باستى ماقسات – كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتاردى ساقتاۋ

قازىرگى تاڭدا قاڭتار وقيعاسىنا قاتىستى قىلمىستىق ىستەردى ىشكى ىستەر، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك، ەكونوميكالىق تەرگەۋ جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت ورگاندارى تەرگەۋدە. ال «قاسىرەتتى قاڭتار» كەزىندە جاسالعان قىلمىستاردىڭ 70 پايىزىنا جۋىعى ساۋدا ورىندارىندا جاسالعان ۇرلىق تۋرالى ىستەر. ماسەلەن، سول كۇندەرى 7 اڭشىلىق دۇكەنگە شابۋىل جاسالىپ، 1 564 ازاماتتىق قارۋ ۇرلانعان. بۇل جايىندا بريفينگتە ءىىم تەرگەۋ دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى سانجار ءادىلوۆ مالىمدەدى.

تىركەلگەن قىلمىستاردىڭ باسىم بولىگى، ناقتىراق ايتساق، 1 356 ءىس جاپپاي تارتىپسىزدىكتەن باستالعان حاوس كەزىندە الماتىداعى ساۋدا ورىندارىندا جاسالعان ۇرلىققا قاتىستى. «بۇدان بولەك، 127 قىلمىستىق ءىس اتىس قارۋى مەن وق-دارىلەردى زاڭسىز ساقتاۋ فاكتىلەرى، تاعى 30 ءىس ولاردى ۇرلاۋ دەرەگى بو­يىنشا تەرگەلۋدە. سونىمەن قاتار 63 قىلمىستىق ءىس م ۇلىكتى قاساقانا ءبۇلدىرۋ جانە جويۋ، 12 – اۆتوكولىكتى ايداپ كەتۋ، 24 – قاراقشىلىق جانە توناۋ، 23 – قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنە كۇش قولدانۋ جانە ولاردىڭ ومىرىنە قول سۇعۋ فاكتىلەرى بويىنشا تىركەلدى. ۇرلىق پەن توناۋ جاساعانى ءۇشىن 274 ادام ۋاقىتشا ۇستاۋ اباقتىسىنا قامالدى»، دەپ مالىمدەدى س.ءادىلوۆ. سپيكەر سونداي-اق ۇستالعانداردىڭ كىناسى ۇرلانعان تاۋارلار مەن قارۋ تۇرىندەگى الىنعان زاتتاي دالەلدەمەلەر، سونىمەن قاتار بەينەباقىلاۋ كامەرالارىنىڭ جازبالارى، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى روليكتەر، كۇدىكتىلەردىڭ وزدەرىنىڭ ۇيالى تەلەفوندارىنان تابىلعان دەرەكتەرمەن دالەلدەنەتىنىن دە اتاپ ءوتتى.

ناقتى مىسال رەتىندە ءىىم وكىلى 19 قاڭتاردا الماتى قالاسىندا ۇستالعان 18 جاستاعى جىگىتتىڭ دالەلدەرىن كەلتىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، كۇدىكتىنىڭ ۇيالى تەلەفونىنان ازىق-ت ۇلىك دۇكەندەرىنىڭ بىرىندە جاساعان ۇرلىق بەينەجازبا رەتىندە ساقتالعان. «ول ۇرلانعان زاتتار اياسىندا جاسالعان «سەلفيگە» ءتۇسىپ، ەڭ سوراقىسى كوشەدە ءبىر پوليتسيا قىزمەتكەرىن توپ بولىپ قاتىگەزدىكپەن ۇرىپ-سوعۋعا قاتىسقان. وسىنىڭ بارلىعىن كۇدىكتى تەلەفونىنا ءوزى ءتۇسىرىپ وتىرعان. قازىرگى تاڭدا ول ۋاقىتشا ۇستاۋ اباقتىسىنا قاماۋعا الىندى. مۇنداي فاكتىلەر وتە كوپ»، دەيدى تەرگەۋ دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى.

ول سونداي-اق جاپپاي تارتىپسىزدىك كەزىندە الماتى، تالدىقورعان، تاراز، شىمكەنت، قىزىلوردا، وسكەمەن اقتوبە، اتىراۋ جانە سەمەي قالالارىندا 1 466 ءۇي-جايعا شابۋىل جاسالعانىن دا ايتتى. باسسىزدىق كەزىندە 71 مەملەكەتتىك مەكەمەگە زيان كەلتىرىلسە، ونىڭ 12-ءسى اكىمشىلىك، ال 27-ءسى پوليتسيا عيماراتى.

«قاڭتارداعى قانتوگىس كەزىندە ەڭ كوپ زارداپ شەككەن بيزنەس وبەكتىلەردىڭ سانى – 1 395. بۇل عيماراتتار زاقىم كەلتىرۋدەن بولەك، تولىق تونالعان. ودان وزگە 700-دەن استام كولىك زاقىمدالىپ، جارامسىز بولىپ قالعان. ونىڭ 500-دەن استامى پوليتسيا، قورعانىس جانە توتەنشە جاعداي مينيسترلىكتەرىنىڭ، جەدەل جاردەم جانە وزگە دە قىزمەتتىك كولىكتەرى. كۇل-تالقانى شىققان كولىك­تەر­دىڭ 116-سى قاراپايىم تۇرعىن­دار­دىكى»، دەيدى سپيكەر.

