ول ءۇشىن اۆتوردىڭ ىشكى الەمى عانا ەمەس، سىرتقى جاعدايى دا ماڭىزدى بولدى. مىسالى، ونىڭ تەگى قانداي، دىنگە، ساياساتقا كوز­قاراسى قانداي، مىنەز-قۇل­قىن­دا ەلەۋلى كەمشىلىكتەر بار ما، سونداي-اق نەندەي ەرەكشە ادەت­تەرى بار، نەنى ۇناتادى، نەنى ۇنات­پاي­دى، قارجى ماسەلەسى شەشىلگەن بە، وسى تەكتەس ساۋالداردى قويا وتىرىپ، سەنت-بەۆ كەز كەلگەن شىعارمانى ادەمى­لەپ تالداۋعا بولاتىنىن العا تارتادى. ارينە بۇل ادەبي شى­عارمانى زەرتتەۋدىڭ ءبىر عانا ءادىسى. ونىڭ ءوزى ەكى عاسىر بۇ­رىن پايدا بولعان كونە ءادىس. سويتسە دە اياگۇل مانتايدىڭ شى­عار­مالارىن وقىعان سا­يىن وسى سەنت-بەۆ پەن ونىڭ «ادەبي پورترەتتەرى» ەسكە تۇسە بەرە­­دى. ونىڭ سەبەبى اياگۇلدىڭ شى­­عار­مانى كوبىندە ءبىرىنشى جاقپەن جازاتىنىمەن ءارى ءاربىر شىعارماسىندا وقىرمانىمەن سىرلاسىپ وتىرعانداي باياندايتىنىمەن بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. كەي شىعارمالارىنداعى باس كەيىپكەر «مەن»، باس كەيىپ­كەر­دىڭ ماڭايىنداعى جاناما كەيىپكەر «مەن» بيوگرافيالىق ءادىس تۋرالى ايتپاي كەتۋىمىزگە ىرىق بەرمەيدى. ادەبي ءبىلىمدى ماسكەۋدەن العان جاس جازۋشى اياگۇل مانتايدىڭ ەرتەرەكتە جاريالانعان «بالالىقتىڭ كوكتەمى»، كەيىنگى شىققان «جۇ­رەك­كە ورالۋ» كىتاپتارىن وقىپ شىققان سوڭ، ومىرباياندىق ءادىس پەن قازىرگى ادەبي گەرمەنەۆتيكانى ارقاۋ ەتىپ، اياگۇلگە دە ءبىر جاز­با ارناعىمىز كەلدى.

جازۋشىنىڭ بالالىق شاعى توقسانىنشى جىلداردىڭ توقى­راۋ كەزەڭىنە تاپ كەلگەنى بەلگىلى. اياگۇل شىعارماشىلىعىنان ءدال وسى كەزەڭنىڭ تىرشىلىگى سىرت قال­مايدى. ونىڭ كەيىپكەرلەرى اۋىل­دا­عى جۇپىنى تىرشىلىككە بالا­نىڭ شىنايى، اڭعال، بەيكۇنا كوزىمەن قاراپ، البىرتتىقپەن رومانتيكا ىزدەيدى. «بورتە» اڭ­گى­­مەسىندەگى بالالاردىڭ بار­لى­عى دا ءوز جاستارىنا ساي قىلىق كورسەتەدى، ءسوز سويلەيدى. اجە­لە­رىنىڭ «اپتەرتەتىن» كوتەرۋ ءۇشىن جاساعان ۇرلىقتارى دا جارا­­سىمدى. سونداي-اق «قابىر گۇ­لىن­­دەگى» جالبىز وزەنىنە سۋعا ءتۇسۋ ءۇشىن تالاسىپ، جاق-جاق بوپ ايتىساتىن بالالاردىڭ، «قۇس­تار قايتقانداعى» اڭگىمە­سىن­­­دەگى ەرەگەسكىش، قىرسىق باس كە­يىپ­­كەردىڭ، توبەلەسكىش ساكەن مەن اڭقاۋ، مەيىرىمدى اققىز­دىڭ ارەكەتتەرى بالالىق شاق­تىڭ ءتاتتى ەستەلىكتەرى سياقتى اسەر بەرەدى. ەكىنشى جاعىنان، وسى ايتىلعان اڭگىمەلەردىڭ ءبارىنىڭ ونە بويى مۇڭمەن ورىل­گە­نى بايقالادى. اۆتور ءتاتتى ەستە­­لىكتەر مەن بالالىق قىلىق­تار­­دى جازعانىمەن، سانا­سىنىڭ ارعى تۇكپىرىندە سول وقيعالاردىڭ وتكە­نىنە، سوعان ءوزىنىڭ كۋا بول­عا­نىنا قىسىلاتىن، وكىنەتىن نيەت بايقاتادى،  كەيىپ­كەر­لەردى شى­نايى ايايدى. ياعني، قازىرگى ادەبي گەرمەنەۆتيكا ادىسى­مەن، «بورتە» اڭگىمەسىنىڭ العاشقى ازات جولىنان-اق اۆتور­دىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارىن، كوز­قا­راس­­­­تارىن، ءتىپتى سەزىمدەرىن دە ينتەرپرەتاتسيالاۋعا بولادى. ەكى اعاسىنىڭ، ءىنىسىنىڭ قايتىس بولۋى بالا كەيىپكەردى اۋىر مۇڭعا سالعانى سونشالىق، ول مۇڭدى، جالعىزدىقتى ەندىگى جەر­دە ەشتەڭە دە جەڭە الماي­تى­نىن ءتۇيسىنىپ قويادى... اۆتور­دىڭ ادام بولمىسىنداعى بالا­لىق البىرت سەزىمدەر مەن اڭعال قىلىقتاردى جوعالتپاۋ كەرەك­تىگى تۋرالى، سونداي-اق بارلىق وقي­عا­لاردىڭ سەبەبى مەن سالدارى، بارلىق كەيىپكەردىڭ ومىردە ءوز ورنىنىڭ بولاتىنى تۋرالى يدەيالارىن جوعارىدا ايتقانى­مىز­داي، العاشقى ازات جولدان-اق بايقادىق.

اياگۇلدىڭ ەرەكشە كەيىپكەرىنىڭ ءبىرى – تومپاق. اكەسى ماسكۇنەم، اناسى قاۋقارسىز، تۇرمىستارى جۇتاڭ، وعان قوسا سەمىزدىگىن ءمىن كورىپ، مازاققا اينالدىرىپ جۇرگەن اۋىل بالالارىنا وكپەسى قارا قازانداي ايجۇلدىزدىڭ بار امالى – وقشاۋلانۋ، جالعىز ءوزى مۇڭ كەشۋ. ول ءوزى قۇرالپى بالالارمەن اڭگىمەلەسكىسى، وي بولىسكىسى كەلەدى. بىراق بالالار مىس­قىلداپ، كەلەمەجدەپ  ونى توپقا قوسپايدى. سونىمەن توم­پاق ەرتە ەسەيىپ كەتەدى. ەرتە ەسەي­گە­نىنىڭ بەلگىسى – توعىزىنشى سىنىپتان كەيىن وقىماي قويادى. ەرنىن قىزىل دالاپپەن بوياپ، شاشىن بۇيرالاپ، دەنەسىنە جابىسقان كويلەك، اياعىنا بيىك وكشە تۋفلي كيىپ وزىنە نازار اۋدارتقىسى كەلەدى. ءبارىبىر ول مازاققا ۇشىرايدى. ەشكىم وعان بويجەتكەن رەتىندە قارامايدى. سەبەپ – سەمىزدىگى. جازۋشى وسى قىزدىڭ جان دۇنيەسىندەگى ارپا­­لىستى ارەكەتتەرى ارقىلى جاق­سى بەرگەن. القاش اكەسىنىڭ ولىمىنە ەرەكشە قايعىرعانى، ەرتە ەسەيگەنى، ون جەتى جاسىندا نەكەسىز بالا تاپقانى ءبارى سەنىمدى سۋرەتتەلگەن. جازۋشى «تومپاق» اڭگىمەسى ارقىلى نە ايتقىسى كەلەدى؟  قوعامدا ەرەكشە بولۋعا بولمايدى! مەيلى جان دۇنيەنىڭ، بولمىستىڭ ەرەكشەلىگى، مەيلى سىرتقى قالىپتىڭ ەرەكشەلىگى بولسىن، ول ءبارىبىر «بىردەي ويلايتىن» ادامدار تاراپىنان مازاققا ۇشىرايدى، قورلىق كورەدى. ولار بالا-شاعا، ۇلكەن ادامدار بولىپ بولىن­بەي­دى. ءتىپتى بالالاردان دا شەكتەن شىققان جاۋىزدىقتى كۇتۋ­گە بولادى. ولار ونى سانالى تۇردە جاساماعانىمەن، بولمىستا بار جاۋىزدىق ءبارىبىر سىرتقا شىعادى. اسىرەسە ويىن بالا­لارى بەيسانالى تۇردە جاۋىز­دىقتارىن ەركەلىكپەن، اڭقاۋ­لىق­پەن، اقىماقتىقپەن وزدەرىنە ۇقسامايتىن «بوتەن» ادامعا كور­سە­­تەدى. ايجۇلدىز ەسىمدى توم­پاق قىز­دىڭ جايى  سول. سەبەبى ول «بوتەن».

«بالالىقتىڭ كوك­تەمىمەن» تا­نىلعان جازۋشى قىزدىڭ «جۇرەككە ورالۋى» جۇرە­گ­ىمىزدى جى­لىتتى. كەيىپ­كەر­لەرى ارقىلى «ومىر­دە ءبارى سالىس­تىرمالى، ۋا­قىتشا» دەپ قۇلا­عىمىزعا سىبىرلاپ تۇرعانداي كۇي كەشتىك. ەڭ باستىسى، ادامنىڭ يمان­سىزدىقتان قايعى-قاسىرەت ارقا­لاپ، كوپ زارداپ شەگەتىنىن تاعى ءبىر ەسكە سالدى.