جوتەلگە جەڭىل قاراماڭىز

استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى رولان سەرىكوۆ تۇماۋدان ازەر ايىققانداردىڭ قاتارىندا. ونىڭ ايتۋىنشا، بەتى جامان قۇرعاق جوتەل، بۋىندارىنىڭ سىرقىراپ قاقساۋى ءبىر اينالدىرعاندا شىر اينالدىرىپ، قۇتىن قاشىرعان. سونداي-اق ول: ء«بىر ايدا جاقىندارىمنىڭ جارتىسىنان كوبى تۇماۋمەن اۋىرىپ شىقتى. بىراق اركىمدە ارقالاي وتۋدە. ءالى اۋىرىپ جاتقاندارى بار. ءتىپتى كەيبىرى كەۋدەسىن كوتەرە الماي، جوتەلۋدەن جالىقسا، ەندى ءبىرى ىستىعى كوتەرىلىپ، مازاسىز كۇيدەن ارىلا الماي الەك. دارىگەرگە قارالعانداردىڭ كوبىسى پنەۆمونيا دەگەن دياگنوز العان. ال مەن وزدىگىمنەن سۋىققا قارسى ءدارى-دارمەك ءىشىپ، ازەر ساۋىقتىم. بۇرىن تۇماۋدان تەز ايىعاتىن ەدىك»، دەيدى.

بۇل – ءبىر ادامنىڭ عانا پىكىرى ەمەس، جالپى حالىق كوكەيىندەگى ساۋال. مەدي­تسينا ماماندارىنان جاۋاپ ىزدەپ كورگەن ەدىك. مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ءدسادم شتاتتان تىس ينفەكتسيونيست دارىگەرى باقىت كوشەروۆا قازىرگى جاعدايدا رەسپيراتورلىق ينفەكتسيالارمەن سىرقاتتانۋدىڭ ماۋسىمدىق ءوسۋى بايقالعانىن ايتىپ، ونىڭ نەگىزگى كورىنىستەرى – دەنە تەمپەراتۋراسىنىڭ جوعارىلاۋى، تاماقتىڭ قىشۋى، جۇتىنۋ كەزىندەگى اۋىرسىنۋ، مۇرىننان سۋ اعۋ، سيرەك جوتەل، باكتەريالىق ينفەكتسيا كەزىندە جوتەل كۇشەيىپ، ءتۇس وزگەرۋى، ەنتىگۋ پايدا بولاتىنىن ايتادى. سونداي-اق ول جوتەل پايدا بولعاندا ادامدارعا مىنا جايتتاردى بىلگەن دۇرىس دەيدى.

– كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىنان كەيىن يممۋنيتەت كۇرت تومەندەيدى. ۆيرۋستىق جانە باكتەريالىق ينفەكتسيالار اۋرۋدان سوڭ قالپىنا كەلمەگەن ورگاندار مەن جۇيەلەرگە تەز ءسىڭىپ كەتۋى مۇمكىن. وسى­لايشا، جوتەل سياقتى بەلگىلەردى ۇزارتادى. سونداي-اق بىزدە سوزىلمالى تىنىس الۋ اۋرۋ­لارى (COPD) بار ناۋقاستار بار، ولاردا جوتەل دە جەتەكشى سيمپتوم بولىپ سانالادى. جوتەل كەز كەلگەن ىلەسپە ينفەكتسيا­مەن پاتوگونومونيكالىق سيمپ­توم جانە پنەۆمونيامەن، ەنتىگۋمەن بىرگە جۇرەدى. ناۋقاستى كەيدە جەڭىل جوتەلدىڭ ءوزى السىرەتۋى مۇمكىن. جوتەل ءار ءتۇرلى جاعدايدا بولعاندىقتان، ونىمەن كۇرەسۋ كەيدە جەكە ءتاسىلدى قاجەت ەتەدى. جوتەلدى ەمدەۋ ءۇشىن الدىمەن جاعىم­سىز سيمپتومنىڭ ءتۇرىن انىقتاۋ كەرەك. ايتپەسە، قاتە ەمدەۋ قاۋپى جوعارى. بۇل اسقىنۋلاردىڭ دامۋىنا اكەلۋى مۇمكىن، – دەيدى باقىت نۇرعاليقىزى.

جوتەل تەك تۇماۋ عانا ەمەس، ءارتۇرلى اۋرۋلارعا شالدىققاندا مازالاۋى مۇمكىن. كەي ادامدار كوبىنەسە ءدارىحانادان جوتەلدىڭ ءدارىسىن الىپ، ءوز بەتىنشە ەمدەلگىسى كەلەدى. مۇنداي قادام اۋرۋدىڭ اسقىنۋىنا اسەر ەتەدى.

