«Zerek» سىنىبىنىڭ ەرەكشەلىگى

سۋرەتتەردى تۇسىرگەن ەرلان ومار، «EQ»

ءبىلىم وشاعىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بار. ادەتتە جىل بويى ساندىقتا ساق­تالىپ، وسىنداي مەرەكەدە عانا ارۋلار­دىڭ كوركىنە اينالاتىن شولپى، شاشباۋ سياقتى اشەكەيلەر بۇل مەكتەپتەگى وقۋشىلاردىڭ ۇنەمى، تاستاماي تاعاتىن ءسان بۇيىمدارىنىڭ ءبىرى. ءتىپتى مۇندا ۇزىلىستە بالالار كوپ مەكتەپتەگىدەي ەرسىلى-قارسىلى جۇگىرىپ، وقۋشىلار مەن مۇ­عالىمدەردىڭ مازاسىن المايدى. ولار قولى قالت ەتسە اسىق اتىپ، لاڭگى ويناپ ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ۇلىق­تايدى. بۇل قازاقى سالت-ءداستۇر مەن ادەت-عۇرىپقا نەگىزدەلگەن «Zerek» ءداس­تۇر مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى.

– شاشباۋدىڭ كومكەرىلگەن ادەمى تاس­تارى مەن سىلدىرماعىنىڭ ءۇنى قۇ­لاققا جاعىمدى. مۇعالىمدەرىمىز بۇل اشەكەي بۇيىمداردىڭ تاربيەلىك ءمان-ماعىناسىن تولىق تۇسىندىرگەن سوڭ، شا­شىمنان تاستامايمىن. مەك­­تەپتە عانا ەمەس، كورشىلەرىم مەن تۋىستارىمنىڭ قىزدارى، باسقا دا دوستارىم ماعان قىزىعادى. بۇرىن قوڭىراۋلى شولپى تاققان قىزدار قاتتى كۇلسە، شولپى سىڭعىرلاپ، وقىس قيمىلدارىنا توسقاۋىل بولعان. ءبىر جاعىنان شولپى تاعۋ قىزدى جيناقىلىققا تاربيەلەپ، دەنەسىن ءتۇزۋ ۇستاپ، سانمەن ءجۇرۋدى ۇيرە­تەتىن مودەل مەكتەبى ىسپەتتى. ماعان وسى جاعى قاتتى ۇنادى، – دەدى «Zerek» دارىندى بالالارعا ارنالعان ءداستۇر مەكتەبىنىڭ 4-سىنىپ وقۋشىسى زەينە ادامبەك.

وسىدان ءتورت جىل بۇرىن اشىلعان تا­جىريبە الاڭنىڭ اۆتورى، مەكتەپ ديرەكتورى – زامزاگۇل قيانوۆا. ال وقىتۋ باعدارلاماسىن تاجىريبەلى باس­تاۋىش سىنىپ ۇستازدارىنان قۇرالعان شىعارماشىلىق توپ وزدەرى جازىپ شىققان. سونداي-اق ولار وقۋشىلارعا ارنايى «ۇلتتىق تاعىلىم» اتتى وقۋلىق پەن جۇمىس داپتەرىن دە ازىرلەپتى.

– بىزگە كومەككە ل.ن.گۋميلەۆ اتىن­داعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرو­فەسسور، عالىم-ۇستازدارى كەلدى. وقى­تۋ باعدارلاماسى قالالىق، رەسپۋب­ليكالىق عىلىمي-ادىستەمەلىك ساراپتاما كەڭەسىندە ماقۇلدانىپ، بەكىتىلگەن. ناتيجەسىندە، بالا جاسى ەسكەرىلگەن، جەڭىل قۇرىلعان تاماشا وقۋلىق پەن جۇمىس داپتەرى دايىن بولدى. اۆ­تورلىق باعدارلاما رەتىندە الماتى قالاسىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق «ۇزدىك اۆتورلىق باعدارلاما» بايقاۋىنان جۇلدەلى ءى ورىندى ەنشىلەدى. بالالاردىڭ بار­لىعى بىردەي دومبىرا قۇلاعىندا ويناي­دى. ەڭ باستىسى مۇندا ءداستۇرىن بى­لەتىن، ۇلكەندى سىيلايتىن ناعىز ۇلت­جاندى وقۋشىلار ءوسىپ كەلەدى، – دەدى ب.مومىش ۇلى اتىنداعى №53 مەكتەپ-ليتسەيىنىڭ ديرەكتورى ز.قيانوۆا.

جالپى، اتا-بابا قانىمەن بويعا دا­رىعان تاربيەنىڭ ماڭىزى زور. وسى رەتتە مەكتەپ ۇجىمى كەلەشەكتە بۇل تا­جىريبەنى رەسپۋبليكا كولەمىندە قول­داۋ تاپسا، وزگە دە ءبىلىم وشاقتارىنا بولىسۋگە دايىن. وسىلايشا، ولار تامىرى تەرەڭگە بويلاعان ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى وقۋ­شىلار اراسىندا كەڭىنەن ناسيحاتتاۋدى كوزدەپ وتىر.

