اباي وبلىسى: ءورتتى سوندىرۋگە بارلىق كۇش جۇمىلدىرىلدى

ينفوگرافيكانى جاساعان امانگەلدى قياس، «EQ»

وسى ماسەلە بويىنشا سەمەي وبلى­سىنىڭ اكىمى نۇرلان ۇرانحاەۆ، توتەن­شە جاعدايلار ءبىرىنشى ۆيتسە-ءمينيسترى، گەنەرال-مايور يبراگيم كۇلشىمباەۆ جانە ەكولوگيا ۆيتسە-ءمينيسترى گاليدۋللا ازيدۋللين بايانداما جاسادى.

ءورت ايماعىندا توتەنشە جاعداي جاريالانادى

اباي وبلىسىنىڭ اكىمى حابارلاعانداي، بيىلعى 25 مامىرداعى جاعداي بويىنشا ورمانداعى ءورتتى ءسوندىرۋ ەرەكشە با­قى­لاۋ­عا الىنىپ، جەدەل شتابتىڭ جۇ­مىسى كەڭەيتىلدى. ءورت وشاقتارىن ءسون­دى­رۋ جۇ­مىس­تارى جۇرگىزىلىپ جاتىر.

«ورمان القابىنداعى ەكپىندى جەل مەن سۋلى-باتپاقتى جەرلەر ءورت ءسوندىرۋ جۇمى­سىنا كەدەرگى كەلتىرىپ، اۋىر تەحنيكانىڭ قوزعا­لۋىن قيىنداتادى. ءورت شارپىعان ايماق­تىڭ اۋدانى 3،5 مىڭ گەكتاردى قۇراي­دى. ورمان ءورتىن سوندىرۋگە 201 تەحني­كا، 8 تىكۇشاق، 1 ءورت ءسوندىرۋ پويىزى جانە جەكە قۇرامنىڭ 852 ادامى جۇمىل­دى­رىلعان. بۇگىن بورودۋليحا اۋدانى­ندا توتەنشە جاعداي جاريالانادى. ەلدى مەكەندەرگە قاۋىپ ءتونىپ تۇرعان جوق، الايدا قاۋىپسىزدىك ماقساتىندا 277 ادام ءوز بەتىنشە تۋىستارىنا ەۆاكۋاتسيالاندى»، دەدى ن. ۇرانحاەۆ.

توناۋ فاكتىلەرىن بولدىرماۋ ءۇشىن ەۆاكۋاتسيالاۋ ورنىندا 20 ادامنان تۇرا­تىن پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كەزەك­شىلىگى ۇيىمداستىرىلدى. شۇعىل كوشى­رۋ جاعدايىندا بورودۋليحا اۋىلىندا 331 ورىنعا 3 ەۆاكۋاتسيالىق پۋنكت دايىندالدى. ورمان ءورتىن ءسوندىرۋ جۇمىستارى جالعاسىپ جاتىر جانە باقىلاۋدا.

توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى گەنەرال-مايور يبرا­گيم كۇلشىمباەۆ قازىرگى ۋاقىتتا رەسپۋب­لي­كا­لىق جانە وبلىستىق دەڭگەيلەردە جەدەل شتابتار جۇمىس ىستەپ تۇرعانىن، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنەن وقيعا ورنىندا ۆيتسە-مينيستر جەتەكشىلىك ەتىپ تۇرعانىن باياندادى.

«باستاپقى كەزەڭدە ءورتتى جويۋ ءۇشىن 434 ادامنان تۇراتىن ورتالىق مەملەكەتتىك جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ (تجم، ءىىم، ەترم، قتج، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار جانە وبلىستىڭ كوممۋنالدىق قىزمەتتەرىنىڭ) وكىلدەرى، 109 تەحنيكا، 2 اۋە كەمەسى جانە 1 ءورت پويى­زى كىرگەن ازاماتتىق قورعاۋدىڭ مەملە­كەتتىك جۇيەسىنىڭ كۇشتەرى مەن قۇرالدارىنىڭ توبى جاساقتالدى» دەدى ي. كۇلشىمباەۆ.

