جۇپارلى ءسوز، بوياۋلى ءۇن

قالقامان سارين پوەزياسى ۇلتتىڭ ۇياڭ، ۇعىمتال، ءدىر ەتپە، تەگەۋرىندى، الىپ، اسقاق بولمىسىنا سۋارىلعان. وندا جۇرەكتە العاش ءبۇر جارعان كيەلى ساۋلەگە ۇقساس تازالىق، كىرشىكسىز كوڭىل، تۇنەككە دۇشپان جارىق مەنمۇندالايدى. مەنىڭشە، پوەزيا – سىرلى سوزدەن كۇمبەز سوعۋ ەمەس، اقىندى قۇندى ەتەتىن جۇرەك تۇبىندەگى كىرشىكسىزدىك، ادىلەت پەن ادالدىق، ماڭگىلىكتىڭ شۇعىلاسىنا جاقىندىق دەر ەدىك.

پەرىسىز؟.. پەرىشتەسىز؟!.. پەندەسىز بە؟

حات جازدىم قالام الىپ مەن دە سىزگە.

بىلمەيمىن،

كوكتەسىز بە،

جەردەسىز بە؟

جوق، الدە، عايىپ بولىپ كەتتىڭىز بە،

تۇسكەن سوڭ قايتا ورالىپ كەلمەس ىزگە؟..

قوزعاسام، لاۋلايدى ورتتەي دەرت ىشتەگى.

قايتەيىن، جولىقپادىق، جول تۇسپەدى.

ەرتەمەن قايىق سالسام ايدىنىنا،

ەركەمە جەتكىزەر مە ەرتىس مەنى؟

اقىن نە جازسا دا سوڭعى ولەڭىندەي بار قۋاتىن، بار قايرات-كۇشىن، سەزىمىن، ساعىنىشىن توگىپ جازادى. «جۇپ-جۇمىر، اينالاسى تەگىس كەلگەن» ولەڭنەن حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ سامالى ەسەدى. الەم ادەبيەتىندەگى قايبىر شوقتىعى بيىك اقىننىڭ تۇبىرىنە ۇڭىلسەك، ۇلتتىق فولكلورعا، مىڭجىلدىقتارمەن قالىپتاسقان ۇلت قاينارىنا كەزىگەمىز. فەدەريكو گارسيا لوركانىڭ ۇلتىنىڭ تەرەڭ شەجىرەسىنە بويلاپ، يسپان اۋىز ادەبيەتىنەن ءنار العانى بەلگىلى، تابيعات اقىنى روبەرت فروست پوەزياسىندا اعىلشىن مىنەزى، دۇنيەتانىمى تاڭبالانعان.

سەندەگى ءتۇن – سابىرلى، كۇن – باياندى!

سەندەگى ءسوز جۇپارلى، ءۇن بوياۋلى!

سەندەگى جالعىزدىق تا سۇلۋ سونداي!

سەندەگى ساعىنىش تا، مۇڭ دا – اياۋلى!

قۇبىلتقان جاسىل جازدىڭ گۇزال ءسانىن،

قوش كەلدىڭ، كۇز اڭسارىم، كۇز اڭسارىم!

سوڭعى رەت كوكجيەكتە جۇزەر ساعىم...

سەنىڭ دە كەلەدى، اتتەڭ، ۇزار شاعىڭ!..

«كۇز اڭسار» اتتى ولەڭدە ءتاڭىردىڭ شەبەر جاراتىلىسىنا تەرەڭ تەبىرەنۋ، شۇڭعىما تامسانۋ بار. اقىندا جان-تانىمەن سۇيە وتىرىپ، سەزىنە وتىرىپ تابيعات اسەمدىگىن بەزبەندەگەن جىرلار كوپتەپ كەزىگەدى. بىردە «اۋىل ءتۇندى جامىلىپ اپ، تۇگەل تىلسىم كوشكە ەرەتىن» دەپ تۇنجىر، قارت اۋىلدىڭ سۋرەتىن سالسا، بىردە «سەنەن ءبىر ءسات كوز جازىپ قالماۋ ءۇشىن، كىرپىك قاقپاي جۇرەر ەم، مۇلگىمەس ەم!..» دەپ ءۇلبى سۇلۋلىعىنا قايران قالادى. عۇلاما رۋمي «اقىلدى ادامعا بۇل ءومىر – عالاماتتارعا تامسانۋ ورنى، ال اقىماقتارعا – كۇيرەۋ ورنى» دەگەن بولاتىن. شىنىندا، قاسيەتتى كىتاپتاردا ءاربىر تابيعات قۇبىلىسىنىڭ ءتىلى بار ەكەنىن، ادام ءاربىر قۇدايدىڭ جاراتىلىسىن سۇيمەيىنشە، قۇدايدى سۇيە المايتىنىن جازادى. تولستوي: «كوزىنە كورىنىپ تۇرعاندى سۇيە الماعاندار، كورىنبەگەن ءتاڭىردى قالاي ءسۇيسىن؟» دەگەن-ءتىن.

الدەنەدەن قالعانداي جارالانىپ،

مىنا الەمگە سوڭعى رەت قاراپ الىپ،

قالت-قۇلت ەتىپ ەرتىستىڭ تولقىنىندا

جازدىڭ سوڭعى ارمانى بارادى اعىپ.

جازدىڭ سوڭعى كۇندەرى-اي،

جان مۇڭايتقان،

ءۇنسىز كونىپ ۇكىمگە تاعدىر ايتقان

كەتكەنىڭمەن،

كەلەرسىڭ جىل اينالىپ،

ۇمىتپاساڭ بولعانى جولدى قايتقان.

ەرتىستىڭ تولقىنىندا قالت-قۇلت ەتىپ اعىپ بارا جاتقان جازدىڭ سوڭعى ارمانىن ەلەستەتىڭىز. ول قانداي ارمان؟ مۇمكىن ءومىردىڭ جالعاندىعىن ەندى عانا سەزىنىپ، جاز عۇمىرىنىڭ پىشىمىنە كوڭىلى تولماعان اقەدىل جاننىڭ ارمانى بولار؟ مۇمكىن جاز ارۋدىڭ كۇزدىڭ سۋىق ساۋساعىنان ءبىرجولا اجىراۋ تۋرالى ءۇمىتى شىعار؟

قالقامان سارين پوەزياسى – جەر بەتىنىڭ ءىنجۋ-مارجانعا تولى قازىنالارىنا جان بەرىپ، جۇرتتىڭ كوزىنە كورىنە بەرمەيتىن نازىك قۇبىلىستاردى تاپ باساتىن، ادام جانىن قوپارا جىرلايتىن كەستەلى پوەزيا. اقىن وتكىنشى قۇبىلىستار مەن ادام قولىمەن جاسالعان ءتۇبىرسىز جالعان ۇعىمداردان الىس. ادام نەنى ىزدەسە سوعان اينالاتىنىن ەسكەرسەك، ماڭگىلىك قۇندىلىقتاردى جىرلاۋ ارقىلى اقىن ەسىمى تۇمالىققا عاشىق بولاشاق تەرەزەسىمەن قاۋىشارى انىق.