مۇز قۇرسانعان ەكىباستۇز

اپات نەدەن باستالدى؟

ەكىباستۇزداعى سالدارى اسا اۋىر بولعان اپاتتىڭ ورىن العانىنا بۇگىن – توعىزىنشى كۇن. «پاۆلودارەنەرگو» اق حابارلاعانداي، توتەنشە جاعداي 27 قاراشا كۇنى، سەنبىدەن جەكسەنبىگە قاراعان ءتۇنى تىركەلدى. بۇل كۇنى كەرەكۋ وڭىرىندە اياز قىسىپ، سىناپ باعاناسى -30 گرادۋستى كورسەتكەندىكتەن، «ەكىباستۇز جىلۋ-ەنەرگو» جشس وكىلدەرى جىلۋ پارامەترلەرىن كوتەرىپ، قىسىمدى ارتتىرادى. بۇل جەردە شاھارداعى جىلۋ جەلىلەرىنىڭ 90 پايىزدان استامى ابدەن توزىپ تۇرعانى ەسكەرىلمەسە كەرەك. كونەرگەن قۇبىرلار مۇنداي قىسىمعا شىداس بەرمەي، قالانىڭ ەسكى اۋماعىندا، دالىرەك ايتقاندا وجپ-52 نىسانىنا قوسىلعان جانە №5 ا، №5 ب، №6 شاعىن اۋداندارداعى ورتا­لىق جىلۋ ماگيسترالدارى بىرىنەن سوڭ ءبىرى جارىلا باستايدى. زاقىمدان­عان تۇستاردان ىستىق سۋ سىرتقا سا­ۋ­لاپ، سول ساتتە ستانسا ساعاتىنا 1 200 تون­نا سۋ جوعالتقان. كەلەسى سات­تە قا­لان­ىڭ جىلۋ تورابىنداعى كە­شەن­دى اپات نەگىزگى ەنەرگيا كوزى – ستان­ساعا بارىپ جەتەدى. سۋدىڭ تىم كوپ ىسىراپ بولۋىنان كاسىپورىنداعى №11 قازاندىق اگرەگاتى ساعات 01.20-دا ىستەن شىعادى، ال ارادا 10 مينۋت وتكەندە №13، 14، 15 قازاندىقتارى توقتايدى. سايكەسىنشە شاھارداعى ورتا­لىقتاندىرىلعان جىلۋعا قوسىل­عان بارلىق عيماراتتى، سونىڭ ىشىندە تۇرعىن ۇيلەر مەن الەۋمەتتىك نىسانداردا جىلۋ پارامەترلەرى ءتۇسىپ كەتتى. ال ىستىق سۋ مۇلدە توقتاتىلدى.

ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، كومىرلى شاھار­دا 150 مىڭداي حالىق تۇرادى. ورتالىق جىلۋعا قالا بويىنشا 689 كوپپاتەرلى ءۇي مەن 4 395 جەر ءۇي قوسىلعان. بيلىك وكىلدەرى مەن ستانسا باسشىلىعى العاشقى كۇننەن اپات بويىنشا شتاب قۇرىپ، جەو-داعى جاع­دايدى باقىلاۋدا ۇستاۋعا تىرىستى. جەك­سەنبى، ياعني 27 قاراشا كۇنى زاقىمدانعان جەرلەردىڭ ءبىرازىن انىقتادى. جوندەۋ بريگادالارى قۇرىلىپ، قيراعان قۇبىرلاردى كەسىپ، جاماي باستادى. الايدا العاشقى 3-4 كۇندە جاعداي ۋشىقپاسا، جاقسى جاعىنا قاراي مۇلدە وزگەرمەدى. ال بەسىنشى كۇنى احۋال ءتىپتى كۇردەلەنىپ كەتتى دەسە دە بولادى. كوپتەگەن ءۇيدىڭ پيك-تەرى جىلۋ قۇبىرلارىنداعى سۋدى اعىزباعاندىقتان، ايازدا قاتىپ، پاتەرلەردەگى جىلۋ باتارەيالارى جارىلا باستادى. جىعىلعاننىڭ ۇستىنە جۇدىرىق بولىپ، 50-دەن استام ۇيدە سۋىق سۋ جەلىلەرى، كارىز جۇيەلەرى مۇز بولىپ قالدى.

