تانىم • بۇگىن، 08:07

باقىتحان قىلقالامىنداعى «قورقىت»

ۇلتتىق مۋزەي̆ – كونە تاريح كوشىنىڭ باي كەرۋەنى سياقتى. ونىڭ قورىنداعى قۇندى جادىگەرلەر ءبىزدىڭ كەشەگىمىز بەن بۇگىنىمىزدى جالعاپ جاتقان التىن كوپىر دەۋگە بولادى. جالپى، مۋزەيگە ءجيى بارىپ تۇرۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرعان ءجون. الايدا قازىرگى جاھاندىق جاعدايعا بايلانىستى كوپشىلىك جينالاتىن جەرلەرگە ءجيى باس سۇعۋ اسا قاۋىپتى ەكەنىن دە ەسكەرگەن دۇرىس.

تانىم • بۇگىن، 06:59

قازاق تازىسى

قازاقتار ەرتە كەزدەن باستاپ يت جۇگىرتىپ، قۇس سالىپ، اڭ اۋلاپ سەرۋەن قۇرعان حالىق. ولار اڭ اۋلاۋعا بەيىم يتتەرىن تازى دەپ اتاعان. ورتا عاسىردا ءومىر سۇرگەن يتاليالىق جيھانكەز ماركو پولو دالالىقتاردىڭ اڭ اۋلايتىن جۇيرىك يتتەرى جايلى تامسانا جازادى. سونداي-اق بەرتىندەگى ورىستىڭ ستاتيستيكا قىزمەتكەرى ا.سلۋدسكي 1930 جىلداردىڭ اياعىندا قازاق دالاسىندا شامامەن 4 مىڭنان استام اڭشى يتتەر (تازى) بولعانىن جانە ولار ءبىر ماۋسىمدا 30 مىڭداي اڭ ۇستاپ، ونىڭ تەرىسىن يەلەرى رەسمي تۇردە ۇكىمەتتىك مەكەمەلەرگە وتكىزگەنىن ايتادى. وسى ورايدا وقىرماندارىمىزعا حالقىمىزدىڭ ساياتشىلىق ونەرىنە جاتاتىن تازىمەن اڭ اۋلاۋدىڭ جانە ونى باپتاپ، باعۋدىڭ قىر-سىرى جايلى مالىمەتتەر ۇسىنىپ وتىرمىز.

تانىم • 27 قازان، 2020

قازاق حالقىنىڭ مەرگەندىك ونەرى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ وسىدان ەكى جىل بۇرىن جارىق كورگەن « ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسىندا: «بابالارىمىز شاپقان اتتىڭ ۇستىنەن ساداق تارتۋدى بارىنشا جەتىلدىردى. سوعان بايلانىستى قارۋدىڭ قۇرىلىمى دا وزگەرىپ، كۇردەلى، ىڭعايلى ءارى قۋاتتى بولا ءتۇستى. ماساعىنا قاۋىرسىن تاعىلىپ، مەتالمەن ۇشتالعان جەبە بەرەن ساۋىتتى تەسىپ وتەتىن كوبەبۇزارعا اينالدى» دەيدى. وسى ورايدا، حالقىمىزدىڭ ەجەلگى جاۋىنگەرلىك ونەرى ساداق تارتۋ نەمەسە جامبى اتۋ ونەرى جايلى مالىمەتتەردى ۇسىنىپ وتىرمىز.  

تانىم • 27 قازان، 2020

جوشى ۇلىسى

(جالعاسى. باسى 204-نومىردە) باتۋ باستاعان اسكەر وكا وزەنىنىڭ بويىمەن كولومناعا بەتتەدى. ءۆلاديمير­دىڭ ۇلى كنياز يۋري ۆسەۆولودوۆيچتىڭ ۇلى ۆسەۆولود باستاپ كەلگەن قولى ريا­زان قوسىندارىنىڭ قالعان-قۇتقان سى­لەم­دەرىمەن كولومنانى قورعاماق بول­عان ارەكەتىنەن ەشتەڭە ونبەدى. ريازان كنيازى رومان يگورەۆيچ ءولىپ، ۆسەۆولود شاعىن قوسىنىمەن ۆلاديميرگە قاشىپ قۇتىلدى. سودان كەيىن موڭعول قولى، دجۋۆەينيدىڭ ايتۋىنشا «م.ك.س.» دەگەن قالاعا بەتتەدى، ورىس عالىمدارى «م.ك.س.»-ءتىڭ ماسكەۋ ەكەنىنە كۇمان كەل­تىرمەيدى. ول ۆلاديمير كنيازدىگىنە با­عىنىشتى جاڭادان سالىنعان قالا بول­عانمەن، حالقى وتە كوپ ەدى. دجۋۆەيني: «حالقى قۇمىرسقاداي، بولماسا شەگىرت­كەدەي قاپتاعان قالا ەدى، اينالاسى ساز بالشىق جانە نۋ ورمان، ورمانىنىڭ قالىڭدىعى سونشالىق – جىلان جىلجىپ وتە الماستاي ەدى. موڭعول پاتشازادالارى قالانى جان-جاعىنان قورشاپ، اعاشتاردى وتاپ شاۋىپ، قاتارىنان ءۇش-ءتورت اربا وتەتىندەي عىپ جول سالىپ، سول جولمەن تاس اتاتىن قارۋلارىن سۇيرەپ اكەلدى. بىرنەشە كۇننەن كەيىن قالانىڭ ءوزى جوق، اتى عانا قالدى. حانزادالار قولعا ءتۇسىپ تۇتقىن بولعانداردىڭ وڭ قۇلاعىن كەسۋگە جارلىق شىعاردى. 270 مىڭ ادامنىڭ قۇلاعى كەسىلدى»، دەپ حي­كايالايدى (اتا-مالىك دجۋۆايني. تاريح-ي دجاحانگۋشاي // يستوريا كازاحستانا ۆ پەرسيدسكيح يستوچ­نيكاح. ت.IV. ا-تى، 2006. 59-59 بب.). را­شيد-اد-ءديننىڭ مالىم­دەۋىنشە: ماس­كەۋدى «بەس كۇندە جەرمەن جەكسەن ەتتى».

تانىم • 26 قازان، 2020

جوشى ۇلىسى

شىڭعىسحان اسكەرىنىڭ سارتاۋىل ەلىندەگى جەڭىستى جورىعى كۇتپەگەن جەردەن حورەزمگە ماڭداي تىرەپ كىدىردى. 50 مىڭ اسكەرمەن كەلگەن جوشى، شاعاتاي، ۇگەدەي 7 اي بويى قالانى الا المادى. ولاي بولۋ سەبەبى جوشى مەن شاعاتاي ءبىرىنىڭ ايتقانىنا ءبىرى كونبەي، ۋاقىتتىڭ كوبىن كەرىلدەسكەن ۇرىسپەن وتكىزدى. شىڭعىسحان جوشىنى اسكەر باسشىلىعىنان شەتتەتىپ، تىزگىندى ۇگەدەيگە بەرگەندە، ۇگەدەي حورەزمشاح استاناسىن جەتى كۇندە الدى.

تانىم • 23 قازان، 2020

شام جارىعى تۇبىنە تۇسپەس

كەساپات ىندەت كەلىپ، قوعامنىڭ تالاي كەرتارتپا كەم-كەتىگىن كورسەتىپ بەردى. اسىرەسە كارانتين كەزىندە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق ماسەلەسىنىڭ زورايىپ بارا جاتقانى قاتتى بايقالدى. بۇل رەتتە جۇبايىنا جۇدىرىق جۇمساعان جاعداي عانا جۇرتقا ءجيى ايان بولىپ جاتادى. ال كۇش قولدانباي-اق سەرىگىنىڭ ساناسىن سانسىراتىپ، كۇن بەرمەيتىندەر دە كوپتەپ كەزدەسەدى.

