جەتىم كورسەڭ، جەبەي ءجۇر

الەكسەي

قوستاناي وبلىستىق بالالار ءۇيىنىڭ تۇلەگى الەكسەي كليمكوۆيچ 2011 جىلى 334-ءشى بولىپ ءۇي كەزەگىنە تىركەلگەن. سودان بەرى، مىنە، تابانداپ جىلجىپ 11 جىل ءوتتى، قازىر 192-ءشى ورىندا تۇر. قوستانايدا جىلىنا 5 جەتىم پاتەرلى بولدى دەگەننىڭ وزىندە، بۇل ازامات 2060 جىلى، ياعني 67 جاسىندا عانا باسپانا باقىتىن سەزىنە الادى ەكەن.

الەكسەيدىڭ اڭگىمەسىن ءتۇسىنۋ قيىن. ۇستىڭگى ەرنى مۇرنىمەن ءبىتىسىپ تۋعان قويانجىرىعى بار بالانىڭ ءتىلى وتا جاساعاننان كەيىن دۇرىس دامىماي قالعان. اقىلى ءتۇزۋ، ويى سەرگەك بولعانىمەن، مۇرنىمەن سويلەيدى. سونىڭ كەسىرىنەن ءبىر جەرگە بايىز تاۋىپ جۇمىس ىستەپ، تۇراقتاي الماي ءجۇر. سوڭعى رەت «سۆەتوفور» ساۋدا ورتالىعىندا جۇك ءتۇسىرۋشى بولىپ ىستەپ جۇرگەن جەرىنەن ارىپتەستەرى ءسوزىن تۇسىنبەگەندىكتەن باسشىلىققا شاعىمدانىپ، جۇمىستان شىعارتىپتى. كوپشىلىكتەن قاعاجۋ كورگەن جاداۋ جان ناندى قارىزعا العانىن ايتىپ كەلگەن سوڭ، جۇمىس ىزدەپ وبلىستىق جۇ­مىسپەن قامتۋدى ۇيلەستىرۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار باس­­قار­ماسىنا باردىق. ءبىزدى جىلى قا­بىل­­داعان باسقارما باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ايدا تولەندىقىزى ا.كليمكوۆيچكە الدىمەن قالالىق جۇ­مىسپەن قامتۋ ورتالىعىنا بارىپ، جۇمىسسىز رەتىندە تىركەلۋ كەرەكتىگىن، ونداعى ماماندار سودان كەيىن عانا لايىقتى جۇمىس تاۋىپ بەرە الاتىنىن ايتتى. بىردەن ورتالىق ديرەكتورىنا قوڭىراۋ شالىپ، ول كىسىدەن ءبىزدى كەزەكسىز قابىلداۋىن سۇرادى. جاقسى ادامعا العىسىمىزدى ايتىپ، جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنا كەلسەك، ديرەكتور كۇتىپ وتىر ەكەن. الەكسەيدى دەرەۋ تىزىمگە تىركەتىپ، اينالاسى جار­تى ساعاتتىڭ ىشىندە جۇمىس تا­ۋىپ بەردى.

ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، قوس­تاناي­دىڭ وزىندە بوس جۇمىس ورنىن­دارى كوپ. ءتىپتى جۇمىسشى سۇراپ كۇن سايىن قوڭىراۋ شالاتىن كاسىپورىندار بار. بىراق جۇمىسسىز قالعانداردىڭ كوبى ورتالىققا كەلىپ تىركەلۋدى بىل­مەيدى.

– بىلتىر بىزگە بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن 12 بالا كەلىپ كومەك سۇرادى. 9 بالاعا تۇراقتى جۇمىس تاۋىپ بەردىك، ۇشەۋى ۋاقىتشا جۇمىس ىستەپ ءجۇر. سونداي-اق 2021 جىلى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى 180 ادام جۇمىس سۇراپ كەلگەن. ولاردىڭ 146-سى ءبىزدىڭ ۇسىنىسىمىزدى قابىل الىپ، جۇمىسقا ورنالاستى. قازىر 113 ادام تۇراقتى جۇمىس ىستەپ جاتىر، قالعان 33-ءى ۋا­قىتشا جۇمىس ورىندارىندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر، – دەدى قالا تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ باسشىسى نادەجدا كوستەنيۋك.

الەكسەي كليمكوۆيچ تۇستەن كە­يىن ءوزى جالداپ تۇرىپ جاتقان ءۇي­دىڭ ماڭايىنداعى كوللەدجگە اۋلا تازالاۋشى بولىپ جۇمىسقا ورنالاس­تى. ايتۋىنشا، ايلىعى 80 مىڭ تەڭگە، قولىنا تيەتىنى – 70 مىڭ.