مۇنداي جاعدايدا جەدەل شتاب قانداي شەشىم قابىلدادى؟ شتاب مۇشەلەرى قىس­تىڭ قاقاپ تۇرعان سۋىعىنا قاراماستان قالا تۇرعىندارىنىڭ ءبىراز بولىگىن جىلۋسىز قالدىرۋدى دۇرىس دەپ تاپتى. كەيىنىرەك وبلىس اكىمىنىڭ مىندەتىن ۋاقىتشا اتقارۋ­شى ولەگ كرۋك اتاپ وتكەندەي، بۇل ءماجبۇر­لى قادام جەدەل قولعا الىنباسا جىلۋ ورتالىعىن ساقتاپ قالۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. تۇرعىن ءۇي عيماراتتارىمەن قوسا، جىلۋ ستانساسى دا مۇزداپ، قالا مۇلدە جىلۋسىز قالاتىنداي ناعىز اپاتتىق جاعداي تۋىندار ەدى. رەسمي ەسەپتەردە العاشقى كەزەكتە جىلۋدان اجىراتىلعان كوپقاباتتى ۇيلەر سانى 130 دەلىنگەنىمەن، ۋاقىت وتە ولار­دىڭ سانى 149-عا، ال جەر ۇيلەر سانى 114-كە جەتتى. بۇعان قوسا 15 الەۋمەتتىك نىسان دا اجىراپ قالدى. شاھارداعى تۇرعىن ءۇي عي­ماراتتارىنىڭ شامامەن جەتىدەن ءبىرى اپتادان اسا ۋاقىت جىلۋدان كەسىلدى.

قالا باسشىسى ايان بەيسەكين حابار­لاعانداي، شاھارداعى 422 شاقىرىم جىلۋ تورابى جىلۋ-ەلەكتر ورتالىعىنا، 80 شا­قىرىمى جەكە تۇتىنۋشىلارعا تيەسىلى. تەك العاشقى ەكى كۇننىڭ ىشىندە قۇبىرلار­دان 100-دەن استام اقاۋ انىقتالىپ، رەتكە كەلتىرىلدى. بۇل كۇندەرى جىلۋى ۇزىلگەن مەكتەپتەر قاشىقتان وقۋعا كوشىرىلىپ، بالاباقشالاردىڭ جۇمىسى توقتادى.

كىسىلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتكەندەر

28 قاراشا كۇنى تۇندە ەكىباستۇز شاھارى­نىڭ اكىمى ايان بەيسەكين تەحنوگەندىك سيپات­تاعى توتەنشە جاعداي جاريالاپ، قالادا شۇ­عىل شارالار قولعا الىنا باستادى. تو­­تەنشە جاعدايعا بايلانىستى پاۆلودار مەن استانا قالالارىنان جينالعان ەرىكتى­لەر ال­عاشقى كۇننەن مۇندا كومەك كورسەتۋ شتا­بىن ۇيىمداستىردى. قالا تۇرعىندا­رى ءۇشىن ەلەكتر جىلىتقىشتار مەن جىلى اياق­كيىم­دەر، كورپەلەر مەن تەرموستار ۇيلەرى­نە جەت­كىزىلىپ، ەرىكتىلەر ءۇي-ۇيلەردى ارالاپ، زەي­­نەتكەرلەر، مۇگەدەكتىگى بار ادامدار، مۇق­­تاج وتباسىلار تۋرالى اقپارات ­جينادى.

«Amanat» پارتياسى «جاستار رۋحى» جاستار قاناتىنىڭ وڭىردەگى فيليالىنىڭ توراعاسى سانيرا ءجۇسىپوۆا اتاپ وتكەندەي، پاۆلودار مەن استانا قالالارىنان 100-دەن استام بەلسەندى 27 قاراشادان ەكىباستۇزعا جينالىپ، تۇرعىندارعا كومەكتەسۋدە. تەك پاۆلودار وبلىسىنىڭ ەرىكتىلەرى 3 مىڭنان استام جىلىتقىش تاراتقان.

قالا اكىمدىگىنىڭ قولعا الۋىمەن تۇر­عىنداردى قابىلداۋعا جانە تاماقتاندى­رۋ­عا ارنالعان 14 ورىن ۇيىمداستىرىلدى. قالادا شۇ­عىل جەلى، ءموبيلدى توپتار جۇمىس ىستەدى. ەكىباستۇز، پاۆلودار، پەتروپاۆل، قارا­عاندى، استانا قالالارىنان جينالعان جالپى سانى 430 ادامنان تۇراتىن 40-قا جۋىق جوندەۋ بريگاداسى اۋەلى ورتالىق جەلىلەردەگى اقاۋلاردى رەتكە كەلتىرىپ، سوڭىنان ءۇي ورامدارىنداعى قۇبىرلار­دى قولعا الدى. بۇل جۇمىستار تاۋلىك بويى جۇرگىزىلگەنىنە قاراماستان، كۇن ساناپ جا­ڭادان پايدا بولعان زاقىمدانۋلار اپاتتى جويۋ شارالارىن تەجەي بەردى.

