ۇلت ساۋلىعى – ۇلى بايلىق

پالاتا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ولگا پەرەپەچينا ءار ازاماتقا دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇقىعىن ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جاعداي جاساۋ – مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باستى باسىمدىعى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سالاداعى پروبلەمالار وزەكتى بولىپ قالا بەرەتىنى جانە وعان سەناتورلار وڭىرلەرگە ساپارلارى بارىسىندا بىرنەشە رەت كوز جەتكىزگەنى ايتىلدى. ولگا پەرەپەچينا مەملەكەت باسشىسى ۇلت دەنساۋلىعىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ باس­تى شارتى رەتىندە قوعامنىڭ ۇيلەسىمدى دامۋى ەكەنىن ايتقانىن ەسكە سالدى.

«بۇگىنگى تاڭدا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا اۋقىمدى جۇمىس اتقارىلعانىنا قاراماستان، «دەنى ساۋ ۇلت» ءاربىر ازامات ءۇشىن ساپالى جانە قولجەتىمدى دەنساۋ­لىق ساقتاۋ» ۇلتتىق جوباسىن ىسكە اسى­رۋدىڭ ەكىنشى جىلى ءوتىپ جاتسا دا قا­بىلدانىپ جاتقان شارالار مەن بو­لىنگەن قارجى، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيە­سىندەگى پروبلەمالار، وكىنىشكە قاراي، ءالى دە وتكىر قالپىندا قالىپ وتىر. ول – ەمحانالارداعى كەزەكتەر، سيرەك سالا ماماندارىنىڭ تاپشىلىعى، اعىم­داعى تاريفتەر ناقتى شىعىنداردى جابۋ­عا مۇمكىندىك بەرمەيدى. وسىعان بايلا­نىستى مەديتسينالىق ۇيىمداردا، اسىرە­سە، اۋىلدىق جەرلەردە بيۋدجەت تاپ­شى­لىعى مەن نەسيە بەرەشەگى ءوسىپ بارا­دى، كىرىكپەگەن اقپارات جۇيەسى جۇمى­سى­نىڭ قيىندىعى شەشىلگەن جوق، ول كورسە­تى­لەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىنا، شىعىن­داردىڭ اشىقتىعى مەن تيىمدىلىگىنە كەرى اسەر ەتەدى»، دەدى ولگا پەرەپەچينا.

سەناتور اقمارال ءالنازاروۆا دا سالاداعى جاعدايدىڭ كوڭىلدەن شىقپاي تۇرعانىن ايتىپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالا­سىنداعى ناقتى پروبلەمالارعا ۇكى­مەتتىڭ نازارىن اۋداردى. سەناتوردىڭ ايتۋىن­شا، قازاقستان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ مۇشەسى رەتىندە بۇۇ باس اسسامبلەياسىندا قابىلدانعان ورنىقتى دامۋدىڭ جاھاندىق 17 ماقساتىنا قول جەتكىزۋ جونىندەگى مىندەتتەمە العان. قازاقستان ورنىقتى دامۋ سالاسىنداعى كۇن ءتارتىبى قابىلدانعان ساتتەن باستاپ ونى ىسكە اسىرۋدا ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزدى، الايدا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ماقساتتار كورسەتكىشىنىڭ جارتىسىنا – 14-ءتىڭ 7-ەۋىنە قول جەتكەن جوق. ەلىمىزدە شەشىل­مەگەن پروبلەمالار بار، اتاپ ايتقاندا، ساقتاندىرىلماعان حالىق مەديتسينالىق قىزمەتتەرگە ءالى دە قول جەتكىزە الماي وتىر. سونىمەن قاتار ساقتاندىرىلعاندار دا مەديتسينالىق قىزمەتتەردىڭ ءتيىستى كولەمىن الا المايدى. ەلىمىزدە اۋرۋلاردى ەرتە بىلۋگە ارنالعان سكرينينگتەر ساپاسىنىڭ تومەندىگى، سونداي-اق امبۋلاتوريالىق ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ ساپاسىندا پروبلەمالار ءالى جويىلعان جوق.

