ەدەلمان بارومەترى

ەدەلمان كومپانياسى – الەم ەلدە­رىن­دەگى سەنىم ماسەلەسىن باستى نا­زارعا الىپ «ەدەلمان سەنىم بارو­مەترى» اتاۋىمەن جىل سايىن زەرتتەۋ ناتيجەسىن جا­ريالايدى. «پوليارلانعان الەمدە با­عىت تابۋ» دەپ اتالعان 2023 جىلعى ەسەپكە اقش, كانادا, قىتاي, فرانتسيا, گەرمانيا سەكىلدى 28 مەملەكەتتەن 32 مىڭ رەسپوندەنت قاتىسقان. زەرتتەۋدە قازاقستان جانە باسقا دا ورتالىق ازيا ەلدەرى قامتىلماعان.

ەسەپتە قوعامداعى پوليارلانۋعا اسەر ەتۋشى فاكتور رەتىندە ءوزارا سەنىمنىڭ تومەندىگى, الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم­نىڭ السىزدىگى جانە ادىلەتسىزدىك كورسەتىل­گەن. رەسپوندەنتتەردىڭ پىكىرىنشە, پوليا­ريزا­تسيا­نىڭ ارتۋىنا بىرەگەيلىكتىڭ (identity) جوقتىعى جانە جۇيەلى تۇردەگى ادىلەتسىزدىك كوپ اسەر ەتەدى.

زەرتتەۋ ناتيجەسى بويىنشا مەم­لەكەت­تەر­دەگى الەۋمەتتىك قۇرىلىم السىرەگەن. رەسپوندەنتتەردىڭ 62 پايىزى بۇرىن مەملەكەتتى بىرىكتىرگەن الەۋمەتتىك قۇرى­لىم­نىڭ قازىر تىم ءالسىز بولعانىن ما­لىمدەسە, 65 پايىزى ادەپ پەن ءوزارا قۇر­مەت­تىڭ تومەندەگەنىن ايتادى.

رەسپوندەنتتەر پىكىرىنشە, قوعام­داعى كەلىسپەۋشىلىك شەشىلمەي, پوليا­ري­زا­تسيانىڭ كۇشەيۋىنەن تۋى ىقتي­مال پروبلەمالار كوبەيەدى. مىسا­لى, ديسكريميناتسيانىڭ كۇشەيۋى, ەكونو­مي­كالىق ءوسىمنىڭ تومەندەۋى, كوشە­دەگى قىل­مىستىڭ جيىلەۋى, الەۋمەت­تىك پروبلە­ما­لار­دىڭ شەشىلمەۋى, قارجىنىڭ جەتىسپەۋى.

زەرتتەۋ ناتيجەسى كورسەتكەندەي ۇكى­مەت­تى سەنىمدى اقپاراتتىڭ قاينار كوزى (39%) ەمەس, جالعان اقپارات تاراتۋشى (46%) رەتىندە قابىلدايتىندار كوپ. ال بيزنەستى شىنايى اقپارات تاراتۋشى (48%) رەتىندە رەسپوندەنتتەردىڭ جارتىسىنا جۋىعى قابىلدايدى. وتكەن جىلدارمەن سالىستىرعاندا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن مەدياعا دا سەنىم 1 پايىزعا ازايعان.

زەرتتەۋگە قاتىسقان مەملەكەتتەر­دىڭ 17-سىندە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار­عا سە­نىمى تومەندەپ, التاۋىندا ارتقان;

14 مەم­­لەكەتتە ۇكىمەتكە سەنىم ازايىپ, 11-ىن­دە كوبەيگەن; 16-سىندا باق-قا سە­نىم كە­­مىپ, التى ەلدە وسكەن, جاڭالىق كوز­دە­رى­نە سەنىم از عانا ارتقان.

(دياگراممادا ءارتۇرلى توپتارعا قاتىستى سەنىم دەڭگەيى كورسەتىلگەن, %)

مەملەكەتتەگى پىكىر ءبولىنىسى مەن بىرى­گۋگە اسەر ەتەتىن فاكتورلار تۋرالى رەس­پون­دەنتتەردىڭ جاۋابى كەلەسىدەي جىك­تەل­گەن: جاۋاپ بەرگەندەردىڭ 62 پايىزى باي جانە ىقپالدى ادامدار «مەملەكەتتى بولەدى», ال 20 پايىزى «مەملەكەتتى بىرىكتىرەدى» دەپ ايتقان. سونداي-اق وزگە مەملەكەتتەردىڭ ىقپالى (61%-ى «بو­لەدى» دەگەن, 22%-ى «بىرىكتىرەدى»), بيزنەس كوشباسشىلارى (32%-ى «بولەدى», 41%-ى «بىرىكتىرەدى»), ۇەۇ جەتەكشىلەرى (29%-ى «بولەدى», 46%-ى «بىرىكتىرەدى»), مۇعالىمدەر (20%-ى «بولەدى», 64%-ى «بىرىكتىرەدى») دەگەن جاۋاپ قايتارعان.

زەرتتەۋ ناتيجەسىنەن الەمدەگى سە­نىم دەڭگەيى ءار مەملەكەتتە جانە اي­ماق­تاردا ارقيلى ەكەنىن اڭعارۋعا بو­لا­دى. سەنىم دەڭگەيىن نىعايتۋدا قو­عام­دىق يگىلىكتەردى تەڭ ءبولۋ, ورتاق كوم­­مۋنيكاتسيانىڭ ورناۋى, شىنايى اق­­پاراتتىڭ تارالۋى ماڭىزدى. دەمەك ازا­ماتتاردىڭ سەنىمىن كۇشەيتۋ ءۇشىن مەم­لەكەتتەگى بارلىق ينستيتۋتتار اتسا­لىسۋى كەرەك.

سۇيىندىك قابىل,

«قازاقستان قوعامدىق دامۋ
ينستيتۋتى» كەاق ساراپشىسى