باسپانالى بولۋ مۇمكىندىگى ارتتى

ۇلەسكەرلىك قۇرىلىسقا قاتىسۋعا بولادى

وسىدان تۋرا ەكى جىل بۇرىن قازاق­ستان­نىڭ تۇرعىن ءۇي نارىعىندا «باسپانا حيت» اتتى جاڭا باعدارلاما پايدا بولدى. ول ەكىنشى دەڭگەيلى سەگىز بانك ار­قى­­لى قايتالاما نارىقتان پاتەر الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. 2020 جىلعى 26 قا­زان­­داعى دەرەك بويىنشا، «باسپانا حيت» اياسىندا بارلىعى 306،8 ملرد تەڭ­گەگە 35 769 زايم راسىمدەلگەن. دەمەك، باعدارلاما مىڭداعان ادامنىڭ باسپانالى بولۋىنا جول اشتى.

ەكى جىل ىشىندە باعدارلاماعا قاتىستى ازاماتتار مەن بانكتەر، قۇرىلىسشىلار مەن قوعامدىق بىرلەستىكتەر تاراپىنان ءتۇرلى سىن-ەسكەرتپەلەر، ۇسىنىس-پىكىرلەر ايتىلدى. سولاردى نەگىزگە الا وتىرىپ، ۇلتتىق بانك ءتيىستى تۇزەتۋلەردى ەنگىزدى. ونداعى ماقسات – باسپاناعا دەگەن قولجەتىمدىلىكتى،  باستاپقى تۇرعىن ۇيگە دەگەن سۇرانىستى ارتتىرۋ.

سونىمەن جاڭارتىلعان باعدارلاماعا سايكەس، نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت جانە قاراعاندى قالالارىنان ساتىپ الىناتىن ءۇيدىڭ شەكتى قۇنى ۇلعايتىلدى. ماسەلەن، بۇعان دەيىن «باسپانا حيت» ارقىلى نۇر-سۇلتان جانە الماتى قالالارىنان ساتىپ الىناتىن ءۇيدىڭ قۇنى 25 ملن تەڭگەدەن اسپاۋى كەرەك-ءتىن. ەندى 35 ملن تەڭگەگە دەيىنگى ۇيلەردىڭ يەسى اتانۋعا مۇمكىندىك بار. سول سەكىلدى شىمكەنتتەن ءۇي الۋدىڭ شەكتى قۇنى 25 ملن تەڭگەگە دەيىن، ال قاراعاندىدا 20 ملن تەڭگەگە دەيىن ءوستى.

ۇلەسكەرلىك قۇرىلىس شەڭبەرىندە باس­پانا ساتىپ الۋ «تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا ۇلەستىك قاتىسۋ تۋرالى» زاڭعا سايكەس جۇزەگە اسىرىلادى. باعدارلامادا ءليميت­تى ارتتىرۋ تەتىگى قازىردىڭ وزىندە قاراس­تى­رىلعان. جاڭا باعىتتى ىسكە قوسۋ ءۇشىن باعدارلاما وپەراتورى سەرىكتەس بانكتەرمەن بىرلەسىپ دايىندىق جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. ونىڭ باستالعانى تۋرالى اقپارات قوسىمشا حابارلانباق.

بجزق دا – ءبىر مۇمكىندىك

الداعى ۋاقىتتا 700 مىڭنان استام قازاقستاندىقتىڭ بىرىڭ­عاي جيناق­تاۋشى زەينەت­اقى قورىنداعى جيناعىن ءبىلىم الۋعا، ەمدەلۋگە جانە تۇر­عىن ءۇي جاعدايىن رەتتەۋگە پاي­دالانا الاتىنى بەلگىلى. ساراپ­شىلاردىڭ پىكىرىنشە، كوپشىلىك سالىمىن ءبىلىم مەن دەنساۋلىققا جۇمسامايدى. دەمەك، ولار مەملەكەت ۇسىنعان مۇمكىندىكتى پايدالانا وتىرىپ، باسپانا ماسەلەسىن رەتتەۋگە تىرىسادى. الايدا بۇل وزگەرىس تۇرعىن ءۇي نارىعىن­داعى باعانىڭ وسۋىنە جول اشۋى ىقتيمال.

بۇعان دەيىن جازعانىمىزداي، 700 مىڭنان استام قازاقستان­دىقتىڭ شەكتى سومادان اسقان قارجىسى 1 ترلن 400 ملرد تەڭ­گەنى قۇراپ وتىر. ونىڭ نەگىزگى بولىگى تۇرعىن ءۇي الۋعا باعىت­تالسا، بۇل نارىققا اجەپتاۋىر سەرپىلىس اكەلمەك.

