ينفلياتسيانىڭ كەزەكتى تولقىنى

بازالىق ستسەناريدە بيىل بولجام بويىنشا جىلدىق ينفلياتسيا 20-21% دەڭگەيىندە قا­لىپتاسادى. باعالاۋ بويىنشا ينفلياتسيانىڭ شارىقتاۋ شەگى 2023 جىلدىڭ I توقسانىندا بو­لادى دەپ بولجانادى

ينفلياتسيامەن كۇرەسەتىن نەگىزگى قۇرال – بازالىق پايىز­دىق مولشەرلەمە تاعى دا قىم­بات­تادى. 5 جەلتوقسان كۇنى ۇلت­تىق بانك بازالىق ستاۆكانى 16،75% دەڭگەيىندە بەلگىلەۋ تۋرا­­لى شەشىم قابىلدادى. ۇلتتىق بانك تۇسىنىكتەمەسىندە حالىقتىڭ جانە كاسىپورىنداردىڭ جوعارى ينفليا­تسيالىق كۇتۋلەرى مەن تۇتى­نۋ­شىلىق كرەديتتىڭ ءوسۋى – كۇ­شەيتۋشى پروينفلياتسيالىق فاكتورلار دەپ كورسەتىلەدى.

«بازالىق ستسەناريدە بيىل بول­جام بويىنشا جىلدىق ينفليا­تسيا 20-21% دەڭگەيىندە قا­­لىپ­تاسادى. باعالاۋ بويىنشا ينفلياتسيانىڭ شارىقتاۋ شەگى 2023 جىلدىڭ I توقسانىندا بو­لادى دەپ بولجانادى. 2024 جىلى ىشكى سۇرانىستىڭ ءوسۋى جانە كۇتۋدىڭ مەيىلىنشە باياۋ تومەندەۋىنەن ينف­لياتسيا 7-9% شەگىندە بولجانادى. ين­فلياتسيانىڭ وسى تراەكتورياسى ينفلياتسيالىق جاعداي­دىڭ جەڭىلدەۋىنە قاراي جانە ءداندى داقىلداردىڭ باعاسى تۇراقتالعان cوڭ ينفلياتسيالىق كۇتۋلەر تومەندەپ، تاريحي ورتاشا دەڭگەيدە بولاتىن جاعدايدا كۇتىلەدى.

 بۇل ينفلياتسيانىڭ بۇدان كەيىن نىسانالى باعدارعا جەتۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. ينفلياتسيا بويىنشا بولجام تاۋەكەلدەرى گەوساياسي شيەلەنىستىڭ سالدارىنا جانە ونىڭ ودان ءارى دامۋىنا قاتىستى بەلگىسىزدىككە، ساۋدانى قۇرىلىمدىق قايتا قۇرۋ كەزەڭىنىڭ ۇزاقتىعىنا، ينفلياتسيالىق كۇتۋدىڭ جوعارى جانە تۇراقسىز بولۋىنا، جوعارى ازىق-ت ۇلىك ينفلياتسياسىنىڭ ساقتالۋىنا بايلانىستى»، دەلىنگەن ۇلتتىق بانك حابارلاماسىندا.

بازالىق ستاۆكانى ءوسىرۋ وسى­مەن توقتاۋى مۇمكىن. ويت­كەنى حابارلامادا بازالىق مول­شەرلەمەنى كوتەرۋ تسيكلى اياق­تالۋعا جاقىن دەپ مالىم­دەلگەن.

«بازالىق مولشەرلەمەنىڭ اعىمدا­عى دەڭگەيى جەتكىلىكتى جوعارى دەپ باعالانادى. بازالىق مولشەرلەمەنى ۇزاق ۋاقىت بويى اعىمداعى ماندەردە ساقتاۋ ينفلياتسيانى تۇراقتاندىرۋعا جانە ونى ورتامەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا بىرتىندەپ تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. جاڭا پروينفلياتسيالىق كۇت­پەگەن وزگەرىستەر بولماسا، اقشا-كرە­ديت ساياساتىن ودان ءارى قاتاڭداتۋ ىقتيمالدىعى تومەن دەپ باعالانادى»، دەپ جازىلعان.

