پىكىرلەر .
جۋىقتا ماڭعىستاۋلىق ءمىر شايىر اتتى اۆتوردىڭ ەكى جىل بۇرىن جارىق كورگەن «اۋليەتاس» اتتى اڭگىمەلەر جيناعى قولىمىزعا ءتۇستى. بۇل تۋىندىدا 1920-1930 جىلدارى جاپپاي اشارشىلىق جانە اسىرا سىلتەۋدىڭ سالدارىنان ۇرەيلەنىپ، تۋعان جەر، وسكەن ولكەسىن تاستاپ جان-جاققا بوسىپ كەتكەن جۇرتتىڭ ايەلدەرى ۇزاق جىل بويى بالا كوتەرىپ، جۇكتى بولا الماي ەل-جۇرت پۇشايمان كۇيگە تۇسكەنى جايلى ايتىلىپتى.
15 تامىز، 2022
تەكتىنىڭ تۇياعى، ونەگەلى اۋلەتتەن تاراعان جۇرناق احات شاكارىم ۇلى 1992 جىلى «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ 11 – سانىنا جاريالانعان «مەنىڭ اكەم حالىق ۇلى - شاكارىم» اتتى ماقالاسىندا: «قازاقتا ەكى «م» بار، ءبىرى – «ماقتان»، ءبىرى – «مانساپ». ماقتانبايتىن، ماقتانعا ماستانبايتىن ادام از. ماقتاندا تازالىق، ادىلدىك بولمايدى. ماقتانشاق – بايىسام، باسقادان اسسام دەگىزىپ، ارسىزدىققا شەيىن اپارادى. ال «مانساپ» – بۇل «مانساپقورلىق»، اكىم بولسام، بارلىعىنا ءوزىم قوجا بولسام، بار ادامدى ءبىر شىبىقپەن ايداسام دەگەن ەڭ ايۋاندىق پيعىلعا اپاراتىن، دۇنيەنى بۇزاتىن كەسەلدىڭ ءبىرى. بۇلار ادام بالاسىنىڭ باسىن دا قوسپايدى، ادالدىقتى، ادامگەرشىلىكتى ىستەتپەيدى» دەپ اكەسىنىڭ اۋزىنان ءوز قۇلاعىمەن ەستىگەن ءسوزدى جازىپتى.
13 ماۋسىم، 2022
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ وتكەن جىلى قاڭتار ايىندا جاريالاعان «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماقالاسىندا تاريحىمىزدىڭ اقتاڭداق بەتتەرى تۋرالى، سونىڭ ىشىندە حح عاسىردا ورىن العان ەكى دۇركىن الاپات اشارشىلىق تۋرالى اتاپ ءوتىپ: «تاريحىمىزدىڭ وسى اقتانداق بەتتەرى ءالى كۇنگە دەيىن جاق-جاقتى زەرتتەلمەي كەلەدى. ءتىپتى عالىمداردىڭ اراسىندا اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ ناقتى سانى تۋرالى ورتاق پايىم جوق. الا-قۇلا دەرەكتەر جانە ونىڭ سەبەپ-سالدارى جايلى ءارتۇرلى كوزقاراستار قوعامدى اداستىرادى. ءتيىستى تاريحي قۇجاتتاردى جيناپ، جينالعان مالىمەتتەردى اسا مۇقيات زەردەلەۋ كەرەك»، دەگەن ەدى.