ايرىقشا اتاپ وتەرلىگى، بۇل كۇندەرى شاھاردىڭ جومارت كاسىپكەرلەرى دە ءوز كو­مەكتەرىن اياپ قالمادى. «ساۆوي» (ديرەكتورى شاتتىق سۇيىنىشەۆا)، «Lanzhou Mix» (باسشىسى گۇلبانۋ مارگارينا)، «كابۋلەتە» (ولەگ باجۋرناشۆيلي) كافە-مەيرامحانالارى ۇيىندە جىلۋى نەمەسە جارىعى جوق ادامداردى تەگىن تاماقتاندىرىپ جا­تىر. ال پالاۋ ورتالىعى مەن «ۋزبەكوستان» كا­فەسى ۆولونتەرلەردىڭ تاپسىرىسىمەن دا­لاداعى جۇمىسكەرلەرگە تاماقتى تەگىن ءپىسىرىپ بەردى. بۇدان بولەك، «قاينار» ببك-دە، «ونەر» مادەنيەت سارايىندا، «اتامۇرا» ورتالىعىندا، ەستاي اتىنداعى مۋزىكا مەكتەبىندە جانە №4، 17، 21، 22، 24، 23، 36 مەكتەپتەردە تاماقتانۋ ورىندارى ۇيىمداستىرىلعان. ماسەلەن، «ونەردە» اس-اۋقات تاۋلىك بويى ۇزىلمەي، بالالى وت­باسىلارعا كينو كورسەتىلۋدە.

ەكىباستۇزعا جاقىن ماڭايدا شارۋا­شى­لىق ۇستاپ وتىرعان اعايىندار مەن الىس-جاقىن قالالاردان، ءتىپتى شەت مەملەكەت­تەردەن كەلىپ جاتقان كومەكتى دە كوزىمىز شالدى. مىسال ءۇشىن قازىر تۇركيادا كاسىبىن وركەندەتىپ جۇرگەن جەرلەسىمىز، اقىن نۇرقانات قايرات تا وسى قاتار­دان كورىنىپ، جۇرتشىلىققا ازىق-ت ۇلىك پەن وزگە دە قاجەتتىلىكتەردى جەتكىزىپ جۇرگەنىن بايقادىق. بۇل ىسكە جەرگىلىكتى زيالى قا­ۋىم وكىلدەرى، جاس اقىن-جازۋشىلار دا ءۇن قو­سىپ، قاراجات جينادى. ال پاۆلودار قالاسى­نىڭ ىرگەسىندەگى كەنجەكول اۋىلىنىڭ اكى­مى مەدەت سانسىزباەۆتىڭ باس بولۋىمەن ەلدى مەكەن تۇرعىندارى، جەرگىلىكتى كاسىپكەر­لەر مەن ەڭبەك ۇيىمدارى 500 مىڭ تەڭگە­دەن استام قاراجاتقا العاشقى قاجەتتى­لىك­تەگى تاۋارلار ساتىپ الىپ، كەشە قالاعا اكەپ ­تاراتتى. ىزگى جانداردىڭ مۇنداي قا­يىرىمدى ءىسى ساناي بەرسەڭ تاۋسىلمايدى.

ءبىر قىزىعى، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ 1 پايىزى، ياعني 400 ملن تەڭگەدەي قاراجات توتەنشە جاعدايعا قاراستىرىلسا دا، جىل­دىڭ سوڭى دەپ ول وزگە باعىتتارعا جۇمسالىپ قويعان. قالا اكىمدىگى بۇل سومانىڭ ورنىن جۋىق ۋاقىتتا تولتىراتىنىنا ۋادە بەردى. سوندىقتان توتەنشە جاعدايدان كەلگەن شىعىنداردى وتەۋ ۇزاق ۋاقىتقا جالعاسۋى مۇمكىن.

شاراسىز تۇرعىندار مەن جاۋاپسىز پيك-تەر

ەكىباستۇز قالاسىنداعى نەگىزگى قيىن­دىقتى باستان وتكەرىپ جاتقان اۋماق – ءماشھۇر ءجۇسىپ كوشەسىنىڭ بويىندا ور­نا­لاسقان كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەر. اپات باس­تالعان ۋاقىتتا ەڭ الدىمەن جى­لۋى سوندىرىلگەن 17 ۇيدە ارادا ءبىر اپتا ۋاقىت وتكەندە عانا رەتكە كەلتىرۋ جۇ­مىس­تارى باستالدى. ءماشھۇر ءجۇسىپ كوشەسى، №52/2 ءۇيدىڭ تۇرعىنى ساعادات تورە­گەل­دينوۆ ەسىمدى ازامات مۇنداي قيىن جاع­داي ەكىباستۇزدىقتاردىڭ باسىنا ءبىرىنشى رەت ءتۇسىپ وتىرعانىن ايتتى.