«مۇنداي مۇمكىندىككە يە ادامدار – وسى كۇنگە دەيىن تۇراق­تى جۇمىس ىستەگەن، زەينەت­اقى سالىمىن ۇزدىكسىز اۋدارعان ورتا تاپتاعى جاندار. قيسىنعا سالساق، مۇنداي ادامداردىڭ باسىندا باسپاناسى بار. ياعني مۇقتاج ەمەس. دەمەك، ولار وز­دەرىنە بەرىلگەن مۇمكىندىكتى پايدالانىپ كومفورت-كلاستان، بيزنەس-كلاستان جايلى پاتەر الۋعا تىرىسادى. وسى جاعدايدى ەسكەرسەك، نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت قالالارىنداعى كوم­فورت-كلاستاعى، بيزنەس-كلاس­تاعى ۇيلەردىڭ باعاسى قىمبات­تايدى»، دەگەن ەدى بۇل جايىندا ەكونوميست راحىم وشاقباەۆ.

وسى ورايدا، قازاقستان­دىقتار بجزق-داعى شەكتى سومادان اسقان قارجىنى باس­تاپ­قى جانە قايتالاما نارىق­تان باسپانا الۋعا، جەر ۋچاس­كەلەرىن ساتىپ الۋعا، قۇرى­لىس جۇرگىزۋگە جانە ءۇيدى جون­دەۋگە جۇمساۋعا قۇقىلى. سون­داي-اق قولدانىستاعى يپوتەكا­لىق قارىزداردى قايتا قارجىلان­دىرۋعا نەمەسە ولاردى وتەۋ­گە پايدالانۋ مۇمكىندىگى قارا­س­تىرىلعان.

– بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنداعى سومانى پايدالانۋ تۇرعىن ءۇي نارى­عىنداعى سۇرانىستى ارتتىرادى دەگەنگە كەلىسپەيمىن. بىرىن­شىدەن، قازىر ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر قارىز الۋشىعا قويى­لاتىن تالاپتاردى قاتاڭداتتى. يپوتەكالىق زايم الۋ ءۇشىن باس­تاپقى جارنانى عانا تولەۋ جەت­كىلىكسىز. ادەتتەگىدەي نەسيە تاريحى تەكسەرىلەدى. ال قازاقستانداعى ءاربىر ءۇشىنشى تۇرعىننىڭ نەسيە تاريحى بۇزىلعان. ەكىنشىدەن، پاندەميا بيزنەسكە دە، جەكە تۇلعا­لارعا دا اۋىر سوققى بولىپ ءتيدى. ولاردىڭ «قاۋىپسىزدىك جاس­­تىعى» رەتىندە ساقتاپ كەل­گەن قار­جىسىنىڭ ءتۇبى كورىن­دى. دەمەك، تۇرعىن ءۇي نا­رى­­عىنداعى سۇرا­نىس اناۋ ايت­قانداي جوعارى بولمايدى، – دەيدى جىلجىمايتىن م ۇلىك اگەنتتىگىنىڭ ديرەكتورى ايقىن تاجىمبەتوۆا.

يپوتەكالىق قارىز الۋشىلار قولداۋعا يە

ايتپاقشى، جۋىردا يپوتە­كالىق تۇرعىن ءۇي قارىز­دارىن قايتا قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسىنا وزگەرىستەر ەنگىزىل­گەن بولاتىن. بۇل باعدار­لاما 2015 جىلى ىسكە قوسىلعان ەدى. ماقسات – يپوتەكالىق قارىز الۋشىلاردى قولداۋ. دالىرەك ايتقاندا، باعدارلاما قارىز الۋشىنىڭ جالعىز تۇرعىن ءۇيىن ساقتاۋعا، بورىشتىق جۇكتە­مەنى تومەندەتۋگە جانە ۆاليۋتا­لىق تاۋەكەلدى بولدىرماۋعا باعىتتالعان.

باعدارلامانىڭ ءبىرىنشى بولىگى اياسىندا، ياعني 2004-2009 جىلدار ارالىعىندا بەرىل­گەن جانە جالعىز تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتىلگەن 50 ملن تەڭگەدەن اسپايتىن يپو­تەكالىق قارىزداردى قايتا قارجىلاندىرۋ كوزدەلگەن. وسى ورايدا ۇلتتىق بانك باعدارلامانىڭ ءبىرىنشى بولىگىن ىسكە اسىرۋعا 130 ملرد تەڭگە ءبولدى.

2020 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىن­دەگى جاعداي بويىنشا باعدار­لاما شەڭبەرىندە 28،3 مىڭ قارىز الۋشىعا 176،7 ملرد تەڭگە كولەمىندە كومەك كورسەتىلگەن. ولاردىڭ 123،3 ملرد تەڭگە كولەمىندەگى سىياقى، ايىپپۇل ء(وسىمپۇل)، كوميسسيالار بو­يىنشا جيناقتالعان بەرەشەگى كەشىرىلدى.