«سەناتتى انا مەن بالا ءولىمىنىڭ جوعارى دەڭگەيى دە الاڭداتىپ وتىر. مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى ەنگىزىلگەن ساتتەن باستاپ ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە ەنبەگەن رەپرودۋكتيۆتى جاستاعى ايەلدەرگە جۇكتىلىككە جوسپارلى تۇردە دايىندىق پەن مەديتسينالىق ەمدەلۋ شارالارى قولجەتىمسىز بولىپ قالدى. جۇكتىلىكتىڭ 10-شى اپتاسىنان كەيىن عانا ايەل مەملەكەت تاراپىنان جەڭىلدىك سانا­تىنداعى ازاماتتارىنىڭ قاتارىنا قوسى­لىپ، ساقتاندىرىلعان مارتەبەگە يە بولادى. ەلىمىزدەگى انا ءولىمى جونىندەگى اۋىر جاع­دايدى ەسكەرسەك، مىندەتتى الەۋمەتتىك مەدي­تسينا­لىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىندە رەپرو­دۋك­تيۆتى جاستاعى ايەلدەرگە كورسەتىلەتىن مەديتسي­نالىق قىزمەت كولەمدەرىن قايتا قاراۋ قاجەت ەكەنى ءسوزسىز. شىنى كەرەك، ءار ايەل، ياعني بولاشاق انانىڭ ءوز قاراجا­تى­نان ەمدەلۋگە مۇمكىندىگى بار دەپ ايتۋعا كەل­مەيدى»، دەدى سەناتور اقمارال ءالنازاروۆا.

ۇكىمەت ساعاتى بارىسىندا رەسپۋبلي­كانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى اجار عينيات تالقىلانعان ماسەلەگە قاتىستى جان-جاقتى بايانداما جاسادى. ۆەدومستۆو باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، وتكەن جىلعا قاراعاندا بيىل حالىقتىڭ جالپى ءولىم-ءجىتىمى 28 پايىزعا تومەندەگەن.

«قان اينالىمى جۇيەسى اۋرۋلارىنان بولاتىن ءولىم-ءجىتىم كورسەتكىشىنىڭ شامامەن 32، وبىردان – 9، جاراقاتتان – 4، تىنىس الۋ اعزالارىنىڭ اۋرۋلارىنان بولاتىن ءولىم-ءجىتىم – 33، تۋبەركۋلەزدەن بولاتىن ءولىم-ءجىتىمنىڭ 17 پايىزعا تومەندەگەنى بايقالادى. بيىل انا ءولىم-ءجىتىمى 3،5 ەسەگە تومەندەدى. نارەستە ءولىم-ءجىتىمىنىڭ ابسوليۋتتىك سانى 200-دەن استام بالاعا تومەندەپ وتىر. جالپى، زەرتتەۋدىڭ ارقاسىندا اۋرۋشاڭدىقتىڭ الدىن الۋ جانە كوۆيدتىڭ سالدارىن جويۋ جۇرگىزىلىپ جاتىر»، دەدى ا.عينيات.

ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، العاشقى مەدي­تسينالىق كومەك سالاسىندا ەمحا­نا­لاردىڭ ازدىعى، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جاراقتاندىرۋدىڭ السىزدىگى، عيما­رات­تاردىڭ قاتتى توزۋى جانە كادر­لاردىڭ جەتىسپەۋى ۇلكەن ماسەلە تۋىنداپ وتىر.

«ۇلتتىق جوبانى ىسكە اسىرۋ شەڭ­بەرىن­دە مەديتسينالىق-سانيتارلىق العاشقى كومەكتىڭ قولجەتىمدىلىگىن بارىنشا موبيلدىلىك پەن حالىقتىڭ كەڭ اۋقىمىنا قولجەتىمدىلىك جاعىنا قاراي جاقسارتۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارىن بەكىتتىك جانە ىسكە اسىرىپ جاتىرمىز. قازىرگى ۋاقىتتا ەلدە 5 مىڭنان استام مەديتسينالىق-سانيتارلىق العاشقى كومەك ۇيىمى جۇمىس ىستەيدى. 2021 جىلى قوسىمشا 30 مەديتسينالىق وبەكتى  پايدالانۋعا بەرىلدى. جىل سوڭىنا دەيىن تاعى 92 وبەكتىنى اشۋ جوسپارلانعان. مەديتسينالىق-سانيتارلىق العاشقى كومەك ۇيىمدارىنىڭ كادرلىق الەۋەتى شامامەن 90 مىڭ مەديتسينا قىزمەت­كەر. قازىرگى ۋاقىتتا ءبىر جالپى پراكتي­كا دارى­گەرىنە جۇكتەمە ورتاشا ەسەپپەن 1 830 ادامدى قۇرايدى»، دەدى ا.عينيات.

