پەدياتريا قىزمەتىندەگى وڭ ناتيجە

ورتالىقتا ونكولوگيالىق، گەما­تولوگيالىق نەمەسە سيرەك كەز­دە­سەتىن كەسەلدەرگە شالدىق­قان بالاقايلار ەمدەلىپ، جۇرەك دىمكاستىگىمەن تۋىلعان كىش­كەن­تاي پاتسيەنتتەرگە وپەراتسيا جاسالىپ جاتادى. بيىلعى بالا­لار جىلىنىڭ پەدياتريا ورتا­لى­عىنا ناقتى پايداسى، يگى ىق­پا­لى بولدى ما، الدە ادەتتەگى جۇمىستار جالعاسىپ جاتىر ما دەگەن ساۋالداردىڭ جاۋابىن بايان­داماس بۇرىن، مىڭداعان ءسابيدى ساۋىقتىرىپ، ساۋاپقا بو­لە­نىپ كەلە جاتقان ورتالىقتىڭ قىز­مەتىنە 90 جىل تولعانىنا توق­تالۋ پارىز.

وسى ايتۋلى وقيعاعا وراي ۇيىم­داستىرىلعان «قازاقستان پە­ديات­رياسى: وتكەنى مەن بۇگىنى جانە بولاشاعى» اتتى حالىق­ارالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كون­فەرەنتسيا وتاندىق جانە شەتەل­دىك 4 مىڭنان اسا بالالار دارى­گەر­لە­رى­نىڭ باسىن قوستى.

حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى ۆياچەسلاۆ دۋدنيك پەدياتريا ورتا­لىعىن 90 جىلدىعىمەن قۇت­تىقتاي وتىرىپ: «تۇقىم قۋالاي­تىن اۋرۋلار مەن ءتۋابىتتى كەسەل­دەر­دى انىقتاۋ ماقساتىندا جىلىنا 400 مىڭنان استام جۇكتى ايەل مەن 1،6 ملن-نان استام بالا سكرينينگپەن قامتىلدى. سونى­مەن قاتار ەلىمىزدە 18 قۇرساق­تا­عى نارەستەنى قورعاۋ ورتا­لى­عى قۇرىلىپ، 1،5 مىڭنان استام بالانى دامىتۋ كابينەتى اشىلدى. قازاقستاندا ءتۋابىتتى اۋىت­قۋ­لاردى حيرۋرگيالىق تۇ­زەتۋ­دىڭ يننوۆاتسيالىق شا­عىن ءينۆازيۆتى ادىستەرى ءساتتى جۇزەگە اسىپ كەلەدى. جىل سايىن ءتۋا­بىت­تى كەسەلدەرى بار جاڭا تۋعان نارەس­تەلەرگە 1،5 مىڭنان استام حي­رۋر­گيالىق وتا جاسالادى. 2021 جىلدىڭ قورىتىندىسى بو­يىن­­شا جەدەل ەمدەۋ تيىمدىلىگى 85%-دان اسادى. بۇگىنگى تاڭدا بالالار كارديوحيرۋرگياسى مەن ينتەرۆەنتسيالىق كارديولوگيا جاقسى دامىپ كەلەدى. جىل سا­يىن ءتۋابىتتى جۇرەك كەسەلدەرى بار بالالارعا 3 جانە 4 كۇردەلىلىك دەڭ­­گەيىندەگى 2،5 مىڭنان استام حي­رۋرگيالىق وپەراتسيا جاسالادى. پوليحيميوتەراپيانىڭ، گەمو­پوەزدىك ءدىڭ جاسۋشالارىن ترانسپلانتاتسيالاۋ، ينترا­­ۆيترەالدى حيميوتەراپيا، اع­زانى ساقتايتىن حيرۋر­گيا­لىق ارالاسۋدىڭ زاماناۋي باعدارلامالارىن ەنگىزۋ ەلىمىزدەگى وبىرعا شالدىققان با­لا­لاردىڭ ءومىرىن 74،6%-عا دەيىن ۇزار­تىپ، جاعدايلارىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەردى»، دەپ اتاپ ءوتتى.