– سەنبى كۇنى كەشكىلىك وتباسىمىزبەن ەرتەرەك جاتىپ قالعان ەدىك. جەكسەنبىنىڭ الا تاڭىندا قاتتى توڭىپ وياندىق. دالادا -35 گرادۋس اياز، ءۇي ءىشى ابدەن مۇزداپ كەتكەن. اپات بولعانىن ەستىپ بىلگەن سوڭ قارەكەت جاساپ تانىستارىمىزدان جىلىتقىشتار الدىرىپ، وتباسىمىزداعى بەس جان ءبىر بولمەگە جينالدىق. مىنە، ءبىر اپتا بولدى، مىنا بولمەدە 3 جىلىتقىش ىستەپ تۇر. بولمەدەگى تەمپەراتۋرا كۇندىز 11، تۇندە ­9 گرادۋس جىلى بولىپ تۇرادى. جانىمىز­دى دالاداعى ايازدان ساقتاپ وتىرعان وسى قۇرىلعىلار. مۇنداي جۇكتەمەنى كوتەرە الماعان ەلەكتر قورابىنداعى اجىراتقىش ءالسىن-ءالسىن ءسونىپ قالا بەرەدى. قىرسىق شالعاندا، شويىن باتارەيالار سۋىققا شىداس بەرمەي شىتىناپ جاتىر. بۇگىن-ەرتەڭ جىلۋ بەرەدى دەگەن. سودان قورقىپ وتىر­مىز. قۇبىردان سۋ جۇگىرسە، پاتەرىمىزدىڭ ءىشى ­الەم-تاپىرىق بولا ما دەپ. بىلتىر عانا ۇيگە جوندەۋ جۇر­گىزگەن ەدىك. قازىر قابىرعالار مۇزداپ، جاپ­سىرعان تۇسقاعازدارىمىز ءتۇسىپ جاتىر. مۇنىڭ بارلىعىن بىزگە جىلۋ بەرۋ كومپانياسى وتەپ بەرەدى دەيمىسىڭ، – دەپ شاعىمىن ءبىلدىردى وتاعاسى.

ال باۋىرجان مومىش ۇلى كوشەسى، №52 كوپقاباتتى ءۇيدىڭ تۇرعىندارى جەرگىلىك­تى بيلىك پەن جوندەۋ بريگادالارىنان قا­يىرىم بولماعان سوڭ، ءۇي اينالا قاتىپ جات­قان اۋىز سۋ مەن جىلۋ قۇبىرلارىن ءوز كۇشتەرىمەن جىبىتۋگە كىرىسكەنىن بايقادىق.

– بۇگىن، مىنە، بەسىنشى كۇن، جىلۋ تۇر­ماق، ىستىق سۋ مەن سۋىق سۋ جوق. «شۇعىل جەلىگە» حابارلاسساق، تۇتقانى ەشكىم كوتەرمەيدى. ءبىزدىڭ پيك-ءتىڭ ادامدارى قا­راسىن الدەقاشان باتىرىپ كەتتى. ولار ءتىپتى كەيبىر ۇيلەردىڭ جىلۋ جەلىسىندەگى سۋدى اعىزباعان، پاتەرارالىق تەمىر قۇ­بىرلار شارت-شۇرت جارىلىپ، تۇرعىندار قولدان پلاستيك قۇبىر سالىپ جاڭالاپ جاتىر. تەلەديداردان سىرتتان كومەك كەلىپ جاتىر دەگەندى ەستيمىز، الايدا بىزگە قاراپايىم جىلىتقىش اكەلگەن ەرىكتىلەردى دە كورمەدىك. مىنە، بۇگىن ەكىنشى كۇن، ءۇي تۇرعىندارى دالاعا شىعىپ، قوقىستاعى اعاش قالدىقتارى مەن قاعازداردى جيناپ اكەلىپ وت جاعىپ جاتىرمىز. وسىلايشا، قۇبىرلاردى ءجىبىتىپ، ءۇي ىرگەسىندەگى جىلۋ ماگيسترالىنە قوسىلامىز دەپ ۇمىتتەنىپ وتىرمىز. بريگادالار بىزگە ازىرشە جەتپەدى، – دەپ مۇڭىن شاقتى اتالعان ءۇيدىڭ تۇرعىنى ەربول ورازباي. بايقاعانىمىز، جىلۋ قۇبىرلارىن ءوز كۇشتەرىمەن ءجىبىتىپ جاتقان ۇيلەردىڭ سانى بارشىلىق.

قاتتى ايازدا ءۇستى-باسى مالماڭداي سۋ بولىپ، قۇبىردان اتقىلاعان سۋدى جا­ماماققا ارەكەتتەنىپ جۇرگەن ازامات نۇر­­بول ساعىنبەكوۆتى اڭگىمەگە تارتتىق. ول ­جاع­دايدىڭ شىنىمەن اۋىر ەكەنىن، بۇل ۇيدە ء(ماشھۇر ءجۇسىپ كوشەسى، 46-ءۇي) كوپتەگەن جالعىزباستى قاريالار مەن مۇگەدەك جاندار تۇراتىنىن جەتكىزدى. ەكىباستۇز جەو-دان مۇلدە كومەك جوق، وتباسىمىزداعى ۇساق بالالاردى پاتەرى جىلى تۋىستارعا اپارىپ تاستادىق. كورشىلەرىمىز سابىرلىق ساقتاپ وتىرعانىمەن، پودەزد ىشىندەگى جىلۋ قۇبىرلارى مەن رادياتورلاردىڭ جارىلىپ جاتقانىنا قاراپ، جىلۋ قوسىلعان كۇنى ۇيدە ءبىر اپاتتىڭ بولاتىنى انىق دەگەن ۇرەيىن جاسىرمادى.