ۆەدومستۆو باسشىسى اۋىلدىق جەر­لەر­دەگى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا ەرەكشە توقتالدى. ونىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، پاندەميا كەزىندەگى شەكتەۋ شارالارىنا بايلانىستى اۋىل مەن قالا حالقىنىڭ اراسىندا مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ ايىرماشىلىعى بار. بۇگىندە اۋىلداردا حالىقتى ەرتە دياگنوستيكالاۋ جانە كونسۋلتاتسيالىق-دياگنوستيكالىق قىز­مەت­تەرگە قولى جەتپەيدى. وسىعان بايلا­نىس­­تى، بيىل اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن پرو­في­لاكتيكالىق قاراپ-تەكسەرۋلەر ەنگىزىلدى.

«بۇرىن سكرينينگتەردە تەك جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارى، گلاۋكوما، قانت ديابەتى، ونكولوگيالىق اۋرۋلار، مىنەز-ق ۇلىقتىق قاۋىپ فاكتورلارى سياقتى بەس نوزولوگيانى انىقتايتىن ەدىك. بيىل اۋىل تۇرعىندارى دەنساۋلىعىنىڭ تال­داۋىن ەسكەرە وتىرىپ، زەرتتەپ-قاراۋ تىزبەسىن كەڭەيتتىك. اسقازان-ىشەك جول­دارىنىڭ، نەسەپ شىعارۋ جۇيەسىنىڭ، ەگدە جاس توبىنداعى ادامداردىڭ تىنىس الۋ اعزالارىنىڭ اۋرۋلارىن جانە قۋىق استى بەزىنىڭ وبىرىن ەرتە انىقتاۋ بويىنشا پروفيلاكتيكالىق قاراپ-تەكسەرۋلەر ىسكە اسىرىلادى. سونداي-اق 18 بەن 29 جاس ارالىعىنداعى جاستار زەرتتەپ-قاراۋمەن قامتىلدى»، دەدى مينيستر.

ا.عينياتتىڭ كەلتىرگەن دەرەكتەرىنە ساي، اۋىلداردا مەديتسينالىق ۇيىمدار­دىڭ بازاسىندا 72 ءدارىحانا پۋنكتى جانە 161 جەكە ءدارىحانا اشىلعان. سونداي-اق بيىل «جاردەم» جانە «سالاماتتى قازاقستان» 2 مەديتسينالىق پويىزىنىڭ جۇمىسى قايتا جانداندى. 2021 جىلى سانيتارلىق اۆياتسيا 2500-دەن استام مارتە قىزمەت كورسەتكەن.

«ەل حالقىنا، ونىڭ ىشىندە اۋىل تۇرعىن­دارىنا مەديتسينالىق-سانيتار­لىق العاشقى كومەكتىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن بيىل دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارى جەلىسىنىڭ مەملەكەتتىك ءنور­ماتيۆى قايتا قارالدى. وسىلايشا، 50 ادامعا دەيىنگى اۋىلداردا مەديتسينالىق كومەكتى مەيىرگەر عيماراتسىز جۇزەگە اسىرادى. ال 500 ادام تۇراتىن اۋىلداردا مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ سانى ءبىر ادامنان ۇشكە دەيىن ۇلعايىپ، فەلدشەر-اكۋشەرلىك پۋنكتتەر اشىلىپ جاتىر. سونداي-اق اۋداندىق اۋرۋحانالاردى زاماناۋي كومپيۋتەرلىك توموگرافتارمەن، رەنتگەن اپپاراتتارىمەن قامتاماسىز ەتۋ جۇرگىزىلەدى. مەديتسينالىق تەحنيكامەن جاراقتاندىرۋ دەڭگەيى 84 پايىزعا دەيىن جەتكىزىلدى»، دەدى ا.عينيات.

بۇدان بولەك، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى انا مەن بالا دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا قاتىستى دەرەكتەرمەن ءبولىستى. ماسە­لەن، بيىل بالالار مەن جۇكتى ايەلدەر­دى، ونىڭ ىشىندە قاۋىپ توبىنداعى بالا­لاردى زەرتتەپ-قاراۋ جانە ولارعا كونسۋل­تاتسيا بەرۋ ءۇشىن پرەناتالدىق ۋلترا­دى­بىستىق سكرينينگ جۇرگىزۋدى ۇيىم­داس­تىرۋدىڭ جاڭا ستاندارتى بەكىتىل­گەن ەكەن. 18 ۇرىق ساقتاۋ ورتالىعى ۇيىمداس­تىرىلعان. سونداي-اق دامۋىندا كەمىستىگى جانە ولاردىڭ تۋىنداۋ قاۋپى بار 3 جاسقا دەيىنگى بالالارعا ارنالعان 2 ەرتە ارالاسۋ ورتالىعى اشىلعان. 2023 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 10 مىڭنان استام بالانى قامتيتىن 13 ورتالىق اشۋ جوسپارلانىپ وتىر.