س.اسفەندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديتسينالىق ۋني­ۆەر­سيتەتىنىڭ رەكتورى مارات شورانوۆ: «پەدياتريا جانە بالا­لار حيرۋرگياسى عىلىمي ورتا­لى­عىنىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويى بالالار جىلىمەن سايكەس كەلگەنى قۋانتادى. وسى ارالىقتا ورتالىق وزىق مەديتسينالىق تەحنولوگيالاردى مەڭگەرىپ، دياگنوستيكانىڭ، ەمدەۋ مەن وڭالتۋدىڭ زاماناۋي ادىستەرىن ەنگىزدى، ەلىمىزگە بولاشا­عى­نان ءۇمىت كۇتتىرەتىن مىقتى جاس مامانداردى تاربيەلەدى. دۇنيە­دەگى ەڭ ۇلكەن قۇندىلىق – ادام دەنساۋلىعى مەن بالا ءومى­رىن ساقتاۋعا قوسىپ جاتقان سۇبەلى ۇلەستەرىڭىز ءۇشىن بار­شا­­ڭىزعا العىس ايتقىم كەلەدى. وسىن­داي باي تاجىريبە، كلينيكادا كەڭى­نەن قولدانىلاتىن زاماناۋي تەحنو­لوگيالار، ارينە، ۇجىمنىڭ جوعارى كاسىبيلىگى – ورتالىقتىڭ تابىستى، جەمىستى جۇمىسىنىڭ كە­پىلى»، دەدى.

ايتقانداي، القالى جيىندا پەدياتريا ورتالىعىنداعى ونكو­گەما­تولوگيا ءبولىمىن اشۋعا مۇ­رىن­دىق بولعان، 54 جىلىن ونكو­گەماتولوگيا سالاسىنا ار­نا­عان پروفەسسور كۇلان وما­رو­ۆا س.اسفەندياروۆ اتىن­داعى قازۇمۋ-دىڭ التىن مەدا­لىمەن جانە باتىس گەرمانيا مەم­لە­كەت­تىك قورىنىڭ ۆ.گەراين اتىن­دا­عى جوعارى ناگراداسىمەن ماراپاتتالدى.

باتىس گەرمانيا مەملەكەتتىك قورى كەڭەسىنىڭ توراعاسى داۆيد بروتسكي وسى ماراپاتتى تابىس­تاپ تۇرىپ: «قازاقستانداعى ونكوگەماتولوگيا ورتالىعى اشىلعاندا كوكتەم بولسا دا قار جاۋىپ تۇردى. ءبىز ونى جاقسىلىققا بالاعانىمىز ەسىمدە. سول 1993 جىلدان بەرى ءسىز عاسىر ىندەتىنە اينالعان ون­كو­لوگيالىق اۋرۋلاردى ەمدەپ، تالاي بالدىرعانعا قۋانىش سىيلاپ كەلەسىز. ءسىز مىقتى مامان عانا ەمەس، «التىن ادامسىز!». قازاقستانداعى بالالار ونكوگەماتولوگيا سالاسىنىڭ دامۋىنا قوسقان ولشەۋسىز ۇلەسىڭىزگە ءتان­تىمىز. ءسىزدىڭ بۇل سالادا الار ور­نىڭىز ەرەك»، دەدى.

مىنە، وسىلايشا، پەدياتريا ورتالىعى ەمدەۋ مەكەمەسى عانا ەمەس، قازۇمۋ-دىڭ كوپتەگەن كلي­ني­كالىق كافەدرالارى ورنالاس­قان، ديپلومنان كەيىنگى دايارلىق پەن دəرىگەرلەردىڭ ماماندىعىن جەتىلدىرۋ كۋرستارى ءۇشىن تاپتىر­مايتىن وقۋ بازاسىنا اينال­دى. «پەدياتريا»، «بالالار حي­رۋرگياسى»، «بالالار ونكولو­گيا­سى جانە گەماتولوگياسى» سا­­لا­لارى بويىنشا تاجىريبەلى ما­­ماندار دايارلاۋ جۇمىستارى جول­عا قويىلعان. ورتالىق ماماندارى رەسپۋبليكانىڭ بارلىق وڭىرىندە پەدياتريا مەن بالالار حيرۋرگياسىنىڭ ءارتۇرلى وزەكتى ماسەلەلەرى بويىنشا ترەنينگتەر مەن وقىتۋ دارىستەرىن وتكىزەدى.