– بىلتىر ماريا ەسىمدى قىزعا ۇيلەندىم. ايەلىمنىڭ ءىى توپتاعى مۇگەدەكتىگى بار. ەكى اياعىنىڭ ءسىڭىرى قىسقا، وزدىگىنەن تۇرا المايدى، ارباعا تاڭىلىپ وتىر. جەر ءۇيدىڭ ءبىر بولمەسىن جالداپ وتىرمىز. ىستىق سۋى جوق. دارەتحاناسى سىرتتا بولعاندىقتان، ايەلىمە بيوتۋالەت ساتىپ الدىم. ايەلىم قابىرعاعا سۇيەنىپ ازداپ جۇرە الادى. تاماقتى ءوزى پىسىرەدى، كىردى دە جۋادى. اس ىشەتىن، ايەلىمدى كوتەرىپ دارەتكە وتىرعىزاتىن، ۇيىقتايتىن جەرىمىز دە – سول قۋىقتاي عانا ءبىر بولمە. جۇمىستان شىعارىپ جىبەرگەن سوڭ، جاعدايىمىز ءتىپتى قيىنداپ كەتتى. ماريا مەملەكەتتەن 57 مىڭ تەڭگە جاردەماقى الادى. ونىڭ 40 مىڭىن پاتەراقىعا بەرەمىز. قالعانى شايلىعىمىزعا جەتپەيدى. تامىر-تانىستىڭ بارىنە قارىزدانىپ بىتتىك. ءوز ءۇيىمىز بولسا دەپ ارماندايمىز. تاياۋدا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ مەملەكەت ءاربىر ادامعا نازار اۋدارۋ قاجەت دەدى، «قازاقستان حالقىنا» دەگەن قور اشىپ، ءبىز سياقتى مۇقتاجدارعا كومەك كورسەتىلەدى دەگەن جاقسى سوزدەردى ەستىپ-ءبىلىپ وتىرمىز. وسىدان كەيىن ءۇمىتىمىز قايتا ويانعانداي بولدى، – دەدى الەكسەي كليمكوۆيچ.

 مۇحتار

نە قارايلاساتىن جاناشىر اعا­يىن-تۋىسى جوق، نە قاسىندا بۇ­رىن­عىداي قامقورشى، تاربيەشىسى جوق جاننىڭ ءبىرى – مۇحتار نۇرقانوۆ. التى جاسىندا اكەسى جول اپاتىنان قازا تاۋىپ، ىشكىلىككە سالىنىپ كەتكەن اناسىنان تىرىدەي ايىرىلعان سوڭ، قوستانايداعى №2 بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن. بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ جەتىمدىكتىڭ تاقسىرەتىن تارتقان ازامات ءۇي كەزەگىنە وسىدان 11 جىل بۇرىن تۇرعانىمەن، ءالى كۇنگە دەيىن باسپاناسىز ءجۇر.

مۇحتار اناۋ-مىناۋ قيىنشىلىققا مويىپ، سالى سۋعا كەتەتىن جاسىق جان­داردىڭ قاتارىنان ەمەس. بارىنشا تىربانىپ تىرشىلىك ەتىپ، ادال ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. 2008 جىلى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى ارقىلى ورتالىق ساياباققا امبەباپ جۇمىسشى بولىپ ورنالاس­تى. 2011 جىلدان بەرى قالاداعى جول مەكەمەسىندە كوشە كۇتۋشى بولىپ ەڭبەك ەتەدى. بۇگىندە بىرەۋدىڭ بوساعاسىن پانالاپ جۇرگەن جەتىم جىگىت ءۇي يەسى اياق استىنان پاتەر اقىسىن كوتەرىپ جىبەرسە، دالادا قالام با دەپ ۋايىمدايدى.

– ەڭ ۇلكەن ارمانىم دا، كۇنى-ءتۇنى ويلايتىنىم دا – ءبىر-اق نارسە. ءوز ءۇيىڭ بار ەكەنىن سەزىنۋدەن ارتىق باقىت جوق سياقتى. 97 مىڭ تەڭگە ايلىق الامىن. اقشام قولىما تيە سالىسىمەن، پاتەراقىنى تولەپ تاستايمىن. 2011 جىلى جەتىمدەر ساناتىندا 3 169-شى بولىپ ءۇي كەزەگىنە تىركەلىپ ەدىم، قازىر 306-شى ورىندا تۇرمىن. 11 جىل بويى سوزىلىپ كەلە جاتقان كەزەكتىڭ ناتيجەسى – وسى. ءۇي كەزەگى وسى قارقىنمەن جىلجيتىن بولسا، الداعى ونجىلدىقتا پاتەر المايتىنىم انىق. بيىل 32-گە تولدىم. مەنىڭ دە ۇيلەنىپ، وتباسىن قۇرىپ، بالا-شاعالى بولعىم كەلەدى. بىراق ەرتەڭگى كۇنگە سەنىم از. جاقىندا ءباسپاسوز بەتىنەن مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ەلىمىزدە پاتەر جالداپ جۇرگەن باسپاناسىزدارعا ايتارلىقتاي جە­ڭىلدىك جاسالاتىنىن، ەندى پاتەردى جالداۋ قۇنىنىڭ جارتىسىن مەملەكەت تولەي­تىنىن وقىدىم. ءبىز سياقتىلارعا بۇل دا ۇلكەن كومەك بولار ەدى. ەڭ باس­تىسى، الداعى ۋاقىتتا مەملەكەت كە­مىندە 10 جىل پاتەر كەزەگىندە تۇر­عان جەتىمدەردىڭ باسپانالى بولۋى­­نا شىنداپ نازار اۋدارادى دەگەن ۇمىتتەمىن، – دەدى مۇحتار نۇرقانوۆ.