ساراپشىلار ينفلياتسيانىڭ قار­قىندى وسىمىنە سىرتقى فاكتورلار سەبەپ بولىپ جاتىر دەگەندى ايتادى. مىسالى، جەتكىزۋ تىزبەگىنىڭ بۇزىلۋى – باس­تى اسەر ەتۋشى فاكتور. لوگيس­تي­كالىق قيىندىقتارعا بايلانىس­تى كاسىپكەرلەر اكەلگەن تاۋارىنا ۇستەمە باعا قوسادى. بۇل سوڭعى تۇتىنۋشىعا جەتكەنشە بىرنەشە ەسە قىمباتتايدى. وسىلايشا، ەلىمىز تۇتىنۋ تاۋارلارىن شەتتەن ساتىپ الۋ ارقىلى ينفلياتسيانى دا قوسا يمپورتتاپ وتىر.

جالپى، ەل اراسىندا ينفليا­تسيانىڭ شىنايى كورسەت­كىشىنە قاتىستى سەنىم­سىزدىك بار ەكەنى بەلگىلى. ولار­دىڭ ويىنشا، بەيرەسمي ينفلياتسيا شىن مانىندە قازىرگىدەن (19،6 پايىز) الدەقايدا جوعارى بولۋى ىقتيمال. «Jusan Analytics» زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى ءانۋار قۋاندىقوۆتىڭ سوزىنە قاراعاندا، رەسمي ستاتيستيكاعا سەنىمسىزدىك بىلدىرۋگە نەگىز جوق.

«رەسمي ينفلياتسيا حالىقتىڭ جالپى تۇتىنۋ قورجىنى بو­يىن­شا ەسەپتەلەدى. ول قور­جىنعا تاماق ونىمدەرىنىڭ 160 ءتۇرى، ازىق-ت ۇلىككە جاتپايتىن تاۋارلاردىڭ 243 ءتۇرى جانە اقىلى قىزمەتتەردىڭ 105 ءتۇرى ەنەدى. تاۋارلار مەن قىز­مەتتەردىڭ باعاسى، وزگەرۋ ۋا­قىتى مەن قاجەت­تىلىگى ءارتۇرلى. سوندىقتان جالپى قىم­بات­شىلىق پەن جەكە ادامنىڭ تۇ­سىنى­گىندەگى قىمباتشىلىق ارا­سىندا ايىرماشىلىق بولىپ تۇرادى. ءبىزدىڭ بولجام بويىنشا جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن باعالار 20،7-21،2%-عا دەيىن وسەدى. مۇن­دا تاۋارلاردىڭ بارلىق ءتۇرى قىمباتتايدى. اسىرەسە ازىق-ت ۇلىك تاۋارلارى بويىنشا باعا وسەدى. ويت­كەنى ولار ارزاندايتىن ماۋسىم اياقتالدى»، دەيدى ورتالىق باسشىسى.

ساراپشى ينفلياتسيانى كۇ­شەيتىپ وتىر­عان سىرتقى جانە ىشكى فاكتور­لارعا دا توقتالدى.

«الەمدە ازىق-ت ۇلىك پەن قۋات كوز­دەرىنىڭ باعالارى ءورشىپ تۇر. ەنەر­گيا تاسىمالداعىشتاردىڭ قىمبات­تاعانى قازاقستان ءۇشىن، ارينە، ءتيىمدى. ويتكەنى ءبىز ونى ەكسپورتقا شىعارامىز. بىراق ەكىنشى جاعىنان بۇل تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ قىمباتتاۋىنا جاناما تۇردە بولسا دا اسەر ەتەدى. ەكىنشىدەن، بىزبەن ساۋدا جاسايتىن بارلىق ارىپتەس مەملەكەتتەردە ينفلياتسيا جوعارى. گەوساياسي شيەلەنىسكە بايلانىس­­­تى وندىرىسكە قاجەتتى شيكىزات پەن دايىن تاۋاردى جەتكىزۋ جولدارى قيىندادى. ونىڭ ۇستىنە، تەڭگە ءالسىز. وسىنىڭ بارلىعى شەتەلدەن اكەلىنەتىن تاۋار­لار­دىڭ قىمباتتاۋىنا جول اشادى. ىشكى فاكتورلار – بيۋدجەتتەن بولىنەتىن شىعىنداردىڭ كوبەيۋى جانە كرەديتتەردىڭ كوپتەپ بە­رىلۋى. وسىنىڭ بارلىعى تۇپ­تەپ كەلگەندە تاۋارلار مەن قىزمەت­تەرگە دەگەن سۇرانىستى ارتتىرادى. ەڭ سو­ڭىندا قىمبات­شى­لىققا قاتىستى حا­لىقتىڭ كوڭىلسىز كوزقاراسى، ۋايىمى قىمباتشىلىقتى ودان ءارى ۋشىق­تىرىپ جىبەرەدى»، دەپ ءتۇسىندىردى ءانۋار قۋاندىقوۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، ينفلياتسيا­نى رەتكە كەلتىرۋدىڭ باسقا دا جولدارى بار.