ۇيلەرىندە جاۋراپ وتىرعان ەكىباس­تۇزدىق تۇرعىندار بۇل كۇندەرى تاعى ءبىر قيىندىققا تاپ بولدى. شاھارداعى كەي­بىر كوپپاتەرلى ۇيلەردىڭ كارىز جۇيەلەرى سۋىقتان قاتىپ قالىپ، قالدىق سۋلار ۆاننا مەن ۋنيتازدا كوتەرىلىپ، ابىگەرگە سالدى. كوپشىلىكتىڭ شاعىمىنان سوڭ جەرگىلىكتى كاسىپورىنداردىڭ كومەگىمەن كوپتەگەن ءۇيدىڭ ماڭىنا 25 بيودارەتحانا قويىلدى. مۇنداي سوراقى جاعدايلاردىڭ سوڭى جىلۋدان اعىتىلعان اۋداندارداعى دۇكەندەر مەن ءتۇرلى قىزمەت كورسەتۋ ورىندارى­نىڭ جابىلۋىنا اپارىپ سوقتىردى. سۋىق دۇكەندە قاي ساتۋشى شىداپ تۇرا السىن. جۇرتشىلىق ءبىر بولكە نان ساتىپ الۋ ءۇشىن اۋدەم جەردەگى ساۋدا ورىندارىنا سابىلۋعا ءماجبۇر بولدى.

ەكىنشى توپتاعى مۇگەدەك، جالعىزباستى انا سۆەتلانا تاران پاتەر ارالاپ جۇرگەن ءبىر توپ ءجۋرناليستى كورگەندە ۇيدە دۇكەنگە شىعاتىن ادام قالماعانىن، بالالارى­نىڭ اۋىرا باستاعانىن ايتىپ، ەگىلىپ جىلاپتى. بۇل وتباسى ءتورت كۇن بويى سۋىق پاتەردە قامالىپ وتىرعان. قيىن جاعدايعا قالعان شاڭىراق جايلى ەستىگەن ەرىكتىلەر جىلىتقىش اكەلىپ بەرگەن. «كورشىلەرىمنىڭ ايتۋىمەن 109 تەلەفونىنا حابارلاسقان سوڭ ەرىكتىلەر كەلىپ كومەكتەستى. ۇيدە ىستىق سۋ دا جوق، ەلەكتر پليتاعا سۋ ىسىتىپ، بالالارىمدى سونىمەن جۋىندىرامىن. ەندى ءبىر-ەكى كۇن جاعداي وسىلاي جالعاسسا، سۋىقتان ءۇسىپ ولەتىن شىعارمىز»، دەيدى كوزىنە جاس العان مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جان.

ال «وتارقا» گازەتىنىڭ رەداكتورى جا­نارگۇل قادىروۆا رەداكتسيا ىشىندەگى سۋىق سۇيەكتەن وتەتىنىن ايتتى. «دەنەمىز مۇز­داپ، باسىمىز اۋىرا باستاعان سوڭ كەزەك­تى ءنومىردى ازىرلەۋ ءۇشىن كومپيۋتەرىمىز­دى كوتەرىپ ءۇي-ۇيلەرگە تارادىق»، دەيدى. مۇنداي جاعداي «گولوس ەكيباستۋزا» گا­زە­تىنە دە ءتان. شاھارداعى كەيبىر ازاماتتار ۇيلەرى­نىڭ بالكوندارىنا «بۋرجۋيكا» مەن ديزەل­دى پەشتەردى ورناتىپ، وت جاعىپ، ءۇي جىلى­تىپ جاتقاندارىن دا بايقادىق. ال ءماشھۇر ءجۇسىپ كوشەسىندەگى تاعى ءبىر ءۇيدىڭ اۋلاسىندا كادىمگى كۇركە پايدا بولدى. ونىڭ ىشىنە ايازدا پەش ورناتىلىپ، جوندەۋ جۇر­گىزۋشىلەر جان ساقتاعان.

مۇزداپ قالعان ۇيلەردى كۇنى-ءتۇنى جىلىتىپ، بارىن سالعان جوندەۋ بريگادالارى­نىڭ ەرەن ەڭبەگىن ايرىقشا اتاپ وتكەن ابزال. كوبى وڭىردەگى ءىرى كاسىپورىنداردان كو­مەك رەتىندە كەلدى. ماسەلەن، «ۆودوستروي» جك باسشىسى ولەسيا شۆەتسوۆا ءماشھۇر ءجۇسىپ كوشەسىندەگى بىرنەشە ۇيگە ءوز بريگا­دالارىمەن جاۋاپتانعان. جوندەۋشىلەر جەرتولەلەر مەن پاتەرلەردەگى قۇبىرلاردى قىزدىرىپ، جارىلعان رادياتورلاردى ­اۋىستىرىپ جاتىر. «جۇمىس تاۋلىك بويى جالعاسىپ جاتقانىنا قاراماستان، ايازدا قاتىپ قالعان تەمىر قۇبىرلاردى ءجىبىتۋ وڭاي شارۋا ەمەس، ءبىر تەسىكتى جاماساق، ىستىق سۋ ەكىنشى ءبىر تۇستان جارىپ شىعادى، سون­دىقتان كەيبىر ۋچاسكەلەردەگى جەلىلەردى تولىعىمەن اۋىستىرىپ جاتىرمىز»، دەيدى مەردىگەر فيرما وكىلى.