– ءداستۇردىڭ وزىعى مەن توزىعى بار دەيدى. ونىڭ ىشىندە قازىرگى زامانعا سايكەس كەلەتىن، بالالاردىڭ تالعامىنا ۇيلەسەتىن تۇستارىن قولدانىپ وتىرمىز. ول وقۋ­شى­لارعا ۇناعاننان كەيىن قىز بالالار شولپى تاعىپ، اتقامىنەرلەرىمىز اپتانىڭ بەس كۇنى بولسا، سول بەس كۇننىڭ ەكى كۇنىندە ۇلتتىق ويىندار ويناپ ءجۇر. «ۇلتتىق تاعىلىم» وقۋلىعى جىل كولە­مىندە وتەدى. ءار تاراۋ، ءار تاقىرىپقا باي­لانىستى ۇلتتىق ناقىشتا تاربيەگە باي­لانىستى سايىستار ءوتىپ وتىرادى. قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرى كوپ قوي. بار­لىعىمەن ەگجەي-تەگجەي تانىسادى، – دەدى ب.مومىش ۇلى اتىنداعى №53 مەك­تەپ-ليتسەيى ديرەكتورىنىڭ وقۋ ءىسى جو­نىندەگى ورىنباسارى ايجان نۇرعازينا.

بۇگىندە «Zerek» مەكتەبى ەكسپەري­مەنتتىك الاڭىنىڭ وقۋشىلارى 4-سىنىپتا وقىپ جاتىر. وسى ۋاقىت ارا­لىعىندا ۇلتتىق سالت-داستۇرگە قانىق، وزىق ويلى شاكىرتتەرى ءتۇرلى بايقاۋلاردا توپ جارىپ ءجۇر.

– مەن 4 «ا» «Zerek» سىنىبىندا وقيمىن. «ۇلتتىق تاعىلىم» سابا­عىندا ۇمىت قالعان سالت-ءداستۇردى، ادەت-عۇرىپتى تەرەڭىرەك وقىپ، ونىڭ كەيبىرەۋىن كۇندەلىكتى ومىردە پاي­دا­لانۋعا تىرىسامىز. ماسەلەن، مەن بۇل ساباقتان «باسىرە» دەگەن سالتىمىز بار ەكەنىن ءبىلدىم. ول دەگەنىمىز – قازاق شا­ڭىراعىندا دۇنيەگە ۇل بالا كەلگەندە، سول كۇندەرى تۋعان ق ۇلىندى نەمەسە بوتانى نارەستەنىڭ باسىرەسى دەپ اتاۋ. بۇل اتا-بابالارىمىزدىڭ ۇعىمى بويىنشا، دۇنيەگە كەلگەن شاقالاقتىڭ بولاشاعى وزىنە اتاعان باسىرەمەن تىعىز بايلانىس­تى دەگەندى بىلدىرەدى. سوندىقتان ونى مىنبەيدى، ساتپايدى. بۇعان قوسا «اسار» اتتى داستۇرمەن جاقسى تانىسپىن. ونى مۇعالىمدەرىمىز تۇركياداعى ءزىلزالادان زارداپ شەككەن تۇرىك اعايىندارعا ەلىمىزدىڭ كومەك بەرۋىمەن ءتۇسىندىردى. وسى بار بىلگەنىمدى قۇربىلارىممەن دە ءبولىسىپ ءجۇرمىن، – دەدى نۇرايلى مەيرامبەك.

بۇل ارنايى الاڭدى اشۋداعى باس­تى ماقسات – سان مىڭداعان جىل بويى ۇرپاقتان-ۇرپاققا ساباقتاسىپ كەلگەن قازاقى ءىلىمنىڭ وزىندىك مودەلىن قا­لىپتاستىرىپ، الەمدىك ءبىلىم جۇيە­سىنە باسەكەلەسۋگە تۇسە الاتىن دارىندى، ىس­كەر، ويلاۋ جۇيەسى جەتىلگەن، ادام­گەر­شى­لىگى مەن قارىم-قابىلەتى ءبىر ارنادا توعىسقان تۇلعانى دايارلاۋ. بۇل باستامانى اتا-انالار دا قۋانا قولداعان.

– قازىرگى زاماندا ۇمىت بولا باستاعان قۇندىلىقتارىمىزدى جاڭعىرتىپ، جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ – ەڭ وزەك­تى ماسەلە. ويتكەنى جاستاردىڭ جات مادە­نيەتكە ەلىكتەۋى باسىم. نەمەرەمدى وسى «Zerek» مەكتەبىنە بەردىم. كو­ڭىلىمنەن شىعىپ جاتىر. ولاردىڭ انا تىلىندە ەركىن سويلەپ جۇرگەندەرى قۋانتادى، – دەيدى ءبىز تىلدەسكەن اتا-انا باقىتبەك بايىرحانوۆ.