نۇريلا وزتۇرىك: مۇستافانى ماڭگى ساعىنامىن

– تاەكۆوندو شەبەرىمەن ەڭ العاش قالاي كەزدەسىپ ەدىڭىز؟

– سەنى وسى سۇحباتىڭ ارقىلى الىستا قالعان سول ءساتتى ەسىمە تۇ­سىرەسىڭ. مۇستافا ميۋنحەنگە قو­ناققا كەلگەندە، ونىمەن العاش رەت كەزدەستىم. ول مەنى ۇنەمى ايالدامادا كۇتىپ تۇراتىن. ۇنەمى كەشكى اسقا شاقىراتىن، ءسوزى، ءجۇرىس-تۇرىسى اسا مادەنيەتتى جىگىت بولدى. شىنىمدى ايتسام، وسىعان دەيىن ونداي مادەنيەتتى ادامدى كەزدەستىرگەن ەمەسپىن. سول ءۇشىن بۇل كۇندەرى ونى ساعىنامىن، ساعى­نى­شىم شەكسىزدىككە جالعاسادى. وعان ايتار سىرىمدى كۇنگە، تۇن­گە ايتامىن. ەگەر بىرەۋ مەنەن «دۇنيەدە شەكسىز ءارى ۇزاق نە بار؟»  دەپ سۇراسا، مەن «ول – ساعىنىش» دەپ جاۋاپ بەرەر ەدىم.

– مۇستافا وزتۇرىك ەڭ العاش تاەكۆوندو مەكتەبىن اشقان قا­زاق­تىڭ ءبىرى. سول مەكتەپتەردىڭ قازىرگى جاعدايى قالاي؟

– مەنىڭ بىلۋىمشە، ونىڭ جات­تىقتىرۋ مەكتەپتەرى قازاقستاننىڭ بىرنەشە قالاسىندا اشىلعان بولاتىن. ال قازىر سول مەكتەپتەر تۋ­رالى ەشتەڭە بىلمەيمىن، ونى كىم­دەردىڭ اشقانى، جۇمىستارى قا­لاي ءجۇرىپ جاتقانى، قازىرگى جاع­دايى دەگەندەردەن مۇلدە حا­بارسىزبىن. ويتكەنى ەشكىم بىز­گە اقپارات بەرمەيدى. ەگەر كۇيەۋىم ىرگە تاسىن قالاعان سول تاەك­ۆوندو مەكتەپتەرى تۋرالى اق­پا­رات الا السام، توبەم كوككە جەت­كەندەي قۋانار ەدىم. سەبەبى ول مەكتەپتى اشۋعا مۇستافا بار كۇش-قۋاتىمەن، ەرىك-جىگەرىمەن، قالا بەردى جۇرەگىمەن كىرىسكەن ەدى. مەن ءۇشىن مۇستافانىڭ ءار ىستەگەن ءىسى قىم­بات ءھام قاستەرلى.

– ول كىسى كەزىندە «التاي» اتتى ءفيلمنىڭ ستسەناريىن ءوزى جا­زىپ، باس ءرولىن ءوزى ويناپتى، بۇل كي­نونى قايدان كورۋگە بولادى؟

– ءسىز ايتىپ وتىرعان «التاي» اتتى فيلم 1987 جىلى تۇركيانىڭ ىستانبۇل قالاسىندا تۇسىرىلگەن، ەگەر ينتەرنەتتەن ىزدەسەڭىز، تابا الاسىز. بۇل دا مۇستافانىڭ ارتىنا قالدىرعان ءبىر ەڭبەگى.

– مارقۇم اعامىز قازاقستان مەن تۇركيانىڭ قارىم-قاتى­نا­سىنا ايرىقشا ىقپال ەتكەن تۇلعا بولدى دەگەندى ەستىدىك...

– دۇرىس ايتاسىز، مۇستافا ەكى ەلدىڭ پرەزي­دەنتتەرىنىڭ كەزدەسۋىنە، ەكىجاقتى ىسكەرلىك قاتىناس ورناتۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسا ءبىلدى. ءتىپتى ەكى ەل باس­شىلارىنىڭ كەزدەسىپ، جينالىس­تار وتكىزۋىنە دە سەبەپكەر بولدى. بۇل جونىنەن ول ءوزىنىڭ ەلىنىڭ الدىنداعى ازاماتتىق پارىزىن وتەي الدى.