جەدەل جاعدايدىڭ ناشارلاۋىنا باي­لا­نىستى كەشە رەسپۋبليكالىق جەدەل شتاب­تىڭ وتىرىسى ءوتىپ، وندا مەملەكەتتىك ورگاندارعا ءتيىستى مىندەتتەر جۇكتەلدى.

ەكولوگيا مينيسترلىگىنە ءورت ءسوندىرۋ جە­تەكشىسى رەتىندە كومەكتەسۋ ءۇشىن تو­تەن­­شە جاعدايلار جانە قورعانىس مي­نيستر­لىكتەرىنىڭ كۇشتەرى مەن قۇرال­دارى قوسىمشا جىبەرىلدى.

ماسەلەن، بۇگىنگى تاڭدا ءورتتى سوندىرۋگە تجم، ءىىم، ەترم، قم، قتج، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارى مەن وبلىستىق كوممۋنالدىق قىزمەتتەرىنىڭ كۇشتەرى مەن قۇرالدارى جۇمىلدىرىلعان. ءتىلسىز جاۋدى اۋىزدىقتاۋعا 8 تىكۇشاق تارتىلدى، ونىڭ  3-ەۋى تجم، 3-ەۋى قم، 2-ءۋى ەترم-گە تيەسىلى.

بۇگىن تاڭەرتەڭ 2 اۋە كەمەسى باردى.

ء«ورت ءسوندىرۋ ءۇشىن 10 تىكۇشاقتىڭ 8-ءى سۋ اعىزۋ قۇرىلعىسىمەن، 2-ءۋى بارلاۋ جانە دەسانتتاردى جەتكىزۋ ءۇشىن پايدالانىلادى. جاعداي باقىلاۋعا الىندى، ءورتتى وقشاۋلاۋ جانە جويۋ بويىنشا بارلىق شارالار قابىلدانۋدا» دەدى ي. كۇلشىمباەۆ.

ءوز كەزەگىندە ەكولوگيا ۆيتسە-ءمينيسترى گاليدۋللا ازيدۋللين 2023 جىلعى 22 مامىردا ساعات 15:13-تە باقىلاۋ مۇنا­را­سىنىڭ ءورت كۇزەتشىسى «سەمەي ورمانى» تابيعي رەزەرۆاتىنىڭ اۋماعىندا ءورتتى انىق­تاعانىن حابارلادى. الدىن الا اقپارات بويىنشا، ءورت رەسەي فەدەرا­تسيا­سى­نىڭ ىرگەلەس اۋماعىنداعى دالا ءورتى سالدارىنان ورىن العان.

«جەلدىڭ ەكپىنى سالدارىنان ورماندا ءورت الاڭى لەزدە 50-70 گەكتارعا دەيىن ۇلعايدى، ءورت ءسوندىرۋ اۆتوموبيلدەرى، تراكتورلار جانە جەكە قۇرامنىڭ 84 ادامى بىردەن ءورت ورنىنا شىقتى. 23 مامىر كۇنى تاڭەرتەڭ ءورتتىڭ تارالۋى توقتاتىلدى، جانۋ وشاقتارى ءسوندىرىلدى. الايدا، ساعات 12:21-دە سولتۇستىك-باتىسىنداعى 20 م/س-قا دەيىن كۇشەيگەن ەكپىندى جەلدىڭ سال­دارىنان ءورت قايتا باستالىپ، 103-ءشى ورامداعى توسەلگەن مينەرالدانعان جو­لاق­تى كەسىپ ءوتىپ، جوعارى ورتكە اۋىس­تى»، دەدى گ. ازيدۋللين.

مينيسترلىكتەن 75 تەحنيكا جانە 252 ادام جۇمىلدىرىلدى.

الدىن الا جۇرگىزىلگەن بارلاۋ دەرەك­تەرى­نىڭ نەگىزىندە ورمان ءورتىن ءسوندىرۋ­دى ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ءورتتىڭ تاكتيكالىق جوسپارى جاسالدى.