«Rashmed» قازاق مەديتسينا ورتالى­عىنىڭ باس دارىگەرى راشحان سىداي­قىزى: «وتكەندە تەز تارالعان ۆيرۋستىق تۇماۋدا دەنە قىزۋى كوتەرىلمەسە دە، تاماقتان ۇستادى. كەڭىردەكتە ۆيرۋستار ۇزاق تۇراتىندىقتان، تاماق اۋىرىپ، جوتەل پايدا بولىپ، اسقىنعان سوڭ دەنە قىزۋى كوتەرىلىپ جاتتى. تۇماۋعا تەك ۆيرۋس دەپ قاراۋعا بولمايدى. جوتەلدى ۋاقىتىندا توقتاتپاسا، پنەۆمونياعا ۇلاسادى. ياعني تاماق قابىنعاننان برونحى زاقىمدانىپ، ول اسقىنعاندا ۆيرۋستار ەكى وكپەگە تۇسەدى. سوندىقتان ءوز بەتىنشە ەمدەلۋ اۋرۋدى ۋشىقتىرۋى مۇمكىن. سونداي-اق ءۇي جاعدايىندا دەرتتىڭ بەتىن قايتارۋعا بولادى. بۇل ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى دۇرىس تاماقتانۋ ارقىلى يممۋنيتەتتى كوتەرۋ كەرەك. قويدىڭ قۇيرىق مايىن، سورپاسىن ءىشۋ، سارىمساقتى قايناتىپ، سۋىن ءىشۋ – ۆيرۋستىڭ الدىن الۋعا سەپ بولادى. كوروناۆيرۋس باستالعالى بەرى باكتەريادان ساقتانۋدىڭ نەبىر جولدارى ايتىلۋدا. سونىڭ ءبارى وسى تۇماۋدىڭ الدىن الۋ جولدارى. جوتەل پايدا بولىپ، جايسىزدانا باستاعاندا-اق جىلى سۋدى كوپ ىشسەڭىز اۋرۋدان ايىعۋعا بولادى»، دەيدى. Cونداي-اق ول ءار ءۇيدىڭ ءدارى قوبديشاسىندا اسپيرين، پاراتسەتامول دارىلەرى مىندەتتى تۇردە بولۋ كەرەكتىگىن ايتادى. قان قىسىمى، جۇرەك اۋرۋلارى بار جاندار جوتەلگەندە قان قىسىمى كوتەرىلەتىنىن، جۇرەككە كۇش تۇسەتىنىن ەسكەرتەدى.

سونىمەن دارىگەرگە قانداي جاعدايدا قارالعان دۇرىس؟ ەگەر جوتەل ەكى اپتادان استام ۋاقىتقا سوزىلسا، قاقىرىقتا ءىرىڭ بولسا، جوتەلدەن باسقا، ەنتىگۋ بەلگىلەرى، وكپەدە سىرىل ەستىلسە جانە قالىپتى تىنىس الۋ پروتسەسىنىڭ بۇزىلۋى بايقالسا، بىردەن دارىگەر كومەگىنە جۇگىنۋ كەرەك.

ال بىلىكتى دارىگەر باقىت كوشەروۆا، ەگەر ول جەدەل تىنىس الۋ اۋرۋىنىڭ (جرۆي) سيمپتومى بولسا، قۇرعاق جوتەلمەن وزدىگىنەن كۇرەسۋگە بولاتىنىن، ەگەر جوتەل اۋىر پاتولوگياعا بايلانىستى پايدا بولسا، وندا ەمدەۋدى تەك دارىگەر تاعايىنداي الاتىنىن ايتادى. ناۋقاستىڭ جوتەلى قۇرعاق بولماسا، وندا ەمدەۋ تاكتيكاسى ءسال وزگەشە بولادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ناۋقاس تىم جىلى بولمەدەن ساق بولۋى كەرەك. ەگەر بولمەدە +18°C+22°C تەمپەراتۋرا ساقتالسا، ناۋقاستىڭ ساۋىعۋى ايتارلىقتاي ءتيىمدى بولماق. سونداي-اق ينگالياتسيانى ناۋقاستا جوعارى تەمپەراتۋرا بولماعان جاعدايدا عانا جۇرگىزۋ كەرەكتىگىن ايتادى.

ال سانيتاريالىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى مارال راحىمجانوۆا ەلىمىزدە تۇماۋدىڭ 865 راستالعان زەرتحانالىق دەرەگى تىركەلگەنىن، تۇماۋعا ۇقساس ۆيرۋس­تاردىڭ دا تارالىپ جاتقانىن جانە اۋرۋدىڭ الدىن الۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى ءادىسى ۆاكتسينالاۋ ەكەنىن العا تارتادى.

رەسمي دەرەككە سۇيەنسەك، تۇماۋعا قارسى ۆاكتسينا رەسپۋبليكا بويىنشا 2 136 575 ادامعا ەگىلگەن.     بۇگىنگى تاڭدا نارىقتا ءدارى-دارمەكتەردىڭ ۇلكەن اسسورتيمەنتى بار. دەگەنمەن، دارىلەردىڭ پايدالى جاعىمەن قاتار قارسى كورسەتكىشتەرىن بىلمەي، ءوز بەتىڭىزشە ءدارى ساتىپ الىپ، دەنساۋلىعىڭىزعا زيان كەلتىرۋىڭىز دە مۇمكىن. سونىمەن قاتار قاراجات جاعىنان دا شىعىنداناسىز. جالپى، دارىگەرگە ۋاقتىلى بارۋ جانە قاجەت ءدارى-دارمەكتىڭ رەتسەپتىن الۋ وتە ماڭىزدى. ءوزىن ءوزى ەمدەۋ اۋرۋدى اسقىندىراتىنىن ءاردايىم ەستە ۇستاپ، جاقىندارىڭىزعا قامقور بولۋدى ۇمىتپاعايسىز!