ارحيۆتىك قۇجاتتاردى فيزيكالىق-حيميالىق جانە تەحنيكالىق وڭدەۋدەن وتكىزۋ ارحيۆ سالاسىنىڭ نەگىزگى جۇمىستارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. قولدا بار قوردالى دەرەكتەردىڭ ماڭىزىن بۇزباي، ساقتاۋ مەرزىمىن ۇزارتۋ. سونداي-اق ماتىندەرىنىڭ جازۋى سولعىن تارتقان ارحيۆتىك قۇجاتتاردى فوتورەستاۆراتسيالاۋ جانە شاڭ-توزاڭنان تازارتىپ، قايتا تۇپتەۋ.

رەستاۆراتور سىرىم بوتابەكوۆ قۇجاتتاردى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى وتە كۇردەلى ەكەنىن جەتكىزدى. مامان زەرتحاناداعى رەستاۆراتسيا اپپاراتتارىنىڭ كومەگىمەن توزىعى جەتكەن قارت قاعازداردىڭ كوشىرمەسىن جاساۋدا.

«زەرتحانامىزعا مۇراعاتتان ەسكى ءارى ب ۇلىنگەن قۇجاتتار كەلىپ تۇسەدى. قۇجاتتاردى بىردەن قالپىنا كەلتىرۋگە كىرىسىپ كەتپەيمىز. قاعاز بويىندا ادامعا زيان كەلتىرەتىن باكتەريالار بولۋى مۇمكىن. كەيدە كوگەرگەن نە ساڭىراۋقۇلاقتار وسكەن قۇجاتتار كەزدەسەدى. بولماسا ادام ومىرىنە قاۋىپ توندىرەتىن ءارتۇرلى ينۆەكتسيالار كەزدەسەدى. ادامنىڭ دەنەسىندە الۋان قىشىمالار تۋدىرادى. ماسەلەن ساڭىراۋقۇلاقتار مۇرىن ارقىلى كىرىپ وكپەنىڭ ءارتۇرلى اۋرۋلارىنا اكەلۋى عاجاپ ەمەس. پروتسەسس بارىسىندا مۇنىن ءبارى ەسكەرىلەدى. سوندىقتان كەلىپ تۇسە سالىسىمەن ديزينفەكتسيا، ديزينسەكتسيا جاسايمىز. ديزينسەكتسيا ارنايى ينەرتتى گاز قۇرىلعىسى ارقىلى جاسالىنادى.

بۇرىندارى فورمالين، تيمول، ەتيلەنوكسيد سەكىلدى انتيباكتەريالدى زاتتاردى قولدانعان. ونى يران ارحيۆىندە ءالى كۇنگە دەيىن پايدالانادى. سوڭعى رەستاۆراتسيالىق ءۇردىس بويىنشا قاعازدىڭ قۇرىلىمىندا وتە زيان ەلەمەتتەر بولاتىنى انىقتالدى. سوندىقتان ودان ءبارى باس تارتىپ، ينەرتتى گازعا كوشە باستادى. الدىمەن ەسكى قۇجاتتاردى ينەرتتى گازعا تولى كامەراعا قاماپ، 3-4 اپتا باقىلايمىز. ودان كەيىن ۇلكەيتكىش اينەكپەن قاراپ، ساڭىراۋقۇلاقتاردىڭ ىزدەرى بايقالسا تازالاپ الىپ تاستايمىز. ميكروميتسەنتتەن تازارتامىز.  ەگەر بار بولسا، قاعازدىڭ سول تۇسىن قوسىمشا بيوسيتتەر ارقىلى وراپ وڭدەيمىز. سوسىن بارىپ رەستاۆراتوردىڭ قولىنا بەرىلەدى»، دەيدى س.بوتابەكوۆ.

ماماننىڭ ايتۋىنشا كامەرادان شىققان قۇجاتتاردىڭ ءاربىر پاراعىن شاڭ-توزاڭنان تازارتۋ قاجەت. ولار دا ارنايى اپپارات ارقىلى جۇزەگە اسادى.

شەتتەرى جەتىسپەيتىن، جىرتىق، كوپ جاعدايلاردى سكوتچ جاپسىرىلعان قۇجاتتار كەزدەسەدى ەكەن. نەگىزىندە قاعازدى سكوتچپەن جابىستىرۋعا بولمايدى. العان كەزدە قيىندىق تۋدىرادى. سوندىقتان جاپان قاعازىنىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى. بۇل جۇمىس گەرمانيادا جاسالعان قۇرىلعى ارقىلى ورىندالادى. ەكى جاقتى جاپان قاعازى كوشىرمە جاساۋعا تاپتىرماس مۇمكىندىك. 8،5 گراممدىق جاپان قاعازىنىڭ ەكىنشى بەتىندە تەرمورەاكتيۆتى جەلىم بار. جۇقا قاعازدى ەسكى قۇجاتتارعا قىزدىرىپ جەلىمدەيدى. ول توزىعى جەتكەن قۇجاتتى نىعايتىپ، قورعايدى. قۇجات ىشىندەگى ءماتىن ءوشىپ قالعان جاعدايدا جاپان قاعازى ارقىلى قالپىنا كەلتىرۋگە  بولادى. بىراق بۇل ءادىستى وتە سيرەك كەزدەسەتىن قۇجاتتارعا قولدانۋعا بولمايدى. جاپان قاعازىن قۇجاتتان سۇيىقتىق ارقىلى ايىرىپ العان كەزدە ارىپتەردى ءبۇلدىرۋى مۇمكىن.

رەستاۆراتسيا ەكى تۇرگە بولىنەدى. ءبىرى – سۋلى، ءبىرى – سۋسىز. سۋلى رەستاۆراتسيانى سۋلاپ وتىرىپ، ارنايى ۇن جەلىمى ارقىلى جاسالادى. قۇجاتتىڭ قالىڭدىعىنا بايلانىستى جاپان قاعازى دا سونداي بولۋى شارت. قۇجاتتى جارىق ۇستەلگە ورنالاستىرىپ، استىنان دا جارىق تۇسىرەدى. زەرتحانادا بۋ قارىنداش اپپاراتى بار. كەيبىر قۇجاتتار ءبىر-بىرىنە نىعىز جابىسىپ قالادى. ونى تارتىپ اشساق سيالارى ءب ۇلىنۋى مۇمكىن. كەيىن جازىلعانىن وقي المايسىن. سول كەزدە سۋلاپ الۋ كەرەك. ودان كەيىن سىرعاناۋ كەپتىرگىشىنە ورنالاستىرامىز. بۇل جەردە ءار ءتۇرلى سۋ پروتسەستەرىندە شىققان قۇجاتتاردى كەپتىرەمىز.

ەكىنشى قۇرعاق ءادىس. مۇندا سيامەن جازىلعان قۇجاتتاردا ىلعالدى ءادىس قولدانا المايدى. سەبەبى بوياۋىن قۇرتادى.

رەستاۆراتسيا ۇستەلىنىڭ ۇستىنەن جارىق تۇسەدى. استىنان ارى-بەرى جىلجىتۋعا بولادى. لۋپامەن اسىقپاي قاراپ، ارىپتەردى بايلانىستىرادى. ال قاعازدان مۇڭكىگەن جاعىمسىز ءيىستى ءموبيلدى شاڭسورعىش سورىپ الادى. ماماندار ءار ءتۇرلى سكالپەلدەردىڭ كومەگىمەن قۇجاتتاردى تازارتىپ، جۇمىس ىستەيدى. ولار تۇپتەۋ، قاعازدى تۇزەتۋ جۇمىستارىنا قولدانىلادى.