– جيىرما جىلدان استام گەر­مانيادا تۇرىپ جاتىرسىزدار، ەل­گە قايتۋ جوسپارىڭىز بار ما؟

– ءيا، مەن كوپ جىلداردان بەرى گەرمانيادا تۇرىپ كەلەمىن. وسىندا ۇيرەنىپ قالدىق. مۇستا­فا ەكەۋمىز وسىندا شاڭىراق كوتەرىپ، بالالارىمىزدى وسىر­دىك، تاربيەلەدىك. مۇستافا اتاجۇرتىمىز قازاقستانعا بارىپ، سوندا تۇرعىسى كەلدى. بىراق اللا­نىڭ باسقا ورنالاستىرۋى بار ەكەنىن كەش بىلدىك.

– تۇرىپ جاتقان ەلدەرىڭىز سىزدەرگە نەسىمەن ۇنايدى؟

– ماعان بۇل جەردىڭ حالىققا جاسايتىن كومەگى مەن ىشكى ءتار­تى­بى كوبىرەك ۇنايدى. بۇل ەلدە مۇق­تاج جاندارعا ارنايى كومەك بەرىلەدى، ءار ادامدا مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ بار. ءومىر سۇرۋگە ىڭ­عايلى، قوعام ادىلەتتى.

– بالالارىڭىز نەمەن اينالىسىپ جاتىر؟

– ۇلىم نازيربەك سۋرەتشى بو­لىپ جۇمىس ىستەيدى. ال ۇلكەن قىزىم ءناسىليحان ءانشى، كومپوزيتور. ەكى بالانىڭ اناسى. كىشى قى­زىم اسىليحان ميۋنحەندەگى پاتەنتتىك مەكەمەدە مەنەدجەر مامانى.

– كۇيەۋىڭىزدىڭ ءولىمى تۋرالى شىندىق ءالى تولىق اشىلمادى ما؟

– بار شىندىقتى اللا عانا بىلەدى دەپ ويلايمىن. ونىڭ ءولىمى تۋرالى اركىم ءارتۇرلى ايتىپ جاتادى. بىراق شىندىق اشىلعان كۇندە دە، ەندى ەشكىم ونى ءتىرىلتىپ بەرە المايدى عوي. مەديتسينالىق ساراپتاما ونى ۋلانعان دەدى. بىراق ونىڭ ومىردەن ءوتۋىنىڭ ءوزى ەشكىم شەشە المايتىن جۇمباق كۇيىندە قالدى.

– مۇستافا وزتۇرىكتىڭ ورىن­دال­ماعان ارماندارى بار ما؟

– مۇستافانىڭ ارمانى وتە كوپ ەدى. ءتىپتى ول كەي ارمانىن جۇ­زەگە اسىرۋ ءۇشىن ءوزىن تارتىپ­كە باعىندىرىپ، ەڭبەك ەتتى. بىر­اق ورىندالماعان ارمانى ءالى دە كوپ بولاتىن. امال نە؟! اينالا­سىن­داعىلارعا قولۇشىن بەرگەندى جانى قالايتىن. كەيىنگى كۇندەرى ەلىنە قىزمەت ەتۋ تۋرالى كوپ ايتىپ ءجۇردى، ادامداردى باي، كەدەي دەپ بولمەيتىن قاسيەتى دە بار ەدى.

– ەۋروپاداعى قازاقتاردا انا ءتىلىن ۇمىتۋ قاۋپى جوق پا؟

– انا ءتىلى – انا سياقتى. انانى ەشقاشان ۇمىتۋعا بولمايدى. گەرمانياداعى قازاقتار تۇرىكشە، قازاقشا سويلەيدى. قازاق مادەنيەتىن دامىتۋ قوعامى دا ءبىز تۇراتىن قالادا ورنالاسقان.

– سىزشە وتان دەگەن قانداي ۇعىم؟

– بالالارىم قايدا بولسا، مەنىڭ وتانىم سوندا.

اڭگىمەلەسكەن

دۇيسەنالى الىماقىن،

«Egemen Qazaqstan»