كىنالى كلەبانوۆ پە؟

كومىرلى شاھارداعى كەشەندى اپاتقا كىم كىنالى؟ «ەكىباستۇز جىلۋ-ەنەرگو» «ور­تا­لىق ازيا ەلەكتروەنەرگەتيكالىق كور­پو­راتسياسى» اق-قا باعىنىشتى كومپا­نيا بولعاندىقتان، ەكىباستۇز جۇرتى بار جاۋاپ­كەرشىلىكتى وليگارح الەكساندر كلە­بانوۆ كوتەرۋگە ءتيىس دەپ سانايدى. سەبەبى 2008 جىلى ستانسا اكتسيونەرلىك قوعام­نىڭ قۇرامىنا كىرگەلى جىلۋ جەلىلەرىندە جۇيەلى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى مۇلدە قولعا الىنباعان.

ايتپاقشى، 2019 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا جىلۋ ورتالىعىنداعى جابدىقتاردىڭ ابدەن توزۋىنان كىسى ءولىمى دە بولعان. 39 جاسار ازامات قازاندىق اگرەگاتىن رەتتەي­مىن دەپ ءجۇرىپ 450 گرادۋس ىستىق سۋعا كۇيىپ جان تاپسىردى. كاسىپورىن باسشىلىعى بۇل جاعدايعا مارقۇمنىڭ ءوزى كىنالى دەپ تاۋىپ، ماسەلەنى جىلى جاۋىپ قويا سالعان ەدى.

ەكىباستۇز شاھارىن 2018-2019 جىلدارى باسقارعان نۇرجان اشىمبەتوۆ جەو-نىڭ اپات جاعدايىندا تۇرعانى اۋەلدەن-اق بەلگىلى بولعانىن ايتتى. العاش اكىم بولىپ تاعايىندالعاندا «پاۆلودارەنەرگو» اق-نىڭ باسشىلىعى ستانسانى كوممۋنال­دىق مەنشىككە الىڭدار، قولدانىستاعى تاريفتەر ەسەبىنەن كاسىپورىندى جاڭعىر­تۋ­عا ءبىزدىڭ مۇمكىندىگىمىز جوق دەگەن ۇسىنىس­پەن شىعىپتى.

– سول ۋاقىتتا ارنايى جۇمىس توبىن قۇرىپ، جەرگىلىكتى جىلۋ سالاسى مەن ەنەرگەتيكا ارداگەرلەرىن ىسكە قوستىق. تەكسەرە كەلسەك، شىنىندا جىلۋ جەلىلەرىنىڭ جاعدايى ادام شوشىرلىق ەكەن. ول كەزدە ءبىز جىلۋ توراپتارىن عانا كوممۋنالدىق مەنشىككە قابىلداپ، بيۋدجەت ەسەبىنەن جوندەۋگە دايىن ەكەنىمىزدى ايتقان ەدىك. بۇل تامىز ايىنىڭ سوڭى بولاتىن. جىلۋ بەرۋ ماۋسىمى جاقىن بولعاندىقتان، ماسەلە ۋاقىتشا ىسىرىلىپ قالدى. ءسويتىپ، ول مەنەن كەيىن دە شەشىلمەدى، – دەيدى نۇرجان كەمەر ۇلى.

ەكس-اكىمنىڭ سوزىنە قۇلاق تۇرسەك، ەكى­باستۇزداعى جەو-نى بيۋدجەتكە وتكىزۋ قيسىنسىز. سەبەبى جابدىقتارى تىم توزىپ كەتكەن. ال جاڭاسىن سالۋعا وتە كوپ مولشەردە قاراجات كەرەك. سوندىقتان جىلۋ جەلىلەرىن عانا كوممۋنالدىق مەكەمەلەر ءوز قۇزىرەتىنە قابىلداۋعا ءتيىس. كەزىندە كور­پوراتسيا شىعىندى كاسىپورىندى قالاي سا­تىپ الا سالعانى دا تاڭعالدىرادى. شاما­سى مەملەكەتتەن جىلما-جىل بولىنەتىن ميل­ليونداعان سۋبسيديانىڭ استىندا قالامىز دەپ دامەلەنسە كەرەك.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى رومان سكليار 1 جەلتوقسان كۇنى وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا اپاتقا وليگارح كلەبانوۆ تا، ماسەلەنى جىلى جاۋىپ كەلگەن وبلىس باسشىلىعى دا ايىپتى ەمەس، جىلۋ ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كىنالى دەپ جاۋاپ بەردى. ستانسانىڭ سول كۇنگى اۋىسىمىنداعى ادامدار قىسىمدى نورمادان تىس كوتەرگەن. ول جايىندا بۇعان دەيىن گازەت بەتىندە كەڭىرەك جازعان بولاتىنبىز. وسىلايشا، «ايران ىشكەن قۇتىلار، شەلەك جالاعان تۇتىلار» دەگەن ناقىلدىڭ كەرى كەلىپ تۇر.

ال الەكساندر كلەبانوۆتىڭ ءوزى بۇل جاعدايعا بىلاي دەپ جاۋاپ قاتتى:

– اپاتتىڭ ءبىرىنشى كۇنىنەن باستاپ مەن جانە كاسىپورىننىڭ بارلىق قىزمەتكەرى اپاتتىڭ سالدارىن جويۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. الەۋمەتتىك جەلىدە ەكىباستۇز جەو-نى مەملەكەتتىڭ مەنشىگىنەن الدى دەگەن تەرىس پىكىرلەر كەزدەسەدى. بىراق بۇل شىندىققا جاناسپايدى. سەبەبى ءبىز بۇل اكتيۆتى 2008 جىلى جەكە كومپانيادان ساتىپ الدىق. ءبىز جىلۋ جەلىلەرىنىڭ توزۋ ماسەلەسىن بۇعان دەيىن دە بىرنەشە رەت كوتەردىك. الايدا جەكە كومپانيا رەتىندە تۇتىنۋشىلار ءۇشىن بەلگىلەنگەن تاريفتىك باعانى كوتەرە المايمىز. سول سەبەپتەن دە كاسىپورىننىڭ شىعىنى اۋەل باستان كوپ. كاسىپورىننىڭ كىرىسى ءتىپتى ستانسا­نى قامتاماسىز ەتۋگە دە جەتپەدى. ءبىز جەو-نى مەملەكەت مەنشىگىنە بەرۋگە دايىن ەكەن­دىگىمىز تۋرالى اقپارات تارالىپ جاتىر. ءبىز بۇعان دەيىن دە بىرنەشە جىل قاتارىنان جەو-نى قالا قاراماعىنا بەرۋگە ۇسىنىس بىلدىردىك. وسىنى ەسكەرۋ ماڭىزدى. ال ەندى بارلىق جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ، ءبىز قازىرگى جايتتى ورنىنا كەلتىرۋگە جانە «ەكىباستۇز جىلۋ-ەنەرگو» كاپيتالىنا مەملەكەتتىڭ دە قاتىسۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋعا دايىن­بىز. ءوز تاراپىمنان جاعدايدىڭ شىعۋ سەبەپتەرىنە قاراماستان، كومپانيا اپات سالدارىنان زارداپ شەككەن ۇيلەردى قالىپ­قا كەلتىرۋ مىندەتىن ءوز جاۋاپكەرشىلىگىنە الاتىندىعىن حابارلايمىن، – دەدى وليگارح.

«ورتالىق ازيا ەلەكتروەنەرگەتيكالىق كورپوراتسياسى» اق باسقارما توراعاسى باعدات ورالدىڭ بەرگەن جاۋاپتارى دا وسىعان سايادى. ول كورپوراتسيا جىلۋ ورتا­لىعىنداعى قۇرال-جابدىقتاردى جوندەۋگە بيىل 300 ملن تەڭگە، ال جىلۋ جەلىلەرىن جاڭارتۋعا 200 ملن تەڭگە كولەمىندە قاراجات ءبولدى دەيدى. شامامەن 600 مەتر قۇبىر عانا اۋىستىرىلىپتى. كومپانيا 2023 جىلعا تاريفتەردى شامامەن 108 پايىزعا كوتەرۋ تۋرالى ءتيىستى ورگاندارعا ءوز ۇسىنىستارىن جولداپ قويعان.

جىلۋ ورتالىعىنىڭ جۇمىسى قالىپتى

قازىرگى كۇنى ەكىباستۇز جىلۋ-ەنەرگو ورتالىعىندا جاعداي قالىپتى. ايان بەي­سەكين جالپى سانى 10 قازاندىق اگرە­گاتىنىڭ التاۋى كىدىرىسسىز جۇمىس ىستەپ تۇر­عانىن، وزگەسى رەزەرۆتە قالدىرىلعانىن باياندادى. جىلۋ تەمپەراتۋراسى قالىپتى دەڭ­گەيدە ۇستالۋدا. شاھاردا ەلەكتر جى­لىت­قىشتاردىڭ كوپ قوسىلۋىنان ەلەكتر قۋا­تىنا تۇسەتىن جۇكتەمە 1،5 ەسە ارتقان. بۇعان دەيىن تاۋلىگىنە 32 مەگاۆاتت تۇتىناتىن قالاعا قازىر 48 مەگاۆاتتىڭ ءوزى جەتپەي جاتىر. سوندىقتان كەگوك كومپانياسى قوسىمشا قۋات ءبولىپ وتىر.

