اباي فيلوسوفياسى – جاڭاشىلدىق جارشىسى

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «اباي جانە XXI عاسىرداعى قازاقستان» اتتى ماقالاسىن وقىعاندا مەنىڭ ەسىمە ارىپتەس ۇستازدىڭ ايتقان وسى اڭگىمەسى ورالدى. راسىندا بالانىڭ سۇراعىن ەرەسەكتەرشە ويلاعاننىڭ نەسى ايىپ؟ ويشىلدار ۋاقىتپەن ماڭگى بىرگە جاساپ كەلە جاتىر. اباي دا – كەمەڭگەر ويشىل، فيلوسوف، اقىن، ءوز ۋاقىتىنان، زامانىنان وزا تۋعان ءىرى تۇلعا. اباي سەكىلدى كەمەڭگەرلەر ءوزىن كەيىنگى ۇرپاقتىڭ ۇمىتۋىنا مۇرسات بەرمەيدى. ويتكەنى ولاردىڭ قۇندى ەڭبەكتەرى قاي زاماندا بولسىن ۇلتتى جاڭارۋعا، جاڭ­عىرۋعا شاقىرىپ تۇرادى. اباي­دىڭ فيلوسوفيالىق كوز­قاراستارى ءدال بۇگىن دە ماڭىز­دىلىعى مەن وزەكتىلىگىن جويعان جوق. ول قازاق جانە ونى باۋىر باسقان ەتنوس وكىلدەرى مەكەندەگەن سارى دالاعا قاراپ تۇر­عانداي سەزىلەدى.

اباي ءومىر سۇرگەن ءحىح عاسىر مەن بۇگىنگى ءححى عاسىرداعى وز­­گە­رىس­تەردى سالىستىرۋعا كەل­­­مەيدى. بۇگىن ۋاقىت ىر­عا­عى اسا ۇشقىر. وركەنيەت جەتىس­تىك­­­ت­ەرىنىڭ دامىعانى سونداي، تسيفر­لاندىرۋدىڭ، كومپيۋ­تەر­لەندىرۋدىڭ نەبىر كەرەمەتىن كورىپ وتىرمىز. عالامتور ءۇشىن الىس-جاقىن، مۇحيتتىڭ ارعى-بەرگى جاعى دەگەن تۇسى­نىك كومەسكى تارتىپ بارادى. جاساندى ينتەللەكتىنىڭ دا­مى­عانىنا، كۇردەلى ىستەردى ادام قولىنان روبوتتار الىپ جاتقانىنا اسەرلەنىپ، تاڭعالىپ جاتقان ەشكىم جوق. مۇنىڭ ءبارى عىلىمنىڭ جەتىستىگى ەكەنى داۋسىز، ال عىلىمعا سۇيەنۋ كەرەك­تىگىن اباي دانىشپان دا ايت­­قان بولاتىن. ابايدىڭ «عىلىم تاپپاي ماقتانبا» ولە­ڭىن بىلمەيتىن ادام كەمدە-كەم شىعار. بۇل ولەڭنىڭ جالپى يدەياسى – ءبىلىمدى يگەرمەيىنشە، بيىكتەردىڭ باعىنبايتىندىعى. ال مۇنى بۇگىنگى كۇنمەن سىني ويلاۋ بارىسىنداعى ءتۇيىن «XXI عاسىرداعى ءبىلىمنىڭ ماقساتى – بيىككە ۇمتىلۋ» ەكەندىگىن مەڭزەيدى.

بىراق حاكىم ادامدىقتى، ادام بولىپ قالۋدى وسىنىڭ بارلىعىنان الدىڭعى ورىنعا قويعان جوق پا ەدى؟! ون سەگى­زىنشى سوزىندەگى: «تەگىندە ادام بالاسى، ادام بالاسىنان اقىل، عىلىم، ار، مىنەز دەگەن نارسەلەرمەن وزباق» دەگەن كوزقاراسى قاي عاسىردا بول­­سىن ۇرپاق تاربيەسىندە ۇس­تانار باعىت بولۋى ءتيىس. جاس ۇرپاقتى جان-جاقتى قالىپ­تاستىراتىن ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا اباي فيلوسوفياسىن باس­شى­لىققا الۋىمىز قاجەت. اقىن شىعارمالارىنداعى دا­نىش­پاننىڭ ءار ءسوزى مەكتەپ وقۋ­شىسىنىڭ زەردەسىنە جەت­كەندە عانا كەمەل ۇلت قالىپ­تاستىرۋداعى ماقساتىمىزعا جەتپەكپىز. «ابايدى تانۋ – ادام­نىڭ ءوزىن ءوزى تانۋى. ادام­نىڭ ءوزىن ءوزى تانۋى جانە ۇنەمى تانىپ وتىرۋى، عىلىمعا، بىلىمگە باسىمدىق بەرۋى – كەمەلدىلىكتىڭ كورىنىسى. ينتەللەكتۋالدى ۇلت دەگەنىمىز دە وسى. وسىعان وراي اباي ءسوزى ۇرپاقتىڭ باعىت الاتىن تەمىرقازىعىنا اينالۋ قاجەت»، دەگەن پرەزيدەنت پىكىرى اباي الەمىنە ۇڭىلە وتىرىپ، اباي سىنى سىندارلى سىن ەكەندىگىنە كوز جەتكىزە وتىرىپ، سونىمەن قاتار يگى ىستەردىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىن ايقىندايتىن باستامالاردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى.