قازىرگى ۋاقىتتا وندىرىستەگى قىلمىس­تىق ىستەر بويىنشا زالالدىڭ الدىن الا جالپى سوماسى 87 ملرد تەڭگەدەن اسقانىن ايتقان س.ءادىلوۆ بۇل ساننىڭ زارداپ شەككەندەردىڭ ارىزدانۋى بارىسىندا ءوسىپ وتىراتىنىن دا جەتكىزدى. «مەملەكەت باسشىسى لاڭكەستىك اكتىلەردىڭ سەبەپ­تەرىن جانە ۇيىمداستىرۋشىلارىن انىق­تاۋ بويىنشا تەرگەۋدى باس پروكۋ­راتۋ­راعا تاپسىردى. وسىعان بايلانىس­تى، اتالعان ساناتتاعى جانە ونىمەن بايلانىستى بارلىق قىلمىستىق ىستەر ارنايى پروكۋرورلار باسشىلىق ەتەتىن ۆەدومستۆوارالىق جەدەل-تەرگەۋ توپتارى­نىڭ وندىرىسىنە بەرىلدى»، دەدى ءىىم وكىلى.

بريفينگتە باس پروكۋراتۋرانىڭ 1-قىزمەت باستىعىنىڭ ورىنباسارى ەلدوس قيلىمجانوۆ پرەزيدەنتتىڭ اۋىرلاتاتىن ءمان-جايلار بولماعان كەزدە جازانى جەڭىلدەتۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋ بارىسىندا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستارعا كەڭىنەن توقتالدى. ونىڭ مالىمدەۋىنشە، بۇگىندە سوتتار قاڭتار وقيعالارىنا بايلانىستى 9 257 اكىمشىلىك ءىستى قاراعان بولسا، ونىڭ جارتىسىنا جۋىعى، ياعني 4 584-ىندە ەشقانداي جازا قولدانباي، تەك ەسكەرتۋ جاسالعان.

باس پروكۋراتۋرانىڭ مالىمدەۋىنشە، قازىرگى ۋاقىتتا پروكۋرورلاردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا 1 149 ادام قاماۋدان بوساتىلىپ، 577 ءىس بويىنشا ايىپپۇل تولەۋ ەسكەرتۋ جاساۋعا اۋىستىرىلعان. ال 393 اكىمشىلىك ءىس قۇرامى بولماۋىنا باي­لانىستى تولىعىمەن توقتاتىلعانىن مالىم­دەگەن ە.قيلىمجانوۆ اكىمشىلىك قاماۋعا الىنعان 3 314 ادامنىڭ بۇگىندە كۇنى تەك 63-ءى قاماۋدا ەكەنىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى. قازىرگى تاڭدا پروكۋرورلاردىڭ اكىم­شىلىك جازانى جەڭىلدەتۋگە ارنالعان تاعى 13 ءوتىنىش حاتى سوتتاردا قارالىپ جاتىر.

«پروكۋراتۋرا ورگاندارىنا تىيىم سالىنعان تەرگەۋ ادىستەرىنە جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ تەرگەۋ بارىسىندا ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن بۇزۋ دەرەكتەرىنە قاتىستى 109 شاعىم ءتۇستى. بيلىكتى جانە لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتەردى اسىرا پايدالانۋ تۋرالى 11 شاعىم بو­يىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋلەر باستالدى، ال قىلمىستىق قۋدالاۋ ورگاندارى پروكۋراتۋرانىڭ نۇسقاۋىمەن 10 قىلمىستىق ءىستى تىركەدى. قازىرگى تاڭدا 21 قىلمىستىق ءىس وندىرىستە، ونىڭ تەك بىرەۋىن ارنايى پروكۋرورلار تەرگەپ جاتسا، قالعاندارىن سىبايلاس جەمقورلىق­قا قارسى قىزمەتكەرلەر تەكسەرۋدە»، دەپ مالىمدەدى ە.قيلىمجانوۆ. بۇگىندە 43 ارىز بويىنشا تەكسەرۋ جالعاسىپ جاتىر. الايدا 22 شاعىم بويىنشا ەشقانداي دالەل تابىلماعان.

حالىق اراسىندا تىركەلگەن ءولىم فاكتى­­لەرىنىڭ اق-قاراسىن انىقتاۋ جۇمىس­تارىنىڭ دا جالعاسىپ جاتقانىن ايتقان ە.قيلىمجانوۆ: ء«ار جاعداي بويىنشا ءولىمنىڭ سەبەپتەرى تولىق زەردەلەنۋدە. پروكۋرورلار 3 دەرەك بويىنشا قىل­مىستىق ءىستى قايتا سارالادى»، دەدى.

«سونىمەن قاتار قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىلمىستىق ىستەردى تەرگەۋمەن قاتار، ۇرلانعان قارۋلاردى ىزدەۋ جانە ولاردى الىپ قويۋ جۇمىستارىن جال­عاستىرۋدا. باس پروكۋراتۋرا زاڭسىز ساق­تالعان قارۋلاردى، وق-دارىلەردى، جارىل­عىش زاتتاردى ءوز ەرىكتەرىمەن تاپ­سىرعان ادامداردىڭ قىلمىستىق جاۋاپ­تىلىقتان بوساتىلاتىنىنا كەپىلدىك بەرەدى»، دەگەن باس پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرى ءسوزىنىڭ سوڭىندا قاڭتار وقيعالارىنا قاتىس­قان ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىنىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ جانە قىلمىستىق ىستەردى وبەكتيۆتى تەرگەۋ بويىنشا شارالاردىڭ جالعا­ساتىنىن ايتتى.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، قۇقىق قور­عاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءىس-ارە­كەتتەرىن باقىلاۋ ماقساتىندا ەلى­­مىز­دىڭ بارلىق وڭىرىندە ارنايى ءموبيلدى توپتار قۇرىلعان. ال كەزەكشى پرو­كۋرورلاردىڭ بارلىق بايلانىس تەلەفوندارى prokuror.gov.kz رەسمي سايتىندا ورنالاستىرىلعان.