 يرينا

ءى توپتاعى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى يرينا سيرەك كەزدەسەتىن گەموديا­ليز دەر­تىمەن اۋىرادى. ەكى بالا تار­بيە­لەپ وتىر­عان جالعىز باستى انا جەتى جىلدان بەرى پاتەر جالداپ تۇرىپ جاتىر. اي سايىن الاتىن جاردەماقىسى جەت­پەيتىن بولعان سوڭ، ءبىراز جىلدان بەرى دۇكەندە ساتۋشى بولىپ جۇمىس ىستەپ ءجۇر.

– مەملەكەت مۇگەدەكتەرگە باستاپقى جارناسىز يپوتەكا بەرۋ جاعىن قاراس­تىر­سا ەكەن. باستاپقى جارنانى ءبىز قانشا تىرىسساق تا، جيناي المايمىز. مەملەكەتتەن 86 مىڭ تەڭگە زەينەتاقى الامىن. تاڭعالاتىنىم، بانكتەر وسى 86 مىڭدى تابىس دەپ سانايدى. قان قىسىمىن تۇسىرەتىن ءدارىنى تەگىن الامىن، ال ەڭ قاجەت دەگەن قىمبات دارىلەردى اقشاعا ساتىپ الۋعا تۋرا كەلەدى. وعان ايىنا كەم دەگەندە 20-30 مىڭ تەڭگە كەتەدى. مۇنىڭ سىرتىندا بالالارعا دا ءدارى ساتىپ الۋ كەرەك. قازىر ساۋ ادامنىڭ ءوزى دارىگە ءبىراز اقشا شىعىندايدى. ۇلكەنىم 11-سىنىپتا وقيدى، بوي جەتىپ قالدى. كەنجەم – 7 جاستا. ولاردى كيىم مەن تاماقتان تارىقتىرماۋ ءۇشىن سۇل­دەرىمدى سۇيرەتىپ دۇكەنگە بارىپ جۇ­مىس ىستەۋگە ءماجبۇرمىن، – دەدى ەكى بالانىڭ اناسى.

 كۇتۋگە تۋرا كەلەدى

قالالىق اكىمدىكتىڭ تۇرعىن ءۇي قا­تى­ناستارى ءبولىمىنىڭ سەكتور مەڭ­گە­رۋ­شى­سى ازامات يمانباەۆتىڭ ايتۋىنشا، قوستانايدا سوڭعى ءتورت جىل ىشىندە الەۋمەتتىك ءالسىز توپ­تار­عا جاتاتىن 744 ادامعا پاتەر بەرىل­گەن. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى – كوپبالالالى انالار. ودان كەيىنگى ورىندا كەمتار بالا تاربيەلەپ وتىرعان تولىق ەمەس وتباسىلار، مۇگەدەكتەر، زەينەتكەرلەر مەن قانداستار بار. ال جەتىمدەر مەن اتا-انا قامقورلىعىنان قاعىلعان بالا­لار­دىڭ 20 پايىزى عانا باسپانالى بولعان.

– بىلتىر جەتىم جانە اسىراۋشىسىنان ايىرىلعان بالالارعا 40 پاتەر بەرىلدى، بيىل بۇدان ءسال ازداۋ بولىنەيىن دەپ وتىر. ءبارى پايدالانۋعا بەرىلەتىن جاڭا ۇيلەردىڭ سانىنا باي­لانىستى رەتتەلەدى. قازىر ءۇي كە­زە­گىندە تۇرعان كوپبالالى انالار دەربەس الەۋمەتتىك توپ بولىپ سانالادى، سوندىقتان ولار پاتەرگە جىلدام قول جەتكىزەدى. ال كەمتار بالا تاربيەلەپ وتىرعان تولىق ەمەس وتباسىلار، مۇگەدەكتەر، زەينەتكەرلەر، قانداستار مەن جەتىمدەردىڭ ءبارى ءبىر عانا الەۋمەتتىك توپتىڭ اياسىندا قا­راس­تىرىلادى. سوندىقتان ولار پاتەر كەزەگىن ۇزاق كۇتەدى. قوبىلاندى باتىر داڭعىلىندا ءبىر جاتاقحانانىڭ ەكى قاباتىن جالعا الىپ، مۇقتاج جانداردى پانالاتىپ وتىرمىز، بىراق ول جەردە قازىر ورىن جوق، – دەدى ا.يمانباەۆ.

قوستاناي وبلىسى