ەكى كۇن بويى وتكەن حالىق­ارا­لىق كونفەرەنتسيانىڭ سەكتسيا­لارى «پەدياتريا جانە نەو­نا­تولوگيانىڭ وزەكتى ماسەلە­لە­رى»، «بالالار حيرۋرگياسى: با­عىت­تارى مەن زاماناۋي ادىس­تە­رى»، «ورفاندىق اۋرۋلاردى دياگنوس­تيكالاۋ مەن ەمدەۋدىڭ زاماناۋي ماسەلەلەرى»، «ونكولوگيالىق جانە گەماتولوگيالىق اۋرۋلار­دى دياگنوستيكالاۋ مەن ەمدەۋدىڭ زا­ما­ناۋي تەحنولوگيالارى»، «پا­تو­لوگواناتوميالىق دياگنوس­تي­­­كانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى»، «با­لا­لارعا مەديتسينالىق كومەك كور­­سەتۋدى ۇيىمداستىرۋداعى مە­يىر­­­گەرلەر ءرولى» اتتى تاقىرىپ­تار­دى تالقىلادى.

حالىقارالىق كونفەرەنتسيا سوڭىندا ارنايى قاۋلى قابىل­دا­نىپ، كونفەرەنتسياعا قاتى­سۋشىلار قازاقستان رەسپۋب­ليكا­سىنداعى پەدياتريالىق قىزمەتتى دامىتۋدىڭ الداعى جوسپارلارىن بەلگىلەدى.

كونفەرەنتسيا بارىسىندا كلي­نيكانىڭ تاريحى مەن بۇگىنى بايان­دالاتىن «پەدياتريا جانە بالالار حيرۋرگياسى عىلىمي ورتا­لى­­عىنا – 90 جىل» اتتى فيلم كور­سەتىلدى.

بۇگىندە 700-دەن استام قىزمەت­كەرى بار پەدياتريا جانە بالا­لار حيرۋرگياسى عىلىمي ورتالىعى 1932 جىلى 28 قاراشادا قۇرىلىپ، انا مەن بالا دەنساۋلىعىن قورعاۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنان باستاۋ العانىن ەسكە سالا كەتكەن ءجون.

كلينيكادا جىلىنا جاڭا تۋعان نارەستەدەن باستاپ 18 جاسقا دە­يىن­گى قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرىنەن 6 مىڭنان استام بالا دەرتىنە شيپا تابادى.

ال ەندى بيىلعى بالالار جىلى پەدياتريا جانە بالالار حيرۋر­گياسى عىلىمي ورتالىعىنا ناقتى نە بەردى؟ بالالار جىلىندا ءبىرىنشى كەزەكتە ورتالىقتا سيرەك كەسەلدەرگە دۋشار بولعان بالالارعا مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋدى جەتىلدىرۋ ءۇشىن ورفان­دىق اۋرۋلار مەن ولاردى ەمدەۋگە ارنالعان دارىلىك زاتتاردىڭ ءتىزىمى كەڭەيتىلگەن. وعان قوسا «قازاقستان حالقىنا» قورىنا سيرەك كەزدەسەتىن (ورفاندىق) اۋرۋلاردىڭ تىزبەسىنە كىرمەگەن پاتسيەنتتەردى قىمبات پرەپاراتتار مەن ءدارى-دارمەكپەن قام­تاماسىز ەتۋ مۇمكىندىگىن قا­راس­­تىرۋ قاجەتتىگى تۋرالى ۇسى­­­نىس­تار بەرىلىپ وتىر. سونى­مەن قاتار ورفاندىق اۋرۋ­لارى بار بالالارعا كومەك كورسە­تۋ­دى جە­تىل­دىرۋ جونىندەگى تۇجى­رىم­دا­ما ازىرلەندى.