تانىم • 23 قازان، 2020

ۇلى دالا تاريحى تۋرالى قۇندى ەڭبەك

بۇگىنگى تاڭدا الەمنىڭ ءار تاراپىندا، اتاپ ايتقاندا اقش-تا، كانادادا، ۇلىبريتانيادا، فرانتسيادا، گەرمانيادا، بەلگيادا، نورۆەگيادا، شۆەتسيادا، يتاليادا، رەسەيدە، تۇركيادا، قىرعىزستاندا، وزبەكستاندا، قىتايدا، موڭعوليادا نەمەسە وزگە دە مەملەكەتتەردە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان وتانداستارىمىز بەن قانداستارىمىزدىڭ تاعدىر-تالايى تۋرالى بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلە بەرمەيدى. ولاردىڭ اراسىندا شەبەر كاسىپكەرلەر دە، ءبىلىم، عىلىم، مادەنيەت جانە ونەر قايراتكەرلەرى دە، ايتۋلى ۋنيۆەرسيتەتتەردە ءدارىس وقىپ جۇرگەن عالىم-پروفەسسورلار مەن زەرتتەۋشىلەر دە، ساۋدا-ونەركاسىپ سالاسىنىڭ كاسىبي ماماندارى دا، قوعام قايراتكەرلەرى دە، مەديتسينا سالاسىنىڭ بىلىكتى ماماندارى دا، ينجەنەر-ديزاينەرلەر دە، بوگدە ەلدەردە قازاق قوعامداستىقتارىنىڭ نەگىزىن قالاپ، سولارعا جەتەشىلىك ەتىپ جۇرگەن ۇلتجاندى ازاماتتار دا، بىرەگەي كيىم برەندىنە يەلىك ەتىپ جۇرگەن تالانت يەلەرى دە، رەستوراتورلار دا، فەرمەرلەر دە، ساۋلەت ونەرى مەن قىلقالام شەبەرلەرى دە بارشىلىق.

تانىم • 22 قازان، 2020

نە وقىپ ءجۇرسىز؟

كەزىندە ساعات اشىمباەۆ اعامىزدىڭ ۇنەمى اۋزىنان تۇسپەي، دوستارىن كورە قالعانداعى قويار العاشقى ساۋالى وسى بولادى ەكەن. ال قازىر كىتاپ، كوركەم ادەبي دۇنيەلەر تۇرماق، «گازەتتىڭ بۇگىنگى ءنومىرىن وقىدىڭ با؟» دەپ سۇراۋدىڭ ءوزىن ىڭعايسىز كورەتىن بولدىق. وعان قاراعاندا «سوڭعى رەت قانداي سەريال كوردىڭ؟» دەپ سۇراۋ الدەقايدا ورىندىراق سياقتى.

تانىم • 21 قازان، 2020

«كوكەيتەستى» كۇيىنىڭ شىعۋ تاريحى

ارقا كۇي ونەرىنىڭ كلاسسيگى، عاجايىپ مۋزىكاسىمەن قازاق تۇگىلى، رەسەيدىڭ پاتشا سارايىن ءتانتى قىلعان تاتتىمبەت قازان­عاپ­ ۇلىنىڭ ارتىندا قالعان مۇراسى – حالقىمىزدىڭ رۋحاني باي­لىعى، باعا جەتپەس قازىناسى. ونىڭ «سارجايلاۋ»، «سىلقىلداق»، «بەس تورە» سياقتى كۇيلەرىنىڭ كوركەمدىك دەڭ­گەيىنە جەتەرلىك شىعارمالار نەكەن-ساياق دەۋگە بولادى. وسى قاتار­دا ەكى عاسىرعا جۋىق ۋاقىتتان بەرى تارتىلىپ كەلە جاتقان «كوكەي­تەستى» كۇيىنىڭ ورنى بولەك.