تۇرلەنگەن تەمەكىنىڭ ءبارى زيان

«زەرتتەۋ كورسەتكەندەي، ستۋدەنتتەردىڭ كوپشىلىگى تەمەكى شەگۋدىڭ زيانى تۋرالى حاباردار بولعانىنا قاراماستان، جامان ادەتتەن باس تارتپايدى جانە زياندى ازايتۋعا تىرىسپايدى. تەمەكىدەن بولاتىن زياندى ازايتۋ تۇجىرىمداماسى تەمەكى شەگۋدەن باس تارتقىسى كەلمەيتىندەر ءۇشىن شەشىم ۇسىنعانىمەن، جاستاردىڭ تورتتەن ءبىرى بۇل ءتاسىل تۋرالى بىلمەيدى، ال كوپشىلىگى بۇل اقپاراتتى بىلسە دە قولدانبايدى»، دەدى «دەنساۋلىق» ۇلتتىق قاۋىمداستىعى» زتب توراعاسىنىڭ ورىنباسارى گينتاۋتاس-يۋوزاس كەنترا.

زەرتتەۋ الەۋمەتتانۋشىلىق ساۋالداما ادىسىمەن جۇرگىزىلدى. ساۋالدامادا رەسپوندەنتتەردىڭ جاسى، تەمەكى شەگۋدىڭ قارقىندىلىعى، تەمەكى شەگۋدىڭ زيا­نى تۋرالى حاباردار بولۋ، تەمەكىنى پاي­دالانۋدىڭ تاڭداۋلى ادىستەرى، قاۋىپ فاكتورلارى جانە زياندى ازايتۋ تاسىلدەرى تۋرالى حاباردار بولۋ تۋرالى سۇراقتار بولدى.

زەرتتەۋگە AlmaU ۋنيۆەرسيتەتى 1-كۋرس ستۋدەنتتەرىنىڭ 28-ءى جۇمىس تو­­بى­­­نا ساۋالداما جۇرگىزگەن ەرىكتى ينتەرۆيۋەر­لەر رەتىندە تارتىلدى.  جوبا­نىڭ دالالىق ءىس-شارالارى 2022 جىلدىڭ 10 قازا­نى­نان 10 قاراشاسىنا دەيىن وتكىزىل­دى. زەرتتەۋ بارىسىندا الماتىنىڭ 15 ءىرى جوو ستۋدەنتتەرىنەن سۇحبات الىندى. 18-21 جانە ودان جوعارى جاستاعى 910 رەس­پوندەنت، 664 ەر ادام جانە 246 ايەلدەن سۇحبات الىندى. دەنساۋلىق­قا اسەر ەتەتىن جاعىمسىز فاكتورلاردىڭ قاتارىنا تەمەكى شەگۋ (55%)، الكوگولدى تۇتىنۋ (45%)، قوزعالىسسىز ءومىر سالتى (39%)، تەڭگەرىمسىز تاماقتانۋ (29%) جانە ارتىق سالماق (37%) جاتادى.

رەسپوندەنتتەردىڭ زياندى ءونىم قۇنى قىمباتىراق، ارزانىراق نەمەسە زيا­نى از ونىممەن بىردەي بولۋى كەرەك پە دەگەن پىكىرى كەلەسىدەي ءبولىندى: زيانى از ءونىم قىمباتىراق بولسىن دەپ رەسپوندەنتتەردىڭ 29%-ى پىكىر ءبىلدىردى. كەرىسىنشە، 38%-ى زيانى از ونىمدەر زياندى ونىمدەردەن ارزان بولۋعا ءتيىس دەگەن پىكىردە بولدى. سونىمەن بىرگە سا­ۋالداماعا قاتىسقانداردىڭ 50%-ى ءونىم­نىڭ قاپتاماسىنا زيانىنىڭ از­دى­عى تۋرالى اقپاراتتى ورنالاستىرۋدى ۇسىندى، 37%-ى مۇنداي اقپاراتقا قار­سى بولدى. رەسپوندەنتتەردىڭ 18%-ى شىلىمدى كۇندەلىكتى رەتتەن كوپ شەگەتىن تۇ­راقتى شىلىمقور ەكەنىن مويىندادى. تاعى 32%-ى وزدەرىن كۇنىنە 6 رەتتەن از شەگەتىن تۇ­راقسىز تەمەكى شەگۋشىلەر دەپ سانايدى. ساۋالداماعا قاتىسقانداردىڭ 25%-ى ءداس­تۇرلى تەمەكى شەگەدى جانە ۆەيپتەر مەن ستيكتەردى پايدالانادى، ال تاعى 25%-ى تەك ۆەيپتەر مەن ستيكتەردى پايدا-
لانادى.

