«ايتتىم. ايتۋعا ءتيىس بولدىم!»

– سايىن مىرزا، اۋەلگى اڭگى­مەنى اۋلەت تاريحىنان باستاعان دۇرىس سياقتى. ءسوز تىزگىنى وزى­ڭىزدە...

– شايمەردەن اتامىزدىڭ ۇلكەن بايبىشەسى، ءبىزدىