«دوستارىم» ءانى كىمگە ارنالعان؟

«جابىققان ساتتە

قاس-قاعىم،

جانىڭدى ۇعار باسقا كىم؟

جاڭا ءبىر اۋەن باستادىم،

سەندەرگە ارناپ دوستارىم!»

دەپ قايىراتىن ءاننىڭ شىعۋ تاريحى دا قىزىق. ءسوزىن كۇرشىم­دىك اقىن، جۋرناليست حاسەن زاكا­ريا ورالحاننىڭ تاپسىرىسىمەن جازعان. تاپسىرىس بولعاندا دا اقىلى ەمەس، دوستىق ءوتىنىش دەسەك دۇرىس شىعار. تۇنەۋگۇنى «دوستارىم» ءانى قالاي شىعىپ ەدى دەگەن سۇراقتى العا تارتىپ، اقىن حاسەن زاكارياعا حا­بارلاسقانبىز. اماندىق-ساۋ­لىق سۇراسقان سوڭ، توقسانىن­­شى جىلداردان تارتا اڭگىمەلەپ بەرگەن.

«وشان (دوستارى ورالحاندى وشان دە­سەتىن) اۋىردى عوي. بالا كۇنى قولقاسىنا سۋىق تيگەن. ەمدەلمەدى. بۋلىعىپ، جوتەل­گەن­دە ءولىپ قالا جازدايتىن. جەرلەسى جانار­بەك بىلىمباەۆ «وشان ەمدەل، اقشاسىن ءوزىم تولەيمىن» دەپ اۋرۋحاناعا نەشە جات­قىزىپ كوردى، قاشىپ شىعىپ كەتەتىن. ءبىر كۇنى كونتسەرتتەن سوڭ اقىن مۇرات تاستا­عانوۆ، ءانشى ەسەن ماجەنوۆ بار، ءبارى «وسكە­مەن» قوناقۇيىنە بارعان عوي. سول جەر­دە ورالحان بۋلىعىپ، تۇنشىعىپ، كوگە­رىپ بارىپ قۇ­لاعان. الگىلەر جەدەل جار­دەم شاقىرتىپ، اۋرۋحاناعا الىپ كەتەدى. باس حيرۋرگ اسكەرتاي تۇسەلباەۆ دەگەن العاباس­تىڭ جىگىتى. سول وپەراتسيا جاساۋ كەرەك دەيدى. شىعىنى 20 مىڭ تەڭگە. 1995 جىلى قوماقتى اقشا. ەندى قايتتىك؟! وڭ­كەي جا­لاڭاياق جۋرناليستەرمىز. ءبارى­مىز جاناربەك بىلىمباەۆقا بار­دىق. ونىڭ ءوزى كاسىبىن ەندى-ەندى ­باستاپ جاتقان. ايتەۋىر، قولما-قول اقشا تاۋىپ بەردى. قۇداي ساق­تاپ، وسكەمەندەگى وبلىستىق اۋرۋحانادا وپەراتسيا جاسالدى. ەكى جارىم اي جاتتى. سول ۋاقىتتا وسكەمەندەگى دوستارى ءۋاليحان توق­پاتاەۆ، مۇرات تاستاعانوۆ سەكىلدى اقىن، جۋرناليست، انشىلەر قالىن سۇراپ، كۇندە بارادى. سورپا-سۋىن اپارىپ، كۇتىسەدى ءبارى. جانىندا جاتقان ەكى جىگىت «سەن كىمسىڭ» دەپ تاڭعالادى ەكەن. ول جىلدارى مەن قويتاستا تۇرامىن. كۇندەردىڭ كۇنى وشان كەلدى دەگەندى ەستىپ، كۇرشىمگە جەت­تىم. ۇيىنە. كىرە سالا قۇشاقتاسىپ، امانداستىق. جۇدەپ، كىپ-كىش­كەنتاي بولىپ قالىپتى. سويتسە، ەت پەن تەرى اراسىنا ءىرىڭ تولىپ كەت­كەن. وپەراتسيا جاسالىپ، ءساتتى اياق­تالعان. قىستاۋ كۇرشىم­نەن اعاسى قوي جىبەرىپتى. الگى قويدى سويىپ، سورپالانىپ، تۇنى­مەن اڭگىمەلەستىك. قايتارىمدا، «حاسە­كە، مەنىڭ جانىمدى الىپ قالعان ءبىرىنشى قۇداي، ەكىنشى دوستارىم. ءبارى بايەك بولىپ كۇتكەندە، ادام جانى تەز سەرگيدى ەكەن. انە جا­ناربەك، ءۋاليحان، مۇراتتار بار، انشىلەرى بار، كۇندە كەلىپ قال سۇراپ تۇردى. ريزا بولدىم. سو­لاردىڭ ارقا­سىندا جازىلىپ شىق­تىم. «دوس­تارعا» دەگەن ءبىر ولەڭ جازشى. ءانى كوكەيىمدى كەر­نەپ ءجۇر» دەدى. جارايدى دەپ، از ۋاقىتتا ولە­ڭىن جازىپ بەردىم. كوپ ۇزاماي جارق ەتىپ، ءانى دە شىقتى» دەپ تاريحىنان ءبىر قايىردى دا: «سوندا ايتايىن دەگەنىم، وشان اۋرۋحانادا جاتقاندا اباش كاكەنوۆتەن باس­قا دوستارىنىڭ ءبارى بارعان عوي. وعان ورالحان رەنجىپ قالادى. كەيىن ءان شىق­تى، بۇ­كىل رەسپۋبليكاعا تارادى. بىر­دە اباش ەكەۋى وڭاشادا جو­لى­عىسىپ قالادى. وشان وكپەلى. سوندا اباش: «دوستارىم ءانى جاق­سى شىعىپتى، ريزا بولىپ جاتىرمىز» دەپتى. وكپەسى قارا قازانداي بولعان ورالحان; «سەن ريزا بولماي-اق قوي. ونىڭ ىشىندە سەن جوقسىڭ» دەپتى. «قالىمدى سۇراپ، ءبىر كەلمەدىڭ» دەپ وكپە-نازىن ايتىپ تاستاعان كورىنەدى. سوندا اباش تا ساسپايدى ەكەن; «ورەكە، اماندىق بولسا، تاعى اۋىراسىڭ عوي. سول كەزدە كەلەمىن» دەگەن ەكەن. ورالحان «مىناعان داۋا جوق» دەپ ك ۇلىپ جىبەرىپتى. راس، اباش ول بالا سياقتى، ەشتەڭەنى پارىق قىلمايدى» دەپ، حاسەن زاكاريا دوستاردىڭ اراسىن­داعى ءازىلدى ارالاستىرا وتىرىپ، «دوستارىم» ءانىنىڭ شىعۋ تاريحىن تارقاتىپ ايتىپ بەردى.