«نەگىزگى شارالار رەتىندە ۇكى­مەت پەن ۇلتتىق بانكتىڭ ءوزارا كەلىسىلگەن ۇيلەسىمدى ساياساتىن ايتۋعا بولادى. سونىمەن بىرگە تەڭگەنىڭ قۇبىلمالى ايىر­­باس باعامىن قامتاماسىز ەتۋ ما­ڭىزدى. ول سىرتتان جانە ىشتەن كەلەتىن كۇيزەلىستەردى وزىنە ءسىڭىرىپ، ولاردىڭ ەكونوميكاعا ءوتىپ كەتۋىنە جول بەرمەيدى. تەحنولوگياسى كۇردە­لى، تەرەڭ وڭدەل­گەن دايىن تاۋارلاردى ءون­دىرۋ ارقىلى ەكونوميكانى ءار­تاراپتاندىرۋ كەرەك. بۇل شەتەلدەن كەلەتىن ينفلياتسيانى تەجەپ، تەڭگە باعامىنا وڭ اسەرىن تيگىزەدى»، دەدى ساراپشى.

ساراپشىلار بازالىق مول­شەر­­لە­مەنى جوعارىلاتۋدان قورىقپاۋ قاجەت دەگەن وي ايتادى. پايىزدىق مولشەرلەمەنىڭ ءوسۋى نەسيەنى قىمبات ەتەدى، تيىسىنشە دەپوزيتكە اقشا جيناۋ­دىڭ تارتىمدىلىعى ارتادى. ازاماتتاردىڭ دەپوزيتتەگى اقشاسى بۇرىنعىدان دا جوعارى ستاۆكامەن كوبەيەدى. ال نەسيە كوپ الىنباعان سوڭ نارىقتاعى تاۋارلارعا دەگەن سۇرانىس تا تومەندەيدى. ءسويتىپ، ينفلياتسيا تابيعي جولمەن تومەندەيدى. ۇلتتىق بانكتىڭ ۇستانىمى وسى­عان سايادى.

«ۇلتتىق بانك بازالىق ستاۆكانى 0،75 پايىزعا، قارجىگەرلەر تىلىمەن 75 ءبازيستى پۋنكتكە كوتەردى. ەندى اۆتوماتتى تۇردە كرەديت قىمباتتاپ، ال دەپوزيت ءتيىمدى بولا تۇسپەك. شامامەن دەپوزيت مولشەرلەمەلەرى 18،25% كور­سەتۋگە ءتيىس. قازاقستان حالقى اق­شانى قۇرتۋ مودەلىنەن كەتىپ، جيناق­تاۋ ۇلگىسىنە تولىق اۋىسا ما؟ بىزدە قازىر 19،4 ترلن تەڭگە دەپوزيت بار. ونىڭ 35،5 پايىزى دوللاردا. بازالىق ستاۆكانىڭ ءوسۋى دوللارسىزداندىرۋدى كۇ­شەيتىپ، دوللارداعى سالىمدار ۇلەسىن ازايتۋعا ءتيىس. تيىسىنشە تەڭگە سالىمدارى كوبەيەدى»، دەپ جازادى Dalainside تەلەگرام-كانالى.

ۇلتتىق بانكتىڭ بازالىق مو­ل­شەر­لەمەگە قاتىستى ساياسا­تىنىڭ ناتي­جەسىن كەلەر جىلى بايقايتىن بولامىز. ال بازالىق مولشەرلەمەگە بايلانىستى كەلەسى كەزەكتى شەشىم 2023 جىلى 13 قاڭتاردا جاريالانادى.