باعدارلامانىڭ ەكىنشى بولىگى ۆاليۋتامەن يپوتەكالىق قارىز العان ادامداردىڭ بو­رىشتىق جۇكتەمەسىن تومەن­دەتۋگە جانە ۆاليۋتالىق با­عام­داردىڭ قۇبىل­مالىلى­عىنا دەگەن تاۋەلدىلىكتى بول­دىر­ماۋعا باعىتتالعان. وسى­لايشا، 2018 جىلعى ناۋرىزدا جەكە تۇلعالاردىڭ 2016 جىل­عى 1 قاڭتارعا دەيىن بەرىل­گەن ۆاليۋتالىق يپوتە­كا­لىق قارىز­دارىن ۇلتتىق بانكتىڭ 2015 جىلعى 18 تامىزداعى باعا­­مى (1 اقش دوللارى – 188،35 تەڭگە) بويىنشا تەڭگە­مەن قايتا قارجىلاندىرۋ باس­تالدى.

باعامداعى ايىرمانى و­تەۋ ءۇشىن بانكتەرگە 111،4 ملرد تەڭ­گە ءبولىندى. 2020 جىل­عى 1 قىر-

­­­­كۇيەكتەگى جاعداي بويىن­شا بانكتەر ۆاليۋتالىق يپو­تە­كا­لىق قارىزداردى قاي­تا قارجىلاندىرۋعا 9،2 مىڭ ءوتىنىمدى (83 ملرد تەڭگە) ماقۇل­دادى. ونىڭ ىشىندە 70،1 ملرد تەڭگەگە 7،9 مىڭ قارىز قايتا قارجىلاندىرىلدى. ۆاليۋتالىق يپوتەكالىق قارىزداردى قايتا قارجىلاندىرۋ مەرزىمى 2020 جىلدىڭ 31 جەلتوقسانىندا اياقتالادى.

پرەزيدەنت قاسىم-جو­مارت توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، 2019 جىلعى جەلتوق­ساندا باعدارلامانىڭ ءۇشىنشى بولىگى ىسكە قوسىلدى. ول بانكتىڭ بالانسىندا تۇرعان قارىز الۋ­شىنىڭ جالعىز باسپاناسىن مەنشىگىنە قايتارۋ ماقساتىندا قارجى ينستيتۋتتارىنا قارىز الۋشىنى جىلدىق 3 پايىزدىق سىياقى مولشەرلەمەسى بويىنشا قارجىلاندىرۋدى نەمەسە وعان تۇرعىن ءۇيدى كەيىننەن ساتىپ الۋ مۇمكىندىگىمەن جالعا بەرۋدى جانە باسقا دا جەڭىلدىكتەردى قاراستىردى. الايدا باعدارلامانى ىسكە اسىرۋ كەزىندە مۇقتاج ازاماتتار مەملەكەتتىڭ قولداۋىن الا الماعان. سوندىقتان وتكەن ايدا باس بانك پەن قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى باعدارلامانىڭ تالاپتارىن جاقسارتاتىن جانە جاڭا مۇمكىندىكتەردى ۇسىناتىن تۇزەتۋلەردى بەكىتتى.

ياعني ەڭبەككە جارامسىز­دىققا اكەپ سوعاتىن جانە يپوتەكالىق كرەديتتى وتەي­تىن كىرىستەردەن ايىراتىن الەۋ­مەت­تىك ماڭىزى بار اۋرۋلاردىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىمەن اۋىراتىن ازاماتتاردىڭ قارىزدارىن قايتا قارجىلاندىرۋ قاراستى­رىلدى. وعان اۋرۋدىڭ 5 ءتۇرى ەنگەن. سونداي-اق «تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى» زاڭنىڭ 68-بابىندا ايقىندالعان ءحاوت-قا جاتاتىن (حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توبى) قارىز الۋشىلاردى مەملەكەتتىك باج سالىعىن تولەۋدەن بوساتا وتىرىپ، نوتاريۋستىڭ ات­قارۋ­شىلىق جازباسى ارقىلى بانكتىڭ پايداسىنا بەرەشەگى ءوندىرىپ الىنعان قارىزداردى باعدارلاما بويىنشا قايتا قارجىلاندىرۋعا جول اشىلدى. بۇدان بولەك، قارىز الۋشىلارعا «استانا بانكى» اق جانە «بتا بانك» اق بالانسىنا وتكەن جالعىز باسپاناسىن، سونداي-اق بانكتەر كۇماندى اكتيۆتەردى باسقارۋ ۇيىمدارىنا بەرگەن باسپانانى مەنشىگىنە قايتارۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلعان.

جاڭا تۇزەتۋلەر باعدارلاما اياسىندا قوسىمشا شامامەن 5 مىڭ قارىز الۋشىنى قامتۋعا جول اشپاق.