ء«اربىر بارلاۋدان كەيىن ءورتتىڭ ءتۇرى مەن كۇشى، ورماننىڭ ەڭ قاۋىپتى جانە قۇندى ۋچاسكەلەرى، سۋ ايدىندارى، ءورتتىڭ تارالۋىن توق­تاتاتىن نەمەسە كۇيدىرۋ ءۇشىن تىرەك جە­لىسى رەتىندە قىزمەت ەتەتىن بوگەتتەر، سون­داي-اق مۇنداي توسقاۋىلدار نەمەسە تىرەك جولاقتار جاسالۋى ءتيىس ورىندار بەلگىلەنەدى. ورمان ورتتەرىن ءسوندىرۋدىڭ نەگىزگى جەرۇستى ادىستەرى قولدانىلىپ جاتىر. بۇل تومەنگى ءورتتىڭ شەتتەرىن سابا­لاۋ نەمەسە وعان توپىراق شاشۋ، جەر وڭدەيتىن قۇ­رالداردىڭ كومەگىمەن مينەرال­دان­دى­­رىلعان جولاقتار تارتۋ جانە ورلار قازۋ، ورتتەردى اۋە جانە جەردەن ءسوندىرۋ ادىستەرىن قولدانۋ. مينيسترلىك ءورتتى وق­شاۋ­لاۋ جانە جويۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى شارالاردى قابىلداۋدا»، دەپ تۇيىندەدى گ. ازيدۋللين.

ماسەلەنى قورىتىندىلاپ، ءتيىستى شۇعىل تاپسىرمالار بەرگەن پرەمەر-مي­نيستر ءاليحان سمايىلوۆ وڭىرلەردىڭ ءورت قاۋىپ­سىزدىگىنە دايىندىق ماسەلەسى وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا عانا قارالعانىن ەسكە سالدى.

«كورىپ وتىرعانىمىزداي، قاۋىپ وتە جوعارى. ەڭ باستىسى، ەلدى مەكەندەرگە قاتەر ءتونىپ تۇرعان جوق. ءورت تولىق با­قى­لاۋعا الىندى. ەندى ونى وقشاۋلاپ، تولى­عى­مەن ءسوندىرۋ كەرەك. بۇل – اكىمدىك پەن توتەنشە جاعدايلار جانە ەكولوگيا مينيسترلىكتەرىنىڭ ورتاق مىندەتى»، دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.

ول سونداي-اق اباي وبلىسىنا ءورت ءسون­دى­رۋ كۇشتەرى مەن تەحنيكالارىن جىبە­رىپ، كومەك كورسەتكەن وڭىرلەرگە ۇكى­مەتتىڭ اتى­نان العىسىن ءبىلدىردى.

«ەكولوگيا مينيسترلىگى توتەنشە جاع­داي­لار مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، ءورت وشاق­­تارىن تولىعىمەن جويىپ، كەلتىرىل­گەن زا­لالدى باعالاۋ ءۇشىن «سەمەي ورمانى» رەزەر­ۆاتىنىڭ اۋماعىنا تەكسەرۋ جۇمىس­تارىن جۇرگىزۋى قاجەت»، دەپ اتاپ ءوتتى ۇكىمەت باسشىسى.

2،8 ملن بالا ءارى دەمالادى، ءارى ەم الادى

ۇكىمەت وتىرىسىندا 2022-2023 جىلعى وقۋ جىلىنىڭ اياقتالۋى جانە كانيكۋل كەزىندە بالالاردىڭ ساۋىقتىرۋ دەمالى­سىن، بوس ۋاقىتىن جانە ەڭبەكپەن قامتى­لۋىن ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى قارالدى.

وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى عاني بەيسەمباەۆ بيىل وقۋ جىلىن 3،7 ملن-نان استام وقۋشى اياقتايتىنىن ايتتى. اتاپ ايتقاندا، 11-سىنىپتى 172 مىڭ تۇلەك بىتىرەدى، ونىڭ ىشىندە «التىن بەلگىگە» ۇمىتكەرلەر سانى – 6،8 مىڭ تۇلەك. قورىتىندى ەمتيحاندار 9-سىنىپ ءۇشىن 4 ءپان بويىنشا 2-13 ماۋ­سىم ارالىعىندا، ال 11-سىنىپ ءۇشىن 5-19 ماۋ­سىم ارالىعىندا 5 ءپان بويىنشا وتەدى.

جازعى دەمالىسپەن جانە ساۋىقتىرۋ شارالارىمەن 1-10 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ 85%-دان استامى، ياعني الەۋمەتتىك وسال ساناتتاعى 500 مىڭعا جۋىق بالانى قوسا العاندا، شامامەن 2،8 ملن بالا قام­تىلادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. قا­زىر­گى ۋاقىتتا جازعى لاگەرلەردە الداعى ماۋ­سىمعا دايىندىق بويىنشا بەلسەندى جۇ­مىس جۇرگىزىلۋدە. جالپى 218 قالا سىر­تىن­داعى جانە 10 مىڭنان استام مەكتەپ جانىنداعى بەيىندى جانە شاتىر لاگەر­لەرى وقۋشىلارعا ءوز ەسىگىن ايقارا اشادى.

مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى اسحات ورالوۆتىڭ ايتۋىنشا، جازعى دەمالىس اياسىندا بالالار ءۇشىن مادەنيەت سالاسى بويىن­شا 500-دەن استام، سپورت جانە تۋريزم سالاسى بويىنشا 300-دەن استام ءىس-شارا ۇيىمداستىرىلماق. اتاپ ايتقاندا، بۇل – مۇراجايلار مەن كيەلى ورىندارعا تەگىن ەكسكۋرسيالار، كىتاپحانالاردى ارالاتىپ، سپەكتاكل كورسەتۋ، ءتۇرلى فەستيۆالدار مەن بايقاۋلار ۇيىمداستىرۋ.

بۇدان باسقا رەسپۋبليكانىڭ بارلىق وڭىرىندە بالالارعا باعىتتالعان تۋريستىك ونىمدەر جەلىسى كەڭەيتىلەتىن بولادى. سونىمەن قاتار Kids Go Free وتباسىلىق تۋريزم باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ جال­عا­سادى، ونىڭ اياسىندا تۋريستىك پاكەت ىشىندە بالالاردىڭ ۇشاق بيلەتتەرىنىڭ قۇنى سۋبسيديالانادى. ءبىرىنشى جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇل قىزمەتتى 1،5 مىڭ بالا پايدالاندى، 700-گە جۋىق وتباسى 70 ملن تەڭگە ۇنەمدەدى. بيىل 2 مىڭنان استام بالا وسى باعدارلامامەن قامتىلادى دەپ كۇتىلۋدە.

بالالاردى ساۋىقتىرۋ جانە دەمالىس ورىندارىندا سانيتارلىق-ەپيدەميو­لوگيالىق تالاپتاردى ساقتاۋ جونىندەگى شارالار تۋرالى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى اجار عينيات بايانداما جاسادى. وڭىرلەردە جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى استانا قالاسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەك، ماڭ­عىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى نۇرلان نوعاەۆ جانە ۇلىتاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى بەرىك ابدىعالي ۇلى ايتىپ بەردى.

ماسەلەنى تۇيىندەگەن پرەمەر-مي­نيستر ءاليحان سمايىلوۆتىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەت ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ، ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋ، تاربيە جۇمىسىن كۇشەيتۋ، بالالاردى قوسىمشا بىلىممەن قامتۋ باعىتىندا جۇيەلى تۇردە ءتيىستى جۇمىستاردى جۇرگىزۋدە.

«بىرنەشە كۇننەن كەيىن كەزەكتى وقۋ جىلى اياقتالىپ، بالالار جازعى دەمالىسقا شىعادى. ونى پايدالى ءارى قىزىقتى وتكىزگىسى كەلەدى. سوندىقتان ءبىز بالا دەن­ساۋلىعىن نىعايتۋعا، بىلىمدەرىن تولىق­تىرىپ، جاقسى دەمالۋىنا جاعداي جاساۋى­مىز كەرەك»، دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، با­لا­­لاردىڭ سپورت سەكتسيالارىنا جانە شىعارماشىلىق ۇيىرمەلەرگە تەگىن بارۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 93 ملرد تەڭگە ءبولىندى. وقۋ­شى­لارعا ارنالعان 50 ساۋىقتىرۋ لاگەرىن، 100 يننوۆاتسيالىق شى­عار­ماشىلىق ورتا­لى­عىن سالۋ بويىن­شا جۇمىستار باس­تالىپ كەتتى. بۇل نىسان­داردىڭ قۇرى­لى­سى 2026 جىلى اياقتالۋى قاجەت.

سونىمەن قاتار پرەمەر-ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، وڭىرلەردە بالالاردىڭ جازعى دەمالىسى مەن بوس ۋاقىتتارىن ءتيىمدى وتكىزۋ ءىسى كوپ جاعدايدا فورمالدى تۇردە ۇيىمداستىرىلادى.

«اسەرلى، ماعىنالى ءىس-شارالار از. كوبىنە ساپاسى سىن كوتەرمەيدى. اۋىل بالالارىنا دا قاجەتتى دەڭگەيدە كوڭىل بولىنبەيدى»، دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.

ۇكىمەت باسشىسى بالالاردىڭ جازعى دە­مالىسىن ۇيىمداستىرۋ كەزىندە كوپ­تەگەن ماڭىزدى ماسەلەلەردى ەسكەرۋ قاجەت­تىگىن ايتتى. اسىرەسە، بالالارعا ارنالعان بۇقارالىق ءىس-شارالار، سونىڭ ىشىندە قورىتىندى ەمتيحاندار بەكىتىلگەن كەستەگە سايكەس ساپالى ءوتۋى ءتيىس.

«جازعى دەمالىستا بالالاردىڭ قاۋىپ­سىز­دىگى باستى نازاردا بولۋى كەرەك. ىشكى ىستەر، توتەنشە جاعدايلار، وقۋ-اعارتۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىكتەرى، ءوڭىر اكىم­دەرى ءتيىستى قىزمەتتەردىڭ تۇراقتى جۇ­مىسىن قامتاماسىز ەتۋى قاجەت»، دەدى ۇكىمەت باسشىسى.

وسى ورايدا اكىمدەر جاز ايلارىندا وقۋ ورىندارىنداعى قاۋىپسىزدىك جۇيە­لەرىن جاڭعىرتىپ، جابدىقتاۋ جۇ­مىس­تا­رىن كۇشەيتۋى ءتيىس.

پرەمەر-مينيستر ءوڭىر اكىمدىكتەرىنە الەۋ­مەتتىك وسال توپتاعى بالالاردىڭ جاز­عى دەمالىسىن ۇيىمداستىرىپ، ولاردى ساۋىقتىرۋ شارالارىمەن بارىنشا قام­تۋ­دى تاپسىردى.

«اۋىل بالالارىنىڭ بوس ۋاقىتىن ءتيىمدى وتكىزۋ ەرەكشە نازاردا بولۋى كەرەك. ولار ءۇشىن سپورت الاڭدارى مەن دامۋ ورتالىقتارىن جابدىقتاپ، ويىن-ساۋىق، مادەني ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىرۋ قاجەت»، دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.

سونىمەن قاتار ۇكىمەت باسشىسى شالعاي ەلدى مەكەندەردە بالالاردىڭ دەن­ساۋلىعىنا سكرينينگ جاساۋ، ستوماتو­لو­گيا­لىق تەكسەرۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن جىلجىما­لى مەديتسينالىق پۋنكتتەردىڭ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ كەرەكتىگىن ايتتى. ودان بو­لەك قوعامدىق ورىنداردا بالالاردىڭ تا­ماقتانۋ ساپاسىن باقىلاۋ، تاماقتانۋ جانە ويىن-ساۋىق ورتالىقتارىنداعى سانيتاريالىق جاعدايدى قامتاماسىز ەتۋ ماڭىزدى ەكەنى ايتىلدى.

ماسەلەنى قورىتىندىلاي كەلە، ءاليحان سمايىلوۆ ىشكى ءتۋريزمدى دامىتۋ شەڭ­بەرىندە ەكسكۋرسيالىق-تانىمدىق ءىس-شا­رالاردى ۇيىمداستىرىپ، بالالاردىڭ تابي­عات اياسىنا ساياحاتتارىن كوبەيتىپ، كانيكۋل كەزىندە وقۋشىلاردىڭ مۋزەيلەرگە، تەاترلارعا، قورىقتارعا، ۇلتتىق پاركتەر مەن سپورتتىق وبەكتىلەرگە تەگىن بارۋلارىن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىردى.