جاريا جۇكتىلىك

جاقىندا الەۋمەتتىك جەلىدەن ءبىر بەينەجازبانى كوزىم شالىپ قالدى. ايەلى بولاشاق ءسابيىنىڭ اتىنان كۇيەۋىنە حات جازىپ، جۇكتى ەكەنىن «ەرەكشە» تاسىلمەن جەتكىزەدى. «اكەشىم، اللا اناشىم ەكەۋىڭىزدىڭ دۇعالارىڭىزدى قابىل ەتتى. مەن سىزدەردى كورۋگە اسىقپىن. سىزگە دەگەن ۇلكەن ماحابباتپەن، ءسابيىڭىز» دەپ جازىلعان حاتتى وقىپ ەڭگەزەردەي جىگىت ەڭكىلدەپ تۇرىپ جىلايدى. وعان ايەلى قوسىلىپ ەگىلەدى. «راس پا؟» دەپ جىلامسىراپ سۇرايدى سوراسى اققان كۇيى ەرى. ايەلى «راس!» دەپ قۋانىشتى جاڭالىعىن جۇكتىلىكتى انىقتايتىن تەستپەن ناقتىلاپ بەرەدى. ەكەۋى قۇشاقتاسىپ تاعى ءبىراز جىلاپ الادى دا: ء«بىزدىڭ ەكى سىزىقشامىز» دەپ الگى تاياقشانى ۇستاپ فوتوعا ءتۇسىپ، ونى Instagram-داعى پاراقشاسىنا سالىپ قويادى. وسىنىڭ بارلىعىن ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ، جەلىگە جۇكتەگەن جۇپتىڭ بالا كۇتىپ جۇرگەنىنە ءبىر جىلدان اسقان ەكەن. «بۇل ءسابيدى تىم ۇزاق كۇتكەنىن» جاسىرماعان تانىمال جۇپ – قوس قىز تاربيەلەپ وتىرعان وتباسى. بەينەجازبانى كورىپ وتىرىپ، سىرت كوزدەن قورعاشتاپ ۇستايتىن شاڭىراق باقىتى، ەرلى-زايىپتىنىڭ اراسىندا عانا ايتىلۋعا ءتيىس اياۋلى سىردىڭ ءوزى «ومىرلىك قويىلىم» بولىپ كەتكەن بە؟» دەپ ويعا قالاسىڭ.

حالقىمىز ايەل جۇكتى بولسا، كەرىسىنشە بۇل وزگەرىستى سىرت كوزدەن جاسىرىن ۇستاعان. قا­زاق ايەلى بالا قاتايىپ، ءىشى ءبىلىنىپ كوزگە كورىن­گەنشە ەشكىمگە بىلدىرمەۋگە تىرىسقان. ء«تىل-كوز تيەدى» دەپ قۇرساق كوتەرگەن انانىڭ، نارەستەنىڭ دەنساۋلىعىن ويلاعان، پەرزەنتىنىڭ امان-ەسەن جارىق دۇنيەگە كەلۋىنە باسا نازار اۋدارعان. «ۇيات بولادى» دەپ، شاڭىراقتاعى قۋانىش پەن باقىتتى جۇرتتىڭ بارىنە جاريا قىلماي، جاسىرىن ۇستاپ، ەت جاقىندارىمەن عانا بولىسكەن. ال قازىر شە؟ كىم كورىنگەننىڭ ەكىقابات ەكەنىن جاڭالىق ەتىپ جاريالايتىن جەلى دە كوپ، بويىنا «شىر» بىتكەنىن جاسىرمايتىن جۇپتار دا از ەمەس. سوندىقتان دا بولار الەۋمەتتىك جەلىنى ماعىناسىزدىق جاۋلاپ كەتتى. بالا قۇرساققا بىتە سالىسىمەن سۇيىنشىلەپ، اتوي سالۋ، كەيىن شەرميگەن قارنىن ەرىنە سۇيگىزىپ فوتوعا ءتۇسۋ، بالانىڭ ۇل نە، قىز ەكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن جۇرتتى جيناپ گەندەر پاتي جاساۋ – وسىنىڭ بارلىعى بىرەۋدىڭ قاڭسىعىن تاڭسىق جاساۋ عانا.

مۇنىڭ بارلىعى – قازاققا جات قىلىق. ونىڭ ۇستىنە ءسابي ءسۇيۋ، بالالى بولۋ – اللا­نىڭ نىعمەتى، اماناتى. انانىڭ مىندەتى – سول اماناتقا قيانات جاسالماۋ. ولاي دەي­تىنىمىز، بويداعى بالانىڭ دۇرىس دامىپ، جەتىلۋىنە ەڭ الدىمەن انا جاۋاپتى. «ەكىقابات ايەلدىڭ ءبىر اياعى جەردە، ءبىر اياعى كوردە» دەپ، بولاشاق انانىڭ جانىندا قاۋىپ-قاتەردىڭ كوپ بولاتىنىن ەسكەرگەن. جۇكتىلىك كەزىندە əيەل قىل ۇستىندە جۇرگەندەي نəزىك كۇيدە جۇرەتىندىكتەن بارىنشا سىرت كوزدەن، سۇقتى جانارلاردان ساقتانعان. قاسيەتتى قۇراندا «سوندا وعان (ايەلگە) جۇكتىلىگىنىڭ ءار كۇنى ءۇشىن كۇندىز ورازا تۇتقاننىڭ، تۇندە اللاعا قۇلشىلىق ەتكەننىڭ ساۋابى جازىلادى» دەلىنگەن. بۇل كەزەڭنىڭ وتە جاۋاپتى ەكەنىن وسىدان-اق پايىمداۋعا بولا­دى.

ارينە، پەرزەنت ءسۇيۋ – ۇلى باقىت. ال انا باقىتىن سەزىنۋ – سوزبەن بەينەلەپ جەتكىزە المايتىن ەرەكشە سەزىم. الايدا بۇل قۋانىشتى سۇيىنشىلەۋدىڭ دە ءوز əدەبى، جولى بار. قىتاي حالقى ايتپاقشى، «باقىتتىڭ تىنىشتىقتى جاقسى كورەتىنىن» دە ەستەن شىعارماعان ءجون. سەبەبى «نەڭمەن ماقتانساڭ، سونى جوعال­تا­سىڭ» دەيدى دانا حالىق. تۇسىنە بىلگەن جانعا بالالى بولۋ باقىتى ەشكى ويناققا اي­نال­دىراتىن، ۇپاي جيناپ، تانىمدىلىقتى ارت­تىراتىن كەزەكتى ءبىر سپەكتاكل نە شوۋ ەمەس.

مۇسىلمان وركەنيەتىنىڭ تاريحىن زەرتتەپ، تالاي عىلىمي ەڭبەك جازعان دجيردجي زەيدان دەگەن اراب جازۋشىسى بار. VII-XII عاسىرلارداعى «يسلام تاريحىنان اڭگىمەلەر سەرياسىن» قۇراستىرعان زەيدان: «قاي ۇلت بولسىن ءوز بويىن ءوزى ۇدايى ءھام ۇقىپتاپ تەكسەرىپ تۇرماسا، ۇلت رەتىندەگى ۇلىق جانە كىشىك سيپاتتارىن، ق ۇلىقتىق كوزقاراسىن، تاقىلەت-تاربيەسىن، وزىنە ءتان سالت-ساناسىن، مادەني ءورىس-قونىسىن ءجىتى زەردەلەپ جانە وسى زەردەلەنگەن تاعىلىمدىق-تۇرمىستىق، تاجىريبەلىك عيبرات الىپ وتىرماسا، قايبىر قاسيەتسىز، اسىرەڭكى ادەت-قىلىقتار اتادان بالاعا اۋىسىپ، ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسىپ، الگى ۇلتقا مىنەز بولىپ سىڭىسە باستايدى. اسقىنا كەلە مۇنداي دەرت ۇلتتىق مىنەزدىڭ قۇ­رام­داس ءبىر بولشەگىنە، اجىراماس سەرىگىنە اينالىپ كەتەدى»، دەپ جازادى.

ۇلت رەتىندە جوق-جىتىگىمىزدى ءالى تولتىرىپ ۇلگەر­مەگەن حالىقپىز. ونىڭ ۇستىنە ەلىكتەگىش، ەرمە ەكەنىمىزدى تاعى جاسىرىپ-جابا المايمىز. سىرتتاعى جۇرتتىڭ جىلتىراعانىنىڭ ءبارىن قازاقىلىعىمىزعا جاپسىرا بەرسەك، ءوزىمىزدىڭ وزەگىمىزدى وگەيسىپ جۇرگەندە ۇلتتىق تامىرىمىزدان اجىراپ قالمايمىز با؟ ءوستىپ جۇرگەندە جۇكتىلىكتى جەر-جاھانعا جاريالايتىن دەرت تە ۇلتتىق مىنەزىمىزگە اينالىپ كەتپەي مە؟..