30 مامىر، 2022
اتام قازاق: «التاۋ الا بولسا – اۋىزداعى كەتەدى، تورتەۋ تۇگەل بولسا – توبەدەگى كەلەدى» دەگەن ەمەس پە؟ ال التاۋدى الا بولدىراتىن نە؟ ارينە، الاۋىزدىق. وسى قاسىرەتتىڭ زاردابىن كوپ تارتقان حالىقتىڭ ءبىرى – قازاق. ونىڭ بۇل وسالدىعىن جاۋلارى جاقسى پايدالانا ءبىلدى. اباي اتامىز ءۇشىنشى قاراسوزىندە: «قازاقتىڭ ءبىرىنىڭ بىرىنە قاسكۇنەم بولماعىنىڭ، ءبىرىنىڭ تىلەۋىن ءبىرى تىلەسپەيتۇعىنىنىڭ، راس ءسوزى از بولاتۇعىنىنىڭ، قىزمەتكە تالاسقىش بولاتۇعىنىنىڭ سەبەبى نە؟» دەپ ناليتىنى بار دا، ءارى قاراي وزىنە-ءوزى «مۇنداي كۇيگە قالاي تۇستىك؟» دەپ كولدەنەڭ ساۋال تاستايدى دا، وعان «ەتىنەن وتكەن، سۇيەگىنە جەتكەن، اتادان ميراس العان، انانىڭ سۇتىمەنەن بىتكەن ناداندىق الدەقاشان ادامشىلىقتان كەتىردى» دەپ (41-قاراسوز) جاۋاپ بەرەدى.
24 مامىر، 2022
دانا حالقىمىز ء«بىرىنشى بايلىق – دەنساۋلىق» نەمەسە «دەنساۋلىق – تەرەڭ بايلىق» دەگەن ەكەن. بۇل دانالىق سوزدەر ءومىردىڭ وزىنەن الىنعانى انىق. ءبىر قىزىعى، «دەنساۋلىق دەگەنىمىز نە؟» دەگەن سۇراققا مامان دارىگەرلەر، اتالعان سالانىڭ نەبىر عۇلامالارى ءالى كۇنگە دەيىن تولىمدى، تۇشىمدى، ءدال انىقتاما بەرە الماي كەلەدى. دەسەك تە ددۇ نەگىزدەگەن انىقتامالىقتا: «دەنساۋلىق – جان، ءتان جانە ادامنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ قوڭدىلىعى» دەگەن ءپاتۋا ايتىلىپتى.
17 مامىر، 2022
بۇرىنعى وتكەن بابالارىمىزدان بىزگە جەتكەن: «ەرتە تۇرعان جىگىتتىڭ ىرىسى ارتىق، ەرتە تۇرعان ايەلدىڭ ءبىر ءىسى ارتىق» دەيتىن وسيەت بار. ياعني كونەدەن كەلە جەتكەن بۇل ءتامسىلدى تاپسىرلەر بولساق، اتقان تاڭمەن تالاسىپ ەرتە تۇرعان جىگىتتىڭ وتباسىلىق
27 ءساۋىر، 2022
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماڭىزدى ماقالاسىندا: «تاۋەلسىز ەل بولۋ ونى جاريالاۋمەن نەمەسە مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسىن قالاۋمەن شەكتەلمەيدى. تاۋەلسىزدىك ءۇشىن ناعىز كۇرەس كۇندەلىكتى ەڭبەكپەن، ۇزدىكسىز ءارى دايەكتى ەلدىك ساياساتپەن ماڭگى جالعاسادى. ءبىز قۋاتتى تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزبەن عانا ۇلت رەتىندە جەر بەتىندە ساقتالامىز. وسى اينىماس اقيقاتتى بەرىك ۇستانۋىمىز قاجەت. «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات!» دەگەن ءبىر اۋىز ءسوز ماڭگى ۇرانىمىز بولۋعا ءتيىس» دەدى.
22 ءساۋىر، 2022
كۇللى مۇسىلمان بالاسىنا پارىز ەتىلىپ، ىشىنە اسا ماڭىزدى ورازا قۇلشىلىعى سىڭىرىلگەن «ايلاردىڭ سۇلتانى» رامازان كەلىپ جەتتى. بۇل اي – پايعامبار ۇمبەتى ءۇشىن رۋحاني جاڭارۋ ايى. ياعني جاراتۋشى يە ءوز ق ۇلىن وسى ايدا جاڭارتۋ ءۇشىن، ول ءناپسىسىن تىزگىندەپ، يمان ءلاززاتىن سەزە الاتىن حالگە جەتۋى ءۇشىن، ورازا دەگەن امالدى تاڭدادى. ءسويتىپ، بىزگە ءبىر اي بويى ورازا ۇستاۋدى بۇيىردى. بۇل جەردە ءبىز بىلە بەرمەيتىن ءبىر كەرەمەت دۇنيە – ورازا ۇستاعان كەزدە جۇرەگىمىزدە، جان-دۇنيەمىزدە رۋحاني جاڭارۋ جەمىسى ءپىسىپ جەتىلەدى. وسى ارقىلى ادام بالاسى كەمەلدەنەدى.
30 ناۋرىز، 2022
كەيبىر جاعدايدا كوشپەندىلەر تانىمىندا ماتەريالدىق قۇندىلىقتاردى دا قازىناعا تەلۋ بار. دەمەك قازاقتىڭ قازىنا تۋرالى پالساپالىق بايلامى – قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، قوعامدىق دامۋدىڭ ۇستىندارىنا جاتاتىن ماتەريالدىق ءھام رۋحاني قۇندىلىقتار. ياعني جەتى قازىنا ءدال مىناۋ دەيتىندەي ناقتى توقتام جوق. بىراق بۇل ۇعىم حالقىمىزدىڭ ەجەلگى تانىمىنا سىڭىرىلگەن – «جەتى قابات كوك»، «جەتى قابات جەر»، ت.ب. تۇجىرىمدارى نەگىزىندە «جەتى» سانىنا تۇراقتاپ، باستى قۇندىلىقتاردى ءارتۇرلى جەتى جىككە بولگەنىنەن اڭعارۋعا بولادى.
20 ناۋرىز، 2022
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ەكى جىلدىڭ الدىندا «سىندارلى قوعامدىق ديالوگ – قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى» اتتى جولداۋىندا «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن جۇزەگە اسىرۋ جايلى ايتىپ: «ازاماتتاردىڭ بارلىق سىندارلى ءوتىنىش-تىلەگىن جەدەل ءارى ءتيىمدى قاراستىراتىن تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋ – بارىمىزگە ورتاق مىندەت»، دەگەن بولاتىن. پرەزيدەنتىمىز جوعارىداعى ماسەلەنى جىلدىڭ باسىندا تاعى دا ەسكە سالىپ: ء«بىز حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت قۇرامىز. بۇل – اسىرا ايتقاندىق ەمەس. شىن مانىندە، مەملەكەت ءوز ازاماتتارىنىڭ پىكىرىن مۇقيات تىڭداۋى قاجەت» دەدى.
13 ناۋرىز، 2022
اتا-بابالارىمىز الىمساقتان ۇستانىپ كەلە جاتقان يسلام دىنىندە «حۋببۋل-ۋاتان ءمينال-يمان» دەپ ايتىلاتىن ماعىناسى تەرەڭ ريۋايات، ياعني وسيەت بار. بۇل ۇعىمدى قازاقشا تاپسىرلەسەك، «ەلدى، وتاندى، جەردى ءسۇيۋ – يماننان» دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن. دەمەك پەندە بالاسىنىڭ ەلى مەن جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى ءھام ادال ماحابباتى جۇرەگىنە سىڭگەن يمان قۋاتىمەن ولشەنبەك. ابايشا ايتساق، «مازلۇمعا جانىڭ اشىپ، ءىشىڭ كۇيسىن، حارەكەت قىل، پايداسى كوپكە ءتيسىن، كوپتىڭ قامىن اۋەلدەن ءتاڭىرى ويلاعان، مەن سۇيگەندى ءسۇيدى دەپ يەڭ ءسۇيسىن». دانا اتامىزدىڭ مىنا ءسوزىن تاپسىرلەر بولساق، يمانى كامىل، ىقىلاسى كەمەل ادام عانا ەلىن، جەرىن، وتانىن سۇيە الارى حاق.
02 ناۋرىز، 2022
ساليقالى، سالماقتى، تۇلا بويىنا ءىلىم-ءبىلىمنىڭ ءنارى سىڭگەن اتاقتى عالىم اقىرىن باسىپ، اۋديتورياعا كىردى. ءوزىن كۇتىپ وتىرعان شاكىرتتەرىنە كوزىلدىرىگىنىڭ ۇستىنەن اسىقپاي-اپتىقپاي بارلاي قاراپ الدى دا: ء«بىز بۇگىن ۋاقىتتى ورنالاستىرۋ جونىندە ساباق وتەمىز» دەدى دە، سومكەسىنەن ۇلكەن شىنى ىدىستى ەپپەن الىپ شىعىپ، ەپپەن ۇستەلدىڭ ۇستىنە قويدى.
13 اقپان، 2022
قازاق ءتىلىنىڭ ادەبي نورماسىندا كوپ قولدانىلاتىن «قاۋىم» دەگەن ءسوز بار. كەيدە «ۇلت» ۇعىمىن وسى ءسوزدىڭ بالاماسى رەتىندە پايدالانىپ ءجۇرمىز. بىراق ءبىزدىڭ پايىم بويىنشا، «قاۋىم» ول «ۇلتتان» الدەقايدا اياسى كەڭ تۇسىنىك. مىسالى، مۇسىلمان ءدىنىن الايىق ول جەكە ۇلتقا تۇسكەن جوق، قاۋىمعا ءتۇستى. سوندىقتان دا ءبىز «مۇسىلمان ۇلتى» دەپ ەمەس، «مۇسىلمان قاۋىمى» دەپ ايتامىز.
02 اقپان، 2022
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ 11 قاڭتار كۇنى «قاسىرەتتى قاڭتار» ساباعى: قوعام تۇتاستىعى – تاۋەلسىزدىك كەپىلى» تاقىرىبىندا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىندە: ء«بىز – مىقتى حالىقپىز. ءتول تاريحىمىزدا تالاي جاۋگەرشىلىك زاماندى، اشارشىلىقتى جəنە باسقا دا الاپات قيىندىقتى باستان وتكەردىك. سوڭعى كۇندەردەگى قايعىلى وقيعالار ءبىز ءۇشىن تاعى ءبىر سىناق بولدى. ونى ەڭسەرىپ، بۇرىنعىدان دا مىقتى بولامىز» دەدى.
14 قاڭتار، 2022
بۇرىنعى بابالارىمىزدان قالعان «بىرلىك بولماعان جەردە – تىرلىك بولمايدى» نەمەسە «تورتەۋ تۇگەل بولسا توبەدەگى كەلەدى، التاۋ الا بولسا اۋىزداعى كەتەدى» دەيتىن ەسكى ءسوز بار. بۇل ءاتۇستى ايتىلا سالعان دۇنيە ەمەس. سوناۋ شىڭىراۋ جىلداردى ارتقا تاستاپ، عاسىرلار قويناۋىنان شىڭدالىپ، ۋاقىت بەدەرىنەن سۇرىپتالىپ، حالقىمىزدىڭ ساناسىنا تەرەڭ ءسىڭىپ، بۇلجىماس اقيقاتقا اينالعان ۇعىم. ويتكەنى بەرەكە مەن بىرلىك بۇزىلسا ۇلىستىڭ ىرگەسى سوگىلىپ، شاڭىراعى شايقالادى. بۇنى بۇرىنعى قازاق اتامىز جاقسى بىلگەن. سول سەبەپتى، قوعامنىڭ قابىرعاسى قاقىراماي، ءتۇتىنى ءتۇزۋ ۇشۋ ءۇشىن بەرەكە مەن بىرلىك اسا قاجەت ەكەنىن ەجەلدەن بىلگەن. وسى جولدا باسىن بايگەگە تىككەن.
12 قاڭتار، 2022
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جاقىندا «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جارىق كورگەن «تاۋەلسىزدىك تاعىلىمى» اتتى ماقالاسىندا: «ارعىدا ساق، عۇن بابالارىمىز، بەرىدە قاھارمان تۇرىك اتالارىمىز الاساپىران زاماندارداعى الاقۇيىن داۋىلدارعا توتەپ بەرىپ، ۇلى دالادا ۇلىق ۇلىس قۇردى.
