسىل جارى پەرنەش قايتىس بولىپ، رايحان، قىزجان، دانا، گۇلجان، سالتانات اتتى بەس قىزىمەن، قايرات اتتى ءبىر ۇلىمەن قالعان كۇيشىگە بۇل قازا قاتتى باتادى. جان كۇيزەلىسىنە تولى وسى جىلى ومىرگە بىرىنەن سوڭ ءبىرى ءتورت كۇي كەلەدى. اۆتوكلۋب مەڭگەرۋشىسى بولىپ جۇمىس ىستەيتىن تولەگەن ءبىر كۇنى جۇمىستان شارشاپ ۇيىنە كەلسە، قايراتى ءتورت جاسار سالتانات دەگەن قىزىن جىلاتىپ قويادى. سالتانات ءبىراز جىل وتسە دە، ولگەن شەشەسىن ۇمىتپاي: «اپاما ايتام» دەپ زار ەڭىرەپ جىلايدى. وسى ءسوزدى قۇلاعى شالىپ قالعان كۇيشى اۋىر كۇي كەشىپ، ەداۋىر تولقيدى. قىزىن جۇباتىپ وتىرىپ: «قايتەمىن، جانىم-اۋ» دەپ قوسىلا جىلايدى. سوڭىرا سۇيەنىشى دە، جۇبانىشى دا بولعان دومبىراسىن سابالاي بەرەدى. ەرتەڭىنە جاڭا كۇي شىعادى. كۇيدىڭ اتىن قىزىنا جۇباتۋ رەتىندە «سالتانات» دەپ قويعان-دى.
اقىن قالقامان ءساريننىڭ «سالتانات» اتتى ولەڭى كۇيگە ءتىل بەرگەن، كۇيشى زارىن تىلمەن جەتكىزگەن تۋىندى. قايبىر كۇيدى جازبا تۇرىندە قاعازعا ءتۇسىرۋ – تەرەڭ ءتۇسىنۋدى، ۇعىنۋدى، سەزىمتالدىقتى قاجەت ەتەدى. اقىن جۇرەگى وسى ءبىر قۇدىرەتتى كۇيدى نازىك جانىنان وتكىزە بىلگەن.
«بەيداۋا دەرت بەيمەزگىل اناڭدى الدى، سالتانات،
بەيعام كۇندەر بەيكۇنا قاراڭ قالدى، سالتانات.
ارا ءتۇسىپ اجالعا، امان الىپ قالارعا
ايتشى، قانداي، اكەڭدە امال بار-دى، سالتانات؟
ءتاڭىر ءىسى – اقيقات، الداۋ دەمە، سالتانات!
تاعدىرىمىز تىم قاتال بولدى-اۋ نەگە، سالتانات؟
تۇرلاۋى جوق تىرشىلىك تۇتقىنىنا ءتۇسىرىپ،
تۋا سالىپ سەنى دە سالدى اۋرەگە سالتانات!
كەشىر، مەندە دارمەن جوق، ق ۇلىنشاعىم، قايتەيىن!
كەرمەك تاتتى-اۋ لەزدە شىرىن شاعىڭ، قايتەيىن!
عارىپ ەتكەن اكەسىن، زارىق ەتكەن بوپەسىن،
عانيبەتى بولماسا عۇمىر ءسانىن قايتەيىن!..»
ءا دەگەننەن بويدى باۋراپ، كوڭىلگە كەستەلى ورنەك سىيلار ولەڭ شۋماقتارى ىشتەن قۇيىلىپ تۇسكەن. ادۋىندى تەبىرەنىس شوعىمەن، كۇي رۋحانياتىنا شىم باتقان دىرىلگە تولى مازداق وتىمەن ءار قاتار نوسەردەي جۇرەككە جاۋادى. ءبىر قىزدىڭ تاعدىرى ارقىلى ءمان مەن ماعىناعا يە بولماعان باسقا قۇبىلىستاردى وياتادى.
«قيا سالىپ ءبىر ساتتە كەتتى ءومىردى، اناشىڭ!
كورمەيدى ەندى جەتىلىپ، جەتكەنىڭدى، اناشىڭ!
كورمەيدى ەندى بويجەتىپ وسكەنىڭدى، اناشىڭ!
كورمەيدى ەندى گۇل اتقان كوكتەمىڭدى، اناشىڭ!
جەل شايقاعان تامىرىن جاس شىنارسىڭ، سالتانات!
جانارىمنان ۇزىلگەن جاس شىعارسىڭ، سالتانات!
الاي-دۇلەي كۇيگە ساپ وزەگىمدى ورتەيدى
اناڭدى ىزدەپ شارق ۇرعان اششى داۋسىڭ، سالتانات!..
سەن جىلاساڭ قوسىلىپ مەن جىلايمىن سالتانات،
ءسونىپ كۇنىم... توبەمنەن ءتوندى قايعىم، سالتانات!
شەرتكەن كۇيدىڭ مۇڭى اۋىر...
شەرمەڭدەمىن، قايتەيىن،
شەر-شەمەنىم تارقايدى ەندى قاي كۇن، سالتانات؟!»
كۇي مەن ولەڭ – تەگى ءبىر بەكزادا ونەر. جۇمەكەن اقىننىڭ كۇي حاقىنداعى جىرى سوزىمىزگە ايعاق. قايبىر تارپاڭ كۇي مەن نايزاعايلى جىر تاۋعا ورلەتىپ، تاسقا تەلمىرتىپ، سانامىزدى «مىڭ بالاپان نەمەسە تالپىنىسىپ، ءجۇز مىڭ اققۋ جۇرگەندەي شالقىپ ۇشىپ» دەگەن بوگدە قيال عالامشارىنا جەتەكتەيتىنى بار. اسىل ونەردىڭ، ۇلى ونەردىڭ زاماناعا ۇكىم ايتار سىرى دا وسىندا بولسا كەرەك.
اقتوبە وبلىسىندا پويىز بەن جەڭىل كولىك سوقتىعىستى
ايماقتار • بۇگىن، 19:20
ەلوردادا كوكتەمگى سانيتارلىق تازالاۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر
ەلوردا • بۇگىن، 18:32
قاراعاندىدا سۋ تاسقىنى قاۋپى بار ۋچاسكەلەر اۋەدەن باقىلاندى
ايماقتار • بۇگىن، 17:19
قازاقستاندىق اسكەري قىزمەتشى سۋپەر گران-پري جەڭىپ الدى
سپورت • بۇگىن، 16:54
بۇگىن ەلوردادا قازاقستان - دانيا ماتچى وتەدى
فۋتبول • بۇگىن، 16:27
تۇركىستاندا 11 جاستاعى قىز جوعالىپ كەتتى
ايماقتار • بۇگىن، 15:31
ۇقساس جاڭالىقتار
