«تۇماندى» سەمەي

قۇرىلىسى 1,5 جىلدا باستالۋعا ءتيىس

پرەزيدەنت ايتقانداي, سەمەي زامان تالابىنا ساي ىڭعايلى قالاعا اينالۋعا ءتيىس.

«وبلىس ورتالىعى ونەركاسىپتەر مەن كولىكتەرگە ەمەس, قالا تۇرعىن­دا­رىنا قولايلى مەكەنگە اينالۋ قاجەت. سەمەيدىڭ دامىتۋ جوباسىن جوس­پار­لا­عان كەزدە جوعارى ستان­دارت­تارعا ساي تىڭ ۋربانيستيكالىق تۇجىرىم كەرەك. اسىرەسە «جاسىل قالا» يدەياسىنا ەرەكشە نازار اۋدارعان ءجون», دەگەن ەدى وڭىرگە جاساعان ساپارىندا ق.توقاەۆ.

سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى سەمەيدىڭ ينفراقۇرىلىمى ابدەن توزعانىن, حالىق جازدا ىستىق سۋعا ءزارۋ بولسا, قىستا ۇيلەرى جىلىنبايتىنىن سىناعان-دى. قالاداعى جىلۋ ورتالىعى نىساندارىنان شىعاتىن زياندى قالدىقتار اۋانى شەكتەن تىس لاستاپ جاتقانىن ايتا كەلە اتالعان ماسەلەلەردى تۇپكىلىكتى شەشۋدى جاۋاپتى ۆەدومستۆولارعا جۇكتەدى.

ءوڭىر باسشىسى پرەزيدەنتتىڭ تاپ­سىر­ماسىنا سايكەس سەمەيگە «سا­مۇ­رىق-ەنەرگو» كومپانياسىنىڭ وكىل­دەرى ارنايى كەلگەنىن ايتىپ, جىلۋ ور­تا­لىعىن سالۋعا بايلانىستى ماسەلە جان-جاقتى قارالعانىن جەتكىزدى.

«جۋىردا قالاعا «سامۇرىق-ەنەر­گو» اق-نان جۇمىس توبى كەلىپ, اباي وب­لىسى اكىمدىگىنىڭ سالا باسشىلارىمەن كەزدەسكەن بولاتىن. اتالعان جۇ­مىس توبى بولاشاق جىلۋ ەلەكتر ورتا­لىعىنىڭ سالىناتىن ورنىمەن تانىسىپ قايتتى. الداعى ۋاقىتتا بىرلەسكەن جۇمىس جۇرگىزىلەتىن بولا­دى. «سامۇرىق-ەنەرگو» اق قۇ­رى­لىس جوباسىنىڭ تەحنيكالىق-ەكو­نو­مي­كالىق نەگىزدەمەسىن قايتا جاسايدى. قۇرىلىس جۇمىستارى 1-1,5 جىل ىشىندە باستالۋعا ءتيىس», دەدى اباي وب­لى­سىنىڭ اكىمى نۇرلان ۇرانحاەۆ.

ايىپپۇلدان حالىق زارداپ شەكپەسە يگى

وبلىس ورتالىعىنداعى اۋا ساپاسىنا بايلانىستى پروبلەمامەن ەكولوگيا مينيسترلىگىنىڭ ەكولوگيالىق رەتتەۋ جانە باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى زۇلفۇحار جولداسوۆ حاباردار. ول مۇنداي وزەكتى ماسەلە ەلىمىزدىڭ باسقا دا وڭىرلەرىندە كەزدەسەتىنىن, ونى جۇيە­لى تۇردە شەشۋگە كۇش سالىناتىنىن ايتتى.

«البەتتە, وڭىردە بىرقاتار قوردا­لان­عان ەكولوگيالىق پروبلە­مانىڭ بار ەكەنىن بىلەمىز. مىسالى, جىلۋ نى­ساندارىنىڭ اتموسفەراعا شامادان ارتىق زياندى قالدىقتى شىعارىپ جاتقانى ءمالىم. دەمەك جىلىتۋ جۇيەسى تولىعىمەن ورتالىقتاندىرۋدى قاجەت ەتەدى.

جاسىراتىنى جوق, ەلىمىزدە كوممۋنالدى قۇرىلىمدارعا قاتىستى جاعداي وتە كۇردەلى. رەسپۋبليكا اۋما­عىن­دا 53 كارىز تازارتۋ قۇرىلىمىن كۇر­دەلى جون­دەۋدەن وتكىزۋ كەرەك. بۇل رەت­تە قال­دىقتاردى ءىس جۇزىندە جازىق دا­لا­عا تاستايتىن قالالار دا بار ەكەنىن ايتا كەت­كەن ورىندى.

بەيبەرەكەت قوقىس پوليگوندارىنىڭ ما­سەلەسى جەكە قاراستىرۋدى تالاپ ەتە­دى. ارينە, اكىمدەرگە ايىپپۇل سالۋ جالعاستىرىلادى. بىراق اتالعان ماسە­لەنى جۇيەلى تۇردە شەشكەن ابزال. بۇل با­­عىتتا بۇكىل تىزبەك, ونىڭ ىشىندە قاي­تا وڭدەۋ كومپانيالارىنىڭ قىز­مە­تى دە قا­داعالانادى.