ەكىنشى تىندىرىلعان ءىس – بيىلعى اقپان ايىنان باستاپ قازاقستاندا تۇقىم قۋالايتىن اۋرۋلارعا جاڭا تۋعان بالالاردى ىرىكتەپ سكرينينگتەۋدە تاندەمدىك ماسس-سپەكترومەتريا ادىسىمەن تاجىريبە الماسۋدىڭ قاناتقاقتى جوباسى ىسكە قوسىلدى. بۇل بالا­نىڭ تاماقتانۋىن تۇزەتۋدى جەت­كىلىكتى تۇردە ەرتە باستاۋعا جانە وسىنداي ناۋقاستاردى باس­قارۋ ءادىسىن انىقتاۋعا مۇم­كىندىك بە­رە­دى. اتال­عان سكري­نينگتىڭ نا­تيجەسىندە، دياگ­نوستيكانىڭ ناق­تى ءبىر ادىس­تە­رىنە، ماماندارعا، دا­رىلىك تەرا­پيا­عا دەگەن قاجەت­تى­لىك قان­شا­لىقتى ەكەنى ەسەپتەلىنەدى. وسى مالىمەت­تەر­گە سۇيەنە وتىرىپ، كەيبىر سيرەك كەزدەسەتىن اۋرۋلاردى ەرتە ديا­گ­­نوستيكالاۋدىڭ ودان ءارى قا­راي­عى ءادىسى انىقتالادى.

ۇشىنشىدەن، بالالار جىلىنىڭ اياسىندا، بيىل قازاقستاندا العاش رەت حالىقارالىق تىركەۋ ارقىلى (گەرمانيا) تۋىس ەمەس دونوردان سۇيەك كەمىگىن اللوگەندىك ترانسپلانتاتسيالاۋ باستالعان. بۇدان ءارى قاراي دا تۋىس ەمەس شەتەلدىك دونورلاردان گەموپوەزدىك ءدىڭ جاسۋشالارىن ترانسپلانتاتسيالاۋ ءىسى جالعاسىن تاپقالى وتىر.

وسىلايشا، بۇگىنگى تاڭدا پە­دياتريا جانە بالالار حيرۋرگيا­سى عىلىمي ورتالىعىندا سۇيەك كەمىگىن ترانسپلانتاتسيالاۋدىڭ بىرەگەي وتالارى قولعا الىندى. كارديوحيرۋرگيا دامۋ ۇستىندە، ينتەر­ۆەنتسيالىق كارديوحيرۋرگيا قولدانىلادى، حيميوتەراپيانىڭ يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالارى ەنگىزىلگەن. ورتالىقتا اسقازان-ىشەك جولدارىنىڭ، كەۋدە بولىگى مەن باسقا دا ءتۋابىتتى دەرتتەرمەن دۇنيەگە كەلگەن بالالاردىڭ دەنساۋلىعىن تۇزەتۋدىڭ يننو­ۆا­تسيا­لىق ادىستەرىن قولدانا وتى­رىپ، ءتۇرلى كۇردەلى وتالار جۇر­گىزىلەدى.

مۇنىڭ بارلىعى تىزبەلەپ شىعۋعا عانا وڭاي بولعانىمەن، بۇل – ورتالىقتاعى جۇزدەگەن دا­رى­گەردىڭ كۇندەلىكتى، تاۋلىكپەن ساناسپايتىن ناۋقاس بالالاردىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن كۇرەسى، ەرەن ەڭبەگى، عۇمىرى، دەرتتى سابيلەردىڭ ءومىر سۇرۋگە دەگەن قۇشتارلىعى دەسەك تە بولادى.

الماتى