ەكىباستۇز قالالىق اۋرۋحاناسىندا قازىرگى كۇنى 250 ناۋقاس بار. ونىڭ 71-ءى پەرزەنتحاناعا جاتقىزىلعان. اۋرۋحانا بولىمشەلەرىندە تەمپەراتۋرا رەجىمى 18-22، پەرزەنتحانادا 22-23 گرادۋس ارالىعىندا ساقتالىپ تۇر. بۇل سانيتارلىق نورمالارعا سايكەس كەلەدى دەپ حابارلادى وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى. 39 ناۋقاس (ونىڭ 8-ءى – بالا) پاۆلودار قالاسىنا كو­شىرىلگەن. ولاردىڭ اراسىندا 3 جۇكتى ايەل بار.

رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، جوندەۋ بري­گادالارىنىڭ كۇشىمەن سەنبى كۇنى جى­لۋعا جاڭادان 9 تۇرعىن ءۇي قوسىلدى. سول كۇنگى كەشكى ساعات 20.00-دە اپات قىسپاعىندا ءالى دە كوپقاباتتى 19 تۇرعىن ءۇي بار دەپ مالىمدەدى ولەگ كرۋك.

– ەكىباستۇزداعى جىلىتۋ بەكەتتەرىن­دە بارلىعى 213 ادام، ونىڭ ىشىندە 6 بالا ورنالاستىرىلدى. جىلۋعا قوسىلماعان ­19 ءۇي بار. پاتەرلەردە جارىلعان 800 باتارەيا ­اۋىستىرىلدى. جىلۋ رادياتورلارى بار­لىق ۇيگە جەتەدى، ەرتەڭ پاۆلوداردان قوسىم­شا 1 200 داناسى جەتكىزىلەدى. قازىر جىلۋ بەرۋدە تەڭگەرىمسىزدىك بايقالىپ تۇر. كەي­بىر جىلۋعا قوسىلعان ۇيلەردە ءبىر-ەكى ساعات­تان سوڭ تەمپەراتۋرا قايتا ءتۇسىپ كەتەدى. مى­سالى، ءماشھۇر ءجۇسىپ كوشەسى، №91 ۇي­دەگى جىلۋ قىسىمىن قۇبىرعا قاعىلعان اعاش سىنا بوگەپ تۇرعان. ەرتەڭ كەشكە دەيىن بارلىق ءۇيدى قوسۋعا تىرىسىپ كورەمىز. ازاماتتار سابىرعا كەلىپ، توزىمدىلىك تانىتۋىن سۇرايمىن، – دەدى و.كرۋگ سەنبى كۇنگى وتكەن بريفينگتە.

ال كەشە تاڭەرتەڭگى اقپارات بويىنشا ءالى دە 11 تۇرعىن ۇيگە جىلۋ كىرگىزىلمەگەنى انىقتالدى.

ا.بەيسەكين بۇگىندە 46 ۇيدە سۋىق سۋ قۇبىرلارى مۇلدە قاتىپ جاتقانىن ايتىپ، جىلۋدى رەتتەگەن سوڭ جوندەۋ بريگادالارى سوعان جۇمىلادى دەدى. اكىمنىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، زارداپ شەككەن پاتەر يەلەرىنىڭ بارلىعىنا ءتيىستى كومەك كورسەتىلەدى. ول ءۇشىن ادامدار قازىردەن شىعىندارىن ءتىزىپ، قالاداعى ارنايى پۋنكتتەرگە اكەپ تاپسىرۋى كەرەك. ولاردىڭ مەكەنجايى اكىمدىكتىڭ پاراقشاسىندا كورسەتىلگەن. ال شىعىن كولەمى تۋرالى ايتۋعا ازىرشە ەرتە. بارلىعى جينالعان سوڭ، ارنايى كوميسسيا ەسەبىن شىعارادى.

اپاتتى جويۋمەن شۇعىلدانىپ جاتقان مامانداردىڭ سوزىنەن ۇققانىمىز، قىستىڭ كۇنى ابدەن مۇزداپ قالعان ۇيلەردى جىلۋ­عا قوسۋ وتە قيىن ۇدەرىس. مۇز قۇرساۋىندا­­عى وتتى قالانىڭ ءار جەرىندە بۇرقىراپ جات­قان سۋدىڭ بۋلارى بۇگىندە كۇرت ازاي­عان. ەندى تۇرعىندار تەزىرەك قالىپتى ءومىر جاعدايىنا كوشۋگە اسىعۋلى. الايدا قىس­تىڭ كوزى قىراۋدا ەكىباستۇز سىن ساعاتىن ءالى ەڭسەرە الماي تۇر.

پاۆلودار وبلىسى،

ەكىباستۇز قالاسى