«دوستارىم» ءان وسىلاي تۋ­عان ەكەن. ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، 1999 جىلدىڭ جازىندا بەلگىلى ءارتىس ۋايىس سۇلتانعازين ءوزى­نىڭ ەلۋ جاسقا تولعان مەرەيتو­يىن دۇركىرەتىپ، تۋعان جەرىندە وتكىزەدى. قۇتتى بولسىن ايتىپ كەلگەن ءبىر توپ ونەرپازداردىڭ اراسىندا جانار ايجانوۆا دا بولعان ەكەن. مەرەيتويدا ول ورالحان كوشەروۆپەن تانىسىپ، بىرنەشە ءانىن تىڭدايدى. سونىڭ ىشىندە «دوستارىم» ءانى ەرەكشە ۇناپ، رەپەرتۋارىنا قوسادى. ارتىنشا «دوستارىم» ءانى تەلەديدار، راديودان شىرقا­لىپ، كوپشىلىك تىڭدارماننىڭ كوڭى­لىنەن شىعادى.

ورالحان كوشەروۆ قىسقا عۇمىرىنىڭ ون جىلىن ءان جازۋعا ارناعان ەكەن. سونىڭ وزىندە تىڭدارماندارىنا ەلۋ شاقتى ءان قالدىرعان. ء«وزىم ولسەم ولەرمىن، بىراق مەنىڭ جۇرەگىمدى جارىپ شىققان اندەرىم ولمەيدى» دەپ كەتكەن ءانشىنىڭ اۋەزدى اندەرى راس، ولمەك ەمەس. ۇلكەندى-كىشىلى ساحنالاردا ورىندالىپ ءجۇر. اندەرىنىڭ كوبى بالا، انا تاقىرىبىندا. ليريكالىق ولەڭدەرگە جازىلعان اندەرى دە بار.

ونىڭ ونەرىنە ءتانتى بولعان تىڭدار­مان­دارى «شىعىستىڭ ءشامشىسى» دەپ، تە اتايدى. كوپىرتىپ كوپشىك تاستاعان الدەكىمدەردىڭ بەرە سالعان داڭعازا داقپىرتى ەمەس، ونە­رىنە شىنىمەن ءتانتى بولعان، اندەرىن شىن ءسۇيىپ باعالاعان قالىڭ كوپشىلىكتىڭ رياسىز كوڭى­لىنەن شىققان شىنايى ىقى­لاسى. شىندىعىندا دا، ءشامشى ەكەۋىنىڭ تاعدى­رىندا، شىعار­ماشىلىقتارىندا ۇقساس تۇستارى دا جوق ەمەس ەدى.

ورالحان كوشەروۆ ومىر­دەن وتكەن سوڭ بىرنەشە اندەرى جيناقتالعان ءۇنتاسپاسى جا­رىق­قا شىعىپ، انسۇيەر قاۋىم­عا جول تارتتى. 2005 جىلى «ەسى­ڭە مەنى العايسىڭ» اتتى جينا­عى دا باسىلىپ شىقتى. سازگەر­دىڭ ەسىمى ەل ەسىنەن سونبەۋى ءۇشىن «ورالحان كوكتەمى» اتتى ءان-فەستيۆالى ۇيىمداستىرىلا باس­تادى. دەسە دە، و.كوشە­روۆ­تىڭ ان­­دەرى قاشاندا تىڭدار­مان­دا­رى­نىڭ قۇلاعىنان وشپەك ەمەس.

شىعىس قازاقستان وبلىسى