«اكتسيزدەردىڭ جىل سايىنعى ءوسۋى جانە تەمەكى ونىمدەرىنە باعانىڭ كوتەرى­لۋى تەمەكى شەگۋمەن كۇرەسۋدىڭ جەتكى­لىكتى ءتيىمدى قۇرالى بولىپ سانالماي­دى. ساۋالداماعا قاتىسقانداردىڭ 43%-ى تەمەكى ونىمدەرىن تۇتىنۋدى وزگەرت­پە­گەنىن، ال تاعى 17%-ى ارزان تەمەكىگە اۋىسقانىن، بىراق تەمەكىنى پايدالانۋ­دى توقتاتپاعانىن ايتادى. بۇل نيكوتيندى جەتكىزۋدىڭ بالاما جۇيەلەرىنىڭ رەسمي وندىرۋشىلەرى ولاردى 21 جاستان اسقان ادامدارعا قاتاڭ تۇردە ساتادى. 2018 جىل­عى زەرتتەۋمەن سالىستىرعاندا، بۇل ساندار بىردەي بولىپ قالادى – سول ۋاقىتتا 41%-ى تەمەكى شەگۋدى جالعاستىرامىز دەپ مالىمدەدى، ال 10%-ى ارزان تەمەكىگە
اۋىستى. سودان بەرى اكتسيزدەر بىرنەشە رەت كوتەرىلىپ، تەمەكى قورابىنىڭ ەڭ تومەنگى باعاسى 340 تەڭگەدەن 570 تەڭگەگە دەيىن 1،7 ەسە ءوستى»، دەپ اتاپ ءوتتى گينتاۋتاس-يۋوزاس كەنترا.

ساۋالداماعا قاتىسقانداردىڭ 70%-ى تەمەكى شەگۋدەن بولاتىن زياندى ازايتۋ جولدارى تۋرالى بىلمەيدى نەمەسە بۇل اقپاراتتى پايدالانبايدى. بۇل رەتتە، 31%-ى ستيكتەر مەن ۆەيپتەرگە اۋىسۋعا دايىن، 33%-ى ستيك پەن ۆەيپكە اۋىس­سا دا، بىراق تەمەكى شەگۋدى توق­تاتپاۋعا دايىن. ال رەسپوندەنتتەردىڭ 36%-ى ستيكتەر مەن ۆەيپكە اۋىسۋدى سا­نالى تۇردە قاراستىرمايدى.

نەلىكتەن رەسپوندەنتتەر تەمەكىنى پاي­دالانۋدىڭ بالاما ادىستەرىن قولدانۋ ءۇشىن ءداستۇرلى تەمەكى شەگۋدەن باس تارتۋدى جوسپارلامايدى دەگەن سۇراققا جاۋاپتار كەلەسىدەي بولىپ ءبولىندى: 61% – ادەتتەردى وزگەرتكىسى كەلمەيدى، 39% – ستيكتەر مەن ۆەيپتەر ءداستۇرلى تەمەكىگە قاراعاندا قىمبات، 30% – ءبىر رەتتىك ۆەيپتەردىڭ كۇماندى ساپاسىنا الاڭدايدى، ال تاعى 25%-ى بەلگىسىز قۇراممەن جالعان زاتتى ساتىپ الۋدان قورقادى.

ساۋالداماعا قاتىسقاندار­دىڭ 29%-ى تەمەكىنى پايدالانۋدىڭ بار­لىق ءتاسى­ل­ى تە­مەكى شەگۋشىلەرگە دە، اينالاسىن­داعى­لارعا دا بىردەي زياندى دەپ سانايدى.