08 جەلتوقسان، 2021
ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ جاقىندا وتكەن Nur Otan پارتياسى ساياسي كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا «ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرى» اتتى قاعيداتتار جيىنتىعىن تانىستىردى.
24 قاراشا، 2021
اتام قازاقتا ەجەلدەن بەرى ايتىلىپ كەلە جاتقان «ەلگە ەل قوسىلسا – قۇت» دەگەن ءسوز بار. بۇل ۇعىمنىڭ استارىندا الۋان-الۋان سىر جاتقانىن بىلە بەرمەيمىز. ياكي ەلگە ەل قوسىلسا قۇت بولاتىندىعىنا ءبىرىنشى سەبەپ، «تەرەڭ باتىرادى، كوپ قورقىتادى» دەپ بۇرىنعى اتالارىمىز ايتقانداي، اۋەلى حالىقتىڭ سانى كوبەيدى دە، ەتنوس رەتىندە جاڭارعان بۇقارانىڭ قارىم-قۋاتى ارتىپ، ۋاقىت وتە كەلە ساننان ساپاعا كوشەدى. داڭعىل جىراۋ ماحامبەتتىڭ «وتەمىستەن تۋعان ون ەدىك، ونىمىز اتقا مىنگەندە، جەر قايىسقان قول ەدىك...» دەگەنى ءتارىزدى.
10 قاراشا، 2021
جۋىقتا جولىمىز ءتۇسىپ ەلوردانىڭ ەسكى بولىگىندەگى «ساپارجاي» اۆتوبەكەتى ماڭىندا ورنالاسقان «قايىرىمدىلىق» ورتالىعىنا باردىق. كىرەبەرىستەگى قورشاۋ – كەڭسەنىڭ قاسىندا ءبىر توپ ادام تۇر. دەنى – جاستار. ولار ورتاعا تاستالعان تىلدەي قاعازداردى ءبىر-بىردەن سۋىرىپ اكەتىپ جاتىر. بۇل قاعاز-تىزىمدە قالادا تۇراتىن جەتىم-جەسىر نەمەسە جوقشىلىققا تاپ بولعان كەدەي وتباسىلاردىڭ مەكەنجايى جازىلىپ، ولارعا نەندەي كومەك قاجەتتىلىگى كورسەتىلىپتى. مۇندا جينالعان قايىرىمدى ازاماتتار قاعازدا جازىلعان ءتىزىم ىشىنەن قولايلىسىن تاڭداپ الىپ، شاماسى كەلەتىن ىستەرگە تەگىن كومەك جاساۋعا تالپىنىپ جاتقانىنا كۋا بولدىق.
19 قازان، 2021
«بەشبارماق» – بۇرمالانعان اتاۋ
قازىرگى تاڭدا ۇلكەن قالالاردا، ودان قالدى حالىق جيىرەك قونىستانعان كەنتتەردە «بەشبارماق» نەمەسە «بەسبارماق» دەيتىن اتاۋعا يە اسحانا، ءدامحانا، مەيرامحانالار بارشىلىق. ءتىپتى دۇكەن سورەلەرىندە سامساپ تۇرعان «بەسمارماچنايا» اتتى كەسپەلەر مەن ۇن جايمالارىنا كوزىمىز ۇيرەنگەلى قاشان. قىزىق بولعاندا بۇل تەرميندى شەتەلدىكتەر، ودان قالدى تاريحي ساناسى ب ۇلىڭعىرلانعان ءوز اعايىندارىمىز ۇلتتىق قۇندىلىق رەتىندە قابىلدايدى. بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا تاشكەنت شاھارىنا جولىمىز ءتۇستى. قالا ورتالىعىنداعى ۇلكەن اسحانادان اس ىشۋگە باردىق. ءمازىردىڭ ءدال باسىندا «قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامى» دەگەن تيتۋل تاعىنىپ باياعى «بەشبارماق» بەدىرەيىپ تۇر.
11 قازان، 2021
