«تەگىن» دەگەن ءتاتتى ءسوز

قوعام • 29 تامىز، 2019

«تەگىن» دەگەن ءتاتتى ءسوز

ەشقانداي ەڭبەك سىڭىرمەي تەگىن دۇنيە يەلەنۋ ادام تابيعاتىنا ءاۋ باستان دەندەپ كىرەتىن قاسيەت بولسا كەرەك. تەگىن دۇنيەگە كەنەلگىسى كەلەتىندەردى كوپ ويلانباي، تابان استىندا توپتاپ تاستاساق، تۇرلەرى كوپ: ءارتۇرلى لاۋازىم يەلەرىنىڭ الاتىن پاراسىنان باستاپ، ءتۇرلى مەكەمەدەگى اقشا جيناۋ، قاراپايىم جانداردىڭ قارجىسىنا قاقپان قۇرۋدان شارشامايتىن ءارتۇرلى الاياق پيراميدالار، سولارعا سەنىپ سوڭعى تيىنىن ساناپ بەرەتىندەر، قوعامدىق كولىكتەگى «قوياندار»، ءتىپتى تۇنەپ شىققان قوناقۇيىنىڭ سابىنى مەن سۇيرەتپەسىن كەتىپ بارا جاتىپ سومكەسىنە سالا كەتەتىندەردىڭ ءىسىن نە ءتۋابىتتى مىنەزگە، نە جۇرە جابىسقان داعدىعا جاتقىزا المايسىڭ.

ايگۇل احانبايقىزى

بىردە قاپتاپ كەتكەن دونەرحانانىڭ كەزەكتى بىرەۋىنىڭ اشىلۋىنا وراي جاسالىپ جاتقان ءبىر كۇندىك اكتسياسى كەزىندە الپىس كۇن اشتىقتان كەلگەندەي ءبىر-بىرىمەن جۇلقىلاسىپ جاتقان جۇرتتى كورىپ جانىمىزدان تۇڭىلدىك. كىشكەنتاي مەكتەپ جاسىنداعى بالا كيمەلەگەن ۇلكەندەردىڭ تابانىنىڭ استىندا تاپتالىپ قالامىن دەپ قورىقپاستان توپتىڭ ورتاسىندا ارىستانداي ارپالىسىپ ءجۇر. ۇزىلگەن تۇيمەسىن، جىرتىلعان سومكەسى مەن جوعالعان كەبىسى ءۇشىن تانىمايتىن ادامداردى تومپەشتەپ جاتقانداردىڭ وسىنداي تىرلىگى ءارتۇرلى جاعدايدا ءجيى كورىنىس بەرىپ جاتادى. استانانىڭ حانشاتىرىندا ءپىسىرىلىپ تاراتىلعان 300 كيلو قازاقشا ەتتى، قوستانايدىڭ قالا مەرەكەسىندە ۇيىمداستىرىلعان «نان مەرەكەسىندەگى» ۇننان جاسالعان ءتاتتى تاعامداردى، شىمكەنت قۇس فابريكاسىنىڭ جۇمىرتقاسىن تەگىن ۇلەستىرۋ كەزىندەگى تالاسىپ-تارتىسقان جۇرتتى تەلەديداردان كورگەندەر سول كورىنىستى ءالى ۇمىتا قويماعان بولار.

سۋپەرماركەتتەردىڭ كىرەبەرىسىندەگى بەلگىلى-بەلگىسىز فيرمالاردىڭ جارنامالاپ تۇرعان تاتتىسىنەن ءوزى بىرەۋىن الىپ، ەكىنشىسىن بالاسىنىڭ قولىنا ۇستاتىپ، ءۇشىنشىسىن قيىلىپ تۇرىپ سۇراپ الىپ مۇرتىنان ك ۇلىپ بارا جاتقانداردىڭ جولاي «كىرۋ تەگىن» دەگەن افيشا كورىپ قالسا، ءماز بولىپ وعان دا باس سۇعا كەتەتىنىنە ەش كۇماندانۋعا بولمايدى.

ادامنىڭ ءومىرى، ونىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى ساناسىنىڭ تىكەلەي كورسەتكىشى ەكەنىن وسى مىسالداردىڭ ءوزى-اق ايقىندايدى. ءبىر قاراعاندا، سىناپ تا، سوگىپ تە قاراۋعا بولمايتىن كەدەيلىكتىڭ كورىنىسى سياقتى، بىراق قاراپايىم ادەپ، مادەنيەت پەن ەتيكاڭىزعا پىسقىرىپ تا قارامايتىن بۇل ادامداردىڭ قاۋاشاعىنداعى «تەگىن» تۋرالى تۇسىنىگى وزگەرمەي، باتپاق ومىرىنەن دە، باتپان قيىندىقتارىنان دا قۇتىلا المايتىنى انىق.