وكىنىشكە قاراي, سەمەيدەگى تۇرمىس­تىق قالدىققا ارنالعان پوليگون­نىڭ احۋالى مۇشكىل. الايدا قازىر وندا سۇ­رىپتاۋ جەلىسى ساتىپ الىنىپ, ىسكە قو­­سىلۋعا ءتيىس. ەلىمىزدەگى كوپتەگەن كوم­پا­نيا قازىر قالدىقتاردان پايدالى كومپونەنتتەردى الۋدى جولعا قويعان. ويتكەنى بۇل – پايدالى كاسىپ», دەدى ز.جولداسوۆ.

دەسە دە قوعام بەلسەندىلەرى ايىپ­پۇل سالۋ ماسەلەسىندە ساقتىق تانى­تىپ, مۇقيات بولۋ قاجەت دەپ سانايدى. نەگە دە­سەڭىز, كاسىپورىندار ەكولوگيالىق ايىپ­پۇلدىڭ اقىسىن ءتاريفتى كوتەرۋ ار­قىلى حالىقتان ءوندىرىپ الا الادى دەيدى بەلسەندىلەر.

«سالالىق زاڭدا – ءبىر اعاشتى كەس­سەڭ, ورنىنا ەكەۋىن وتىرعىزۋعا ءتيىسسىڭ دەگەن نورما بار. كەزىندە بۇل شاھار جاسىل جەلەكپەن كومكەرىلىپ تۇرعان ەدى. وكى­نىشتىسى سول, شاكارىم داڭعى­لى­نان باستاپ, قالانىڭ باسقا دا اۋدان­دا­رىن­دا جاسىل ايماقتاردى قۇرتۋ ءۇر­دىسى بەلەڭ الىپ وتىر.

جىلۋ ەلەكتر ورتالىقتارىنا ايىپ­­پۇل سالۋ ماسەلەسىنە كەلسەك, ءسوزسىز اۋا­عا تا­راپ جاتقان زياندى قالدىق ءۇشىن جا­ۋاپقا تارتۋ كەرەك. بىراق ايىپ­پۇل كەز كەلگەن كاسىپورىننىڭ قارجى­لىق جاع­دايىنا تەرىس اسەر ەتىپ, ونىڭ سال­دا­رىنان حالىق زارداپ شەگەتىنىن ەس­تەن شىعارماعان ءجون. ياعني جاۋاپقا تۇتاس­ ۇيىم ەمەس, ناقتى كىنالى تۇل­عا­لار تارتىلۋعا ءتيىس.

قوقىس پوليگوندارىنا توقتالساق, بۇل باعىتتا شاعىن ەلدى مەكەندەردە قال­­دىقتاردى جيناپ, قايتا وڭدەۋدى جول­عا قويۋدى ويلاستىرۋ كەرەك. ماسە­لەن, قازىر كەز كەلگەن اۋىلدى جەرگە بارا قالساڭىز, كىرەبەرىسىنەن ءۇيىلىپ جاتقان قوقىستى بىردەن بايقايسىز. بۇل ماسەلەمەن اينالىسۋعا دايىن كاسىپكەرلەر تابىلار دەپ ويلايمىن», دەدى قوعام بەلسەندىسى نيكولاي يساەۆ.

جۋىردا سەمەي قالاسىنىڭ اكىمى نۇربول نۇرساعاتوۆ زاڭسىز قوقىس پو­لي­گوندارىن جويۋعا بايلانىستى جۇ­مىستار باستالعانىن حابارلادى. شاھار باسشىسىنىڭ سوزىنە سۇيەنسەك, «قازاقستان عارىش ساپارى» كومپانيا­سى جۇرگىزگەن عارىش مونيتورينگىنىڭ ناتيجەسىنە سايكەس قالا ماڭىندا 298 رۇقسات ەتىلمەگەن قوقىس قالدىقتارىن كومۋ ورنى انىقتالدى. بۇل پوليگونداردى جويۋ ءۇشىن 11 كاسىپورىن بەلگىلەنگەن ۋچاسكەلەردى تازارتۋعا ءتيىس. قازىر «ازياەنەرگوپروەكتمونتاج», «سەمەي تازالىق», «سەمارتاستروي», «زەلەنستروي», «سمز», «فيرما ازيا», «تەرەزە» جانە «سەماۆتوستروي» سىن­دى كاسىپورىندار قالانىڭ شەتكى اۋماق­­تارىندا بەيبەرەكەت قوقىس ورىن­دارىن جويۋ جۇمىستارىن جۇر­گىزىپ جاتىر. اتالعان زاڭسىز پوليگون ۋچاسكەلەرى زنامەنكا تاس جولى, ەنەر­گە­تيك جانە قاراعايلى شاعىن اۋداندارى, قۇس فابريكاسى مەن بۇرىنعى اۋە­جايدىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان.

اباي وبلىسى