سول زەرتتەۋىندە قالامگەر «رۋمي ءلايلى-ءماجنۇندى جەر بەتىندەگى ومىردەن قۇدىرەتتى تۇسپالعا شەن­دەس­تىرىپ، ۇشپاققا شىعاردى. «جۇ­رەكتىڭ ءامىرى»، «جۇرەكتىڭ بۇيرىعى» كونتسەپتسياسىن نيزامي، رۋمي، حافيز، كەمال حۋدجاندي مەن ءجامي ەنگىزدى. رۋمي ادام تۇلعاسىن قۇدايشىل جاراتىلىستىڭ شىڭى­راۋ بيىگىنە كوتەردى»، دەپ جازدى. كەيىن دە جازۋشىنىڭ شىعىس ادە­بيەتىنە ءتان ەرەكشەلىكتەر، سىر-سيپاتتار كەڭىنەن قامتىلعان ما­قا­لالارىن بىرنەشە قايتارا زەردەلەپ وقىدىق. «توبىلعىساي»، «مۇنارا» كىتاپتارى ارقىلى كور­كەم­دىك الەمىنە ساياحات جاسادىق. ايت­سە دە وسى كىتاپتاردى وقۋ بارى­سىندا قالامگەردى باسقالاردان ەرەك­شەلەپ تۇراتىن نارسە – وقۋ-تو­قۋدىڭ كوپتىگى، شەبەرلىكتى شىڭ­داۋ ماقساتىنداعى ىزدەنىستەر ەمەس ەكەندىگىنە كوز جەتكىزگەندەي بولدىق.

ارينە، قالامگەر تۋرالى ءسوز قوزعاعان كەزدە ءبىز «قوڭىرقازدان» اينالىپ وتە المايمىز. بۇل اڭگى­مەنىڭ ماگيالىق قاسيەتى بار. جانىڭنىڭ الدەبىر تۇكپىرىنەن قوڭىرقازعا اينالىپ، ۇشىپ كەتكىسى كەلەتىن ءبىر جاراتىلىستى وياتىپ العان سياقتى كۇي كەشەسىڭ. بۇل اڭگىمە ادام جانىنىڭ تازالىققا، بەيكۇنالىككە شەكسىز عاشىقتىعىنا قويىلعان ەسكەرتكىش سياقتى. ما­گيانى دا تەگىن ايتىپ وتىرعان جوق­پىز. قالامگەردىڭ ءوزى اڭگىمەنى ورىستىڭ كورنەكتى جازۋشىسى اندرەي بيتوۆ «ماگيالىق رەاليزم» دەپ باعالاعانىن سۇحباتتارىندا جەتكىزىپتى.

جالپى، «قوڭىرقاز» وتە كوپ تالدانباسا دا، قازاقتىڭ مىقتى قالامگەرلەرىنىڭ اۋزىنا اۋىق-اۋىق ىلىككەن شىعارما. سول سەبەپتى جازۋشىنىڭ اتى اتالعاندا ەسكە بىردەن «قوڭىرقاز» تۇسەدى. يدەياسى گانس حريستيان اندەرسەننەن الىن­عان شىعارما نە تۋرالى؟

ءبىر دەممەن وقىلاتىن اڭگىمە­دە­گى ەڭ عاجاپ ءسات – قىزدىڭ قۇسقا اينالىپ ۇشىپ كەتۋى. ەڭ الدىمەن الدەبىر جىگىتكە الدانىپ قالعان جاس قىزدىڭ اۋىلداعى قويشى اعاسىنا حات جازعانى باياندالادى. ەگەر ولار بويجەتكەندى وزەككە تەپسە، ارى قارايعى تاعدىرى بەيمالىم...

قويشىنىڭ قارىنداسىن قا­بىلداعانى، بويجەتكەننىڭ قۇستىڭ جۇمىرتقاسىنا جەرىكتىگى، سوڭىرا نارەستەنى دۇنيەگە اكەلۋى ءبىر دەم­مەن وقىلادى. تۇسىنبەي كىبىرتىكتەپ قا­لۋ سوسىن باستالادى. بۇل – ءسابي­دىڭ ارقاسىندا قۇستىڭ قاناتىنا ۇقساس شەمىرشەكتىڭ وسە باستاۋى. قىزىنىڭ جۇمباق جاراتىلىسىن وزگەدەن جاسىرعان اناسى ونى باستاۋىش سىنىپتا وقۋدان شىعارىپ الادى. ويتكەنى قىزى مەكتەپتەن جىلاپ كەلەدى، وقۋشىلار ونى «بۇكىر» دەپ مازاقتايدى. ارقاسىنان ءوسىپ كەلە جاتقان قاناتتارى ونى بۇكىر ەتىپ كورسەتەتىن. تاڭنان كەشكە دەيىن ۇيدە وتىراتىن قىز بالا سۋرەت سالا باستايدى. باسقا ەشتەڭەنى ەمەس، تەك قۇستاردىڭ سۋرەتىن.

انا جۇرەك بۇل بالانىڭ ەرەك­شەلىگىن ءسابي كەزىندە-اق سەزەدى. سول ءۇشىن ءوزىن پانالاتقان اعاسىنىڭ ۇيىنەن كوشىپ كەتەدى. ايتپەسە، اعاسى ءسابي تۋعاندا قاتتى قۋانعان، سابيگە مەيىرىمى ويانعان. «باۋىرىما سالىپ الام» – دەگەن دامەسى دە بار ەدى. ويتكەنى ولاردا بالا جوق. اللانىڭ شەبەرلىگىن قاراڭىز، وسى ءسابي دۇنيەگە كەلىپ، ەرلى-زايىپتىنىڭ وعان مەيىرىمى ويانعان سوڭ، كوپ وتپەي ولاردىڭ دا وتباسىندا ءسابيدىڭ كۇلكىسى ەستىلەدى...

 ەندى وسى وقيعانى ماگيالىق رەاليزمنىڭ قالىبىنا سالىپ ءتۇ­سىندىرىپ كورەيىك. اتاقتى ء«جۇز جىل­دىق جالعىزدىق» ادەبيەتتەگى ماگيالىق رەاليزمنىڭ ەڭ تاڭداۋ­لى مىسالى. شىعارما ەمەس، ەر­تەگى وقىعان سياقتى بولاسىڭ. بى­راق ءبارىبىر شىندىق رەتىندە قا­بىلدايسىڭ. ادامعا تورايدىڭ قۇي­رىعى ءوسىپ شىعۋى مۇمكىن نارسە ەمەس، بىراق، كۇناعا، بىلىققا بەلشەدەن باتقان جيىركەنىشتى، كۇناھار پەندەلەرگە تورايدىڭ قۇيرىعى ءوسىپ شىعۋى كەرەكتىگى تۋرالى وي ادامنىڭ ساناسىندا ابدەن ماقۇلدانعان، بەكىگەن. ياعني ادام ءوز ءناسىلىن ونداي «قۇردىمعا» قيا الادى. سوندىقتان رومانداعى كەيىپكەرلەرگە تورايدىڭ قۇيرىعى ءوسىپ شىعۋىن وقىرمان كەدەرگىسىز قابىلدايدى. ءدال سول سەبەپتى «قوڭىرقاز» اڭگىمەسىندەگى كىشكەنتاي، بەيكۇنا سابيگە قوس قاناتتىڭ ءوسىپ شىعىپ، ونىڭ ادامداردان قورلىق كورمەۋى ءۇشىن اسپانعا ۇشىپ كەتۋىن دە وقىرمان ەش كەدەرگىسىز شىندىققا بالاي الادى. ەكىنشىدەن، ماگيالىق رەاليزمگە ءتان ءبىر ەرەكشەلىك – ادامنىڭ سەزىمدەرى مەن قۇمارلىقتارى ەگجەي-تەگجەيلى، اشىق جازىلادى. اڭگىمەدە ءسابيدىڭ اناسىنىڭ قۇستىڭ جۇمىرتقاسىنا جەرىك بولعانى، جۇمىرتقا جەپ ءجۇرىپ جەرىگىن باسقانى ءساتتى سۋرەتتەلگەن. ايەلدىڭ جەرىك ءحالىن جەرىنە جەتكىزە باياندايتىن قالامگەر ءبىر نارسەگە اسا ءمان بەرەدى. ول – جۇ­مىرتقانى ۇرلاپ جەۋ دەتالى. وسى جەردە بولاشاق نەكەسىز ءسابيدى دۇنيەگە اكەلەتىن انانىڭ جۇرت كوزىنەن جاسىرىن، وتكەن شاقتاعى «ۇرلىقى» قۇمارلىقتارى تۋرالى تۇسپالدايدى... ۇشىنشىدەن، ماگيالىق رەاليزمگە ءتان تاعى ءبىر اۋقىمدى ەرەكشەلىك – ول كەيىپ­كەرلەردىڭ ءبىر-بىرىنە قاراما-قاي­شىلىعى. «قوڭىرقازدا» كوپ كەيىپ­كەر جوق. سويتە تۇرا ولار ءبىر-بىرىنە ۇقسامايدى. ءبارى ءبىر-بىرىنە قاراما-قايشى. ولار ءبىر-بىرىمەن داۋلاسىپ، بەت جىرتىسىپ جاتقان جوق. بىراق ءارتۇرلى تانىمداعى ادامدار. سانامالاي بەرسەڭ، ول ءادىس ار­قىلى باسقا دا ەرەكشەلىكتەردى شىعارۋعا بولادى. بىراق وسىنىڭ ءوزى-اق اڭگىمەنىڭ ناعىز ماگيالىق رەاليزم سيپاتىندا جازىلعانىن كورسەتىپ تۇر. ەڭ باستىسى، اڭگىمەنى وقىعان وقىرمان جاس قىزدىڭ قۇسقا اينالىپ كەتۋىمەن «كەلىسەدى».

قالامگەر «قوڭىرقازدى» جيىر­ما ەكى جاسىندا جازىپتى. بۇل جاس­تا ازدى-كوپتى ىزدەنىس بول­عا­نىمەن، شەبەرلىك قالىپتاسىپ ۇل­گەرمەيدى. ادامتانۋ، ءومىرتانۋ تا­جىريبەسى دە از. سوندىقتان جيىر­ما ەكىدەگى قالامگەرگە ەرەكشە كوركەم تۇرپاتتاعى اڭگىمە تۋدىرۋ ءۇشىن قالاتىن نارسە – ءتۋا­بىتتى جازۋشىلىق دارىن مەن اللاعا دەگەن ەرەكشە سەنىم. ونىڭ قورلامايتىنى، ادام جانى تەك سونىڭ جانىنان عانا پانا تابا الاتىنى تۋرالى ويلار قازاق ادە­بيەتىنە سيپاتى سۇلۋ، مازمۇنى تەرەڭ «قوڭىرقازدى» قوستى.