تەگىن اس ءىشىپ، تەگىن دۇنيە تاۋىپ، بىرەۋدىڭ ەڭبەگىن تەگىن پايدالانىپ، تانىسىنىڭ، تۋىسىنىڭ ەسەبىنەن تەگىن ءجۇرىپ-تۇرعىسى كەلۋ – بۇل دا بەلگىلى ءبىر ادامدار توبىنىڭ دۇنيەتانىمى، ءومىر ءسۇرۋ سالتى بولىپ كەتكەن. «ەگەر سەن شىن قۇدايعا قاراعان جۇرەگى جىلى، ىزگى نيەتتى ادام بولساڭ، جاعدايى تومەن ماعان كومەكتەسۋگە مىندەتتىسىڭ!». مىنە، تەگىنگە ۇيرەنگەن ادامنىڭ تانىمى. ولارعا بۇكىل الەم مىندەتتى.

«تەگىن» دەگەن سوزدە، راس، تارتىمدىلىق بار، بىراق بۇل قانشا ءتاتتى بولعانىمەن، جەكە ادامنىڭ ءومىرىن جاڭا ساپاعا كوتەرۋدى، وركەندەۋدى تەجەيتىن ميدا وسكەن قاتەرلى ارام ءشوپ. مەيلى بۇل ماتەريالدىق بولسىن، مەيلى بۇل ينتەللەكتۋالدى بولسىن، ءاربىر قۇندىلىق وراسان زور ەڭبەك ارقىلى جاسالادى. بۇل قۇندىلىقتاردىڭ ءبارىن كۇن سايىن ءبىز ونسىز دا تەگىن پايدالانىپ ءجۇرمىز. وعان جۇمسالعان ۋاقىت پەن ەڭبەكتىڭ اقشا تۇراتىنىن ەسەپكە العىمىز كەلمەيدى.

توڭىرەگىنەن ارتىق-اۋىس دۇنيە تابىلسا، جەردەن جەتى قويان تاپقانداي قۋانىپ، تەزىرەك قارپىپ قالعىسى كەلەتىندەردىڭ ونىڭ قايتارىمى دا بولاتىنىن ۇمىتپاۋى كەرەك ەدى. تولەيتىن قاراجاتى، قالتاسىندا ارتىق اقشاسى بولماسا، بىلگەنىمەن ءبولىسىپ، كومەكتەسىپ جىبەرىپ، ءبىر مۇقتاجىن وتەپ بەرۋ سەكىلدى قولىنان كەلگەن ءوز قىزمەتىن ۇسىنسا، قارىم-قاتىناس تا، تۇسىنىك تە وزگەرىپ، ەكى اياعىنان تارتىپ، يىرىمىنەن شىعارماعان باياعى باتپاق-كۇي باسقاشا ورىستەپ كەتەر مە ەدى؟

تەگىن تۇتىنۋ پسيحولوگياسىنىڭ تەرەڭدەگەنى سونشا، بۇگىندە ونىڭ اۋقىمىنىڭ كەڭەيىپ، بۇرىنعى مانىنەن دە باسقاشا سيپات الا باستاعانىن بايقاپ وتىرمىز. بىرەۋدىڭ ەڭبەگىن لايىقتى باعالاپ ۇيرەنگەن ادام ەشكىمنىڭ دە وعان ەشنارسە ءۇشىن مىندەتتى ەمەس ەكەنىن ءوزى-اق جەتە تۇسىنەر ەدى. ءوزى جۇمىس ىستەپ، ءوزى ءۇي سالىپ، ءوزى باقشا ەگىپ، ءتىپتى ۇيىندەگى بۇزىلعان ەلەكتر توعىن دا ءوز قولىمەن جوندەپ الاتىن ادام باسقانىڭ دا ەڭبەگىنە قۇرمەتپەن قاراۋدى بىلەدى. ادام وزىمەن دە، وزگەمەن، قوعاممەن دە تەپە-تەڭدىككە وسىلاي كەلەدى. جاراتىلىستىڭ جالعىز زاڭدىلىعى ازىرگە وزگەرە قويعان جوق – «نە ەكسەڭ، سونى وراسىڭ». قۇدايدان ءۇمىت ەتكەن دۇرىس تا، ادامنان كۇتكەن بەكەر، ءبىز جوعارىدان كۇتەتىن تارتۋ– تارالعى «تەگىنگە» ەمەس، ەڭبەكپەن سورعالاعان تەرگە بەرىلەدى.