«استانا قالاسىنىڭ اكىمىنىڭ قولداۋىمەن وسى قۇرىلعىلاردى يەلەندىك. بۇل قازاقستاندا ءبىزدىڭ مەكەمەدە عانا بار. 1920-1930  جىلعى قۇجاتتاردى قايتا جاڭعىرتىپ جاتىرمىز. قۇجاتتارداعى اقپاراتتاردىڭ جويىلىپ كەتپەۋى ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىمىزدى سالۋدامىز. رەستاۆراتسيالاۋعا ارنالعان سوڭعى ۇلگىدەگى اپپاراتتار وسىندا ورنالاسقان. ولار ماڭىزدى قۇجاتتاردىڭ بۇزىلۋىن تەجەپ، عۇمىرىن ۇزارتادى»، دەيدى ارحيۆ جۇمىسى قىزمەتىنىڭ باسشىسى ارداق كايپجانوۆا.

نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءارحيۆىنىڭ ديرەكتورى مەيرام بەكتەمباەۆ رەستاۆراتسيا جۇمىستارىنىڭ ەل تاريحى ءۇشىن پايداسى زور ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى.

ء«بىزدىڭ ماقسات – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ « ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسىندا كورسەتىلگەندەي تاريحتى قادىرلەپ، وتكەندى جاڭارتۋ. سول ءۇشىن قارت قۇجاتتاردى بولاشاققا تانىستىرۋ ءۇشىن بارلىق ءادىس-ءتاسىلدى پايدالانىپ جاتىرمىز.  ولاردىڭ ساقتالۋىن قاداعالاپ، ءوڭى كەتكەن جەرلەرىن تۇزەتۋدەمىز. عاسىردان اسقان قۇجاتتاردىڭ ءبىر دە ءبىرى ءبىر رەت بولسا دا رەستاۆراتسيا جاسالماعان. بىزدەگى رەستاۆراتسيالىق زەرتحانا ەلىمىزدەگى ەڭ ۇزدىك زەرتحانالاردىڭ ءبىرى. وكىنىشكە قاراي، اپپاراتتىڭ ءتىلىن بىلەتىن ماماندار جەتىسپەيدى. قازىر ىزدەستىرۋ ۇستىندەمىز. بولماي جاتسا، وزىمىزدە بار مامانداردى شەتەلگە وقىتۋعا جىبەرەمىز. قانداي جاعداي بولعاندا دا قولدا بار دۇنيەنى يگىلىككە جاراتۋىمىز شارت»، دەيدى م.بەكتەمباەۆ.

شىنىندا، ەلىمىزدەگى ءبىر دە ءبىر جوعارى وقۋ ورنى رەستاۆراتسيا جۇمىستارىن جۇرزىگە الاتىن مامان دايارلامايدى. اتتەگەن-ايى سول، قالا ارحيۆىندە ءىس بىلەتىن ءبىر-ەكى عانا مامان بار. ەلىمىزدە ەڭ ۇلكەن رەستاۆراتسيا زەرتحانالارى الماتىداعى ۇلتتىق كىتاپحانادا جانە قولجازبالار مەن سيرەك كىتاپتار ۇلتتىق ورتالىعىندا عانا بار ەكەن. بىراق، ولارعا دا ماماندار جەتىسپەيدى.

بۇگىندە كادر تاپشىلىعى قولبايلاۋ بولىپ وتىر. قازاقستاندا جالعىز ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى عانا ارحيۆ ماماندارىن وقىتادى. سول سالاعات قىزىعۋشىلىق تانىتقان تۇلەكتەرگە بولىنەتىن گرانت سانى بىرەن-ساراڭ. ال سول سالاداعى مامانداردى الماتىعادى ارحيۆ مەكەمەلەرى جۇمىسقا بىردەن شاقىرتىپ الادى. استاناعا جەتپەيدى.

نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءارحيۆى 2018 جىلدان بەرى وزىندە بار مامانداردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە كۇش سالىپ كەلەدى. ماسكەۋدەگى قۇجاتتاما جانە مۇراعاتتانۋ ماماندىعى بويىنشا ارنايى ۋنيۆەرسيتەتتەردەن ءبىلىم الۋدا. بىلتىر 10 قىزمەتكەر قاشىقتان وقىعان.