ازاماتتىق قورعاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ ماڭىزدى

دەپۋتات كەلتىرگەن دەرەكتەرگە سۇيەن­سەك، كەيىنگى 4 جىلدا (2018-2021 جىلدارى) رەس­پۋبليكا اۋماعىندا 56 783 توتەنشە جاعداي مەن تابيعي جانە تەحنوگەندىك سيپاتتاعى وقيعا تىركەلگەن. سونىڭ سال­دارىنان 9 047 ادام زارداپ شەكتى، ونىڭ ىشىندە 2 875 ادام قازا تاپتى. ما­تەريالدىق زالال 19،4 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. «اتالعان جاعدايلاردا ازامات­تارىمىز ءوز قايعى-قاسىرەتىمەن جالعىز قال­عان جوق. مەملەكەت زارداپ شەككەن حالىققا قولداۋ كورسەتۋ جانە توتەن­شە جاعدايلاردىڭ سالدارىن جويۋ ماسە­لەلەرىنە ەرەكشە كوڭىل بولەدى. بۇل ءۇشىن ۇكىمەت پەن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ور­گان­داردىڭ رەزەرۆتەرىندە جىل سايىن قارجىلاي قاراجات كوزدەلىپ، مەملەكەتتىك ماتەريالدىق رەزەرۆتىڭ رەسۋرستارى پايدالانىلادى. جالپى، توتەنشە جاعدايلاردى بولعىزباۋ مۇمكىن ەمەس، بىراق الدىن الۋ شارالارىن قولدانىپ، ولاردىڭ سانىن، اۋقىمىن ەداۋىر ازايتىپ، سالدارىن جۇمسارتا الامىز»، دەدى ب.كەسەباەۆا.

وسى ورايدا، ءماجىلىس توراعاسىنىڭ ورىنباسارى توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جانە ولاردىڭ سالدارىن جويۋ جونىندەگى ءتيىمدى قىزمەتتى قيىنداتاتىن بىرقاتار ماسەلەگە توقتالدى. «ەلدىڭ سەيسميكالىق قاۋىپتى اۋداندارىندا ونەركاسىپتىك الەۋەتتىڭ 40 پايىزدان استامى شوعىرلانعان، ەل حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى تۇرادى. بۇل رەتتە سەيسميكالىق قاۋىپتى اۋداندارداعى ونەركاسىپتىك جانە ازاماتتىق عيماراتتاردىڭ، ينجە­نەرلىك قۇرىلىستاردىڭ ەداۋىر بولىگى سەيسميكالىق تۇراقتىلىق تالاپتارىنا ساي كەلمەيدى. رەسپۋبليكادا سۋ تاس­قى­نىنىڭ اسەرىنە ۇشىراۋى ىقتيمال 925 قاۋىپتى ۋچاسكە بار، ونىڭ ىشىندە 189 ەلدى مەكەنگە ەرىگەن قار سۋى قاۋىپ توندىرەدى. ايماقتاردا قاجەتتى الدىن الۋ ينجەنەرلىك ءىس-شارالارىن جۇرگىزۋ بويىنشا ماقساتتى جۇمىستاردىڭ بولماۋى سۋ با­سۋدان كەلەتىن زالالدى ازايتۋعا كەدەرگى كەلتىرەدى. وسىنىڭ سالدارىنان شۇعىل شارالار قابىلداۋعا جانە سۋ تاسقىنى مەن سۋ باسۋدىڭ سالدارىن جويۋعا، زارداپ شەككەن حالىققا كەلتىرىلگەن ماتەريالدىق زالالدى وتەۋگە ولاردىڭ الدىن الۋعا قاراعاندا الدەقايدا كوپ قاراجات جۇمسالادى. رەس­پۋبليكا اۋماعىندا سەل، شوگۋ جانە كوش­كىن قاۋپى بار ۋچاسكەلەر سانى ارتىپ وتىر»، دەدى ب.كەسەباەۆا.

سونداي-اق اسا قاۋىپتى ينفەكتسيالاردىڭ تابيعي وشاقتارى اۋدانىنىڭ اۋقىمدى بولۋى ايتارلىقتاي پروبلەما بولىپ وتىر. جىل سايىن كوكتەمگى-جازعى كەزەڭدە ەپيدەميالىق احۋال شيەلەنىسە تۇسەدى. بۇدان بولەك، ەل ەكونوميكاسىنداعى ونەركاسىپتىك قاۋىپسىزدىكتىڭ جاي-كۇيى ەداۋىر الاڭداۋشىلىق تۋعىزىپ وتىر. ونەر­كاسىپتىڭ نەعۇرلىم قاۋىپتى سالا­لارىن­داعى جانە كولىكتەگى اپاتتىق دەڭ­گەي جوعارى. تەحنوگەندىك توتەنشە جاع­داي­لار كو­بىنەسە جابدىقتاردىڭ پايدالانۋ مەرزىمى­نىڭ اسىپ كەتۋىنە،  قىزمەت كورسەتۋ مەن جون­دەۋدىڭ ساپاسىز جۇرگىزىلۋىنە نەمەسە ۋاق­تىلى جۇرگىزىلمەۋىنە بايلانىستى بولا­تىنى انىق. ب.كەسەباەۆانىڭ ايتۋىن­شا، گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىس جايلار­­دىڭ قاۋىپسىزدىگى، ءورت قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جاعدايى كۇردەلى كۇيىندە قالىپ وتىر.

بۇدان كەيىن توتەنشە جاعدايلار ءمي­نيسترى يۋري يلين قازاقستان رەسپۋب­ليكاسىنىڭ ازاماتتىق قورعاۋ ورگاندارىن دامىتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا بايانداما جاسادى.

ۆەدومستۆو باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، ءزىل­زالالار قاۋپىن ازايتۋ، ادام شىعى­نىن بارىنشا ازايتۋ ءۇشىن مينيسترلىك ماۋ­سىمدىق جانە ىقتيمال قاۋىپ-قاتەرلەرگە ۋاقتىلى دەن قويۋ بويىنشا ماقساتتى شارالاردى تۇراقتى نەگىزدە قابىلدايدى. وسىعان بايلانىستى، كليماتتىڭ وزگەرۋىنە جانە ونىڭ سالدارىنا قارسى كۇرەس بو­يىنشا شۇعىل شارالار قابىلداۋدى تالاپ ەتەتىن ورنىقتى دامۋعا قول جەتكىزۋ ءۇشىن 2015-2030 جىلدارعا ارنالعان ءزىل­زالالار قاۋپىن ازايتۋ جونىندەگى سەنداي نە­گىزدەمەلىك باعدارلاماسىنا سايكەس ءزىلزالالار قاۋپىن ازايتۋدىڭ ۇلتتىق ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋ جۇرگىزىلۋدە.

سونىمەن قاتار تسيفرلاندىرۋ اياسىندا الداعى پەرسپەكتيۆادا مينيسترلىك انالوگتىق بايلانىس قۇرالدارىنان تسيفر­لىق بايلانىس قۇرالدارىنا بىرتىندەپ كوشۋدى جانە سپۋتنيكتىك تەرمينالدارمەن جاراقتاندىرۋدى كوزدەپ وتىر. وسى ورايدا، حالىقتى حاباردار ەتۋ جانە قۇلاقتاندىرۋ ەتۋ ءۇشىن SMS-تاراتۋدىڭ بالاما شەشىمى شەڭبەرىندە توتەنشە جاعداي تۋرالى جەدەل اقپاراتتى قامتيتىن «دارمەن» ءموبيلدى قوسىمشاسى پايدالانىلادى.

ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، قابىلدانعان شارالارعا جانە سوڭعى جىلدارى ولاردىڭ تومەندەۋ ۇردىسىنە قاراماستان، ورتتەردىڭ سانى ءالى دە ەلەۋلى بولىپ قالۋدا. توتەنشە جاعدايدار مەن وقيعالاردىڭ باسىم كوپشىلىگى – ادامداردىڭ ومىرىنە جانە ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا قاۋىپ توند­ى­رەتىن جانە بولىپ جاتقان بارلىق تج-نىڭ 89%-ىن قۇرايتىن ورتتەر (تۇر­مىستىق، وندىرىستىك، ورمان-دالا). ءورتتىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى: قاراپايىم تالاپتار مەن ءورت قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ شارالارىن ساقتاماۋ، اقاۋلى ەلەكتر اسپاپتارىن پايدالانۋ، قاۋىپسىز ءجۇرىس-تۇرىس داعدىلارىنىڭ بولماۋى. ءورت قاۋىپتى كەزەڭدە جاعدايدىڭ ۇزدىكسىز مونيتورينگى جانە ورمان-دالا ورتتەرىن بولجاۋ ۇيىمداستىرىلادى. بۇل ماقساتتا بارلىق وڭىردە عارىشتىق مونيتورينگ قىزمەتتەرى پايدالانىلىپ جاتىر جانە ارنايى گەوپورتالدار ازىرلەنگەن.

ۇكىمەت ساعاتى بارىسىندا دەپۋتاتتار اسكەري بولىمدەر مەن جاقىن ەلدى مەكەندەردەگى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە، الدىن الۋ شارالارى جانە ءبىلىم دەڭگەيىن ارتتىرۋعا، ونەركاسىپتىك قاۋىپ­سىزدىككە، ازاماتتىق قورعاۋ ورگان­دارى قىزمەتكەرلەرىن الەۋمەتتىك قامسىز­دان­دىرۋعا قاتىستى ماسەلەلەردى كوتەرىپ، جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگان باسشىسى­نا سۇراقتار قويىپ، پىكىر الماستى. تال­قى­لاۋ قورىتىندىسى بويىنشا ءتيىستى ۇسى­نىم­دار قابىلدانادى.