«جۇرگىزىلىپ جاتقان پروفيلاكتيكالىق زەرتتەۋلەردىڭ اعىمداعى كولەمىن ەسكەرە وتىرىپ، بالالار پوپۋلياتسياسىن پروفيلاكتيكالىق قاراپ-تەكسەرۋ پاكەتتەرى كەڭەيتىلدى. مەديتسينالىق وڭالتۋدى قارجىلاندىرۋ 2019 جىلمەن سالىستىرعاندا 7 ەسەگە، ونىڭ ىشىندە بالالار ءۇشىن 27 پايىزعا ۇلعايدى. 2021 جىلدان باستاپ «اڭساعان ءسابي» ارنايى باعدارلاماسى ىسكە قوسىلدى. وعان 2026 جىلعا دەيىن ەكستراكورپورالدىق ۇرىقتاندىرۋعا جىل سايىن 7000 كۆوتا ءبولۋ كوزدەلگەن. باعدارلامانى ىسكە اسىرۋ بارىسىندا 3 مىڭنان استام ايەل جۇكتى بولىپ، كوپتەن كۇتكەن 2 مىڭ 431 بالا تۋدى. جۇكتى ايەلدەر مەن بالالارعا كەشەندى، جوعارى مامانداندىرىلعان مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ ءۇشىن الەمدىك ستاندارتتارعا سايكەس كەلەتىن 11 زاماناۋي پەريناتالدىق ورتالىقتىڭ قۇرىلىسى جوسپارلانعان»، دەدى ۆەدومستۆو باسشىسى.

ءمينيستردىڭ ايتۋىندا، كادر ماسەلەسى دە كۇن تارتىبىندە تۇر. ويتكەنى ەلدە مامان جەتىسپەيدى. 2021 جىلى 3050 جاس تۇلەك جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا جىبەرىلدى، ونىڭ 630-ى اۋىلدى ەلدى مەكەندەردە. ال بيىل 1872 جاس تۇلەكتىڭ 444-ءى اۋىلدارعا جىبەرىلدى.

«2023 جىلى جوسپارلانعان وقۋ بىتى­رەتىن تۇلەك 11 مىڭنان اسادى. 2022 جى­لى جالاقى كەلەسىدەي ۇلعايدى. دارى­گەر­لەرگە ورتاشا ەسەپپەن – 30، ورتاشا مە­ديتسينا پەرسونالىنا 20 پايىزعا ءوستى. ال 2023 جىلى دارىگەرلەرگە جالاقى­نى ورتا ەسەپپەن 531 مىڭ تەڭگەگە دەيىن، ورتا مەديتسينا پەرسونالىنا 250 مىڭ تەڭگە­گە دەيىن كوتەرۋ جوسپارلاندى. مەدي­تسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىپتىك جاۋاپ­كەرشى­لىگىن جانە مەديتسينا قىزمەت­كەر­لەرىنىڭ مارتەبەسىن ساقتاندىرۋ جۇيەسىن ەن­گىزۋ­دى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ءتيىستى زاڭ جو­­باسى ازىرلەندى. قۇجات قازىرگى ۋاقىت­تا ماجىلىستە قارالىپ جاتىر»، دەدى ا.عينيات.

سونداي-اق ۇكىمەت ساعاتىندا «University Medical Center» كورپورا­تيۆتىك قورىنىڭ باسقارما توراعاسى يۋري پيا بايان­داما جاسادى. ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا سونداي-اق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وكىلدەرى، وبلىستار مەن استانا، الماتى، شىم­كەنت قالالارى اكىمدەرىنىڭ ورىنباسار­لارى، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى تاۋەلسىز ماماندار جانە سەنات جانىنداعى جاس ساراپشىلار كلۋبىنىڭ مۇشەلەرى قاتىستى.

ۇكىمەت ساعاتى بارىسىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى پروبلەمالاردىڭ شەشىلۋى وڭىرلەردى ودان ءارى دامىتۋدا ماڭىزى زور ەكەنى اتاپ ءوتىلدى. سوندىقتان ەلىمىز وڭىرلەرىنىڭ اتىنان سايلانعان پالاتا رەتىندە سەنات دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە بار ماسەلەلەردى شەشۋگە ارقاشان اتسالىساتىن بولادى.

ۇكىمەت ساعاتىنىڭ قورىتىندىسى بو­يىنشا ۇكىمەتكە جىبەرىلەتىن ۇسىنىمدار ازىرلەنەدى.