حالقىمىزدىڭ رۋحاني اسپانىندا جۇلدىزداي جارقىراعان ويشىلدار پىكىرلەرىنىڭ ءبىر تۇيىنگە توعىسۋى دا زاڭدىلىق ىسپەتتى. شىعىس دانىشپانى ءابۋ ناسىر ءال-فارابي: «تار­بيەسىز بەرگەن ءبىلىم – ادام­زاتتىڭ قاس جاۋى» دەسە، اباي: «مەن ەگەر زاكون قۋاتى قولىمدا بار كىسى بولسام، ادام مىنەزىن تۇزەپ بولمايدى دەگەن كىسىنىڭ ءتىلىن كەسەر ەدىم» دەيدى. حاكىم تاربيەنىڭ ماڭىزىن ەرەكشە دەڭگەيگە كوتەردى. ول تاربيەنىڭ ماڭىزىن تەك ايتىپ قانا قويعان جوق، «بەس نارسەدەن قاشىق بول، بەس نارسەگە اسىق بول» دەپ، ونىڭ جولىن دا كورسەتتى. سوندىقتان بولاشاق ۇرپاقتى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدە اباي الەمىنە ءۇڭىلۋ، اباي كەستەلەگەن ويلاردى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ءوز ومىرىندە قولدانا الۋىنا ۇيرەتۋ باستى ماقساتتاردىڭ ءبىرى.

«ورلەۋ» بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعى پەداگوگ قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىك­­تىلىگىن ارتتىرۋ ينستيتۋتى مۇ­عالىمدەردىڭ جاڭا ادىس­تە­مەلەردى مەڭگەرۋ كۋرستارىندا وسى ماسەلەلەردى ىسكە اسىرۋ­دى، شاكىرتتەرىنە اباي شىعار­مالارىن جەتە تۇسىنۋگە قول جەت­كىزۋدى جۇمىستاعى باستى باعىت­تارىنىڭ ءبىرى دەپ سانايدى. بىلىك­تىلىكتى ارتتىرۋ ينستيتۋتى وقىتۋ، عىلىمي-ادىستەمەلىك قىز­مەتتەرى ارقىلى ابايتانۋ جۇمىستارىن جۇيەلى، ساپالى ۇيىمداستىرۋدى جانە كۋرستار، سەمينارلار اياسىندا ابايدىڭ فيلوسوفيالىق، ونىڭ ىشىندە «تولىق ادام» تۇجىرىمى ءۇردى­سىن وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى رەتىندە قاراستىرىپ كەلەدى. جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋ مەن ءبىلىم بەرۋ ىسىندە مۇعالىمنىڭ ورنىن ەشقانداي تەحنولوگيا الماستىرا المايدى. سوندىقتان ولاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ، عىلىمي-ادىستەمەلىك جۇمىستارىن ءتيىمدى ۇيىم­داستىرۋ تۇپكى ناتيجە بەرەدى. تىڭداۋشىلارمەن وسىن­­داي جۇمىستاردى جۇرگىزۋ ءۇشىن ينستيتۋت قىزمەتكەرلەرىنە دە جوعارى تالاپتار قويىلادى. سوعان سايكەس، ينستيتۋتتا پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتتارى، ماگيسترلەرى جۇمىس ىستەيدى، ءوز بىلىمدەرىن ۇزدىكسىز جەتىلدىرەدى.

«ورلەۋ» بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعى فيليا­لى قوستاناي وبلىسى بويىنشا پەداگوگيكالىق قىز­مەت­كەر­لەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ينس­­تيتۋتى ابايدىڭ مەرەي­تويىنا وراي، كوپتەگەن ءىس-شارالاردى جوس­پارلاپ وتىر. «كوپ­ما­دە­نيەت­تى الەمدەگى اباي مۇ­راس­ى» حالىق­ارالىق عىلى­مي-پرا­ك­تيكالىق كونفەرەن­تسيا، دوڭ­گەلەك ۇستەل، «ابايدى وقيىق!» بايقاۋى، كەزدەسۋلەر، ت.ب. شارالار جىل بويى وتكىزىلمەك.

اباي فيلوسوفياسى – جاڭا­شىلدىقتىڭ جارشىسى. ول قوعامدى سەرپىپ، جاڭعىرتىپ وتى­رادى. سوندىقتان دا اباي مۇراسى XXI عاسىرداعى قازاق­ستان قوعامى مەن ونىڭ بەرەكە-بىرلىگى ءۇشىن اسا قۇندى.

ماريونەللا سلەسار،

«ورلەۋ» بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعى فيليالى قوستاناي وبلىسى بويىنشا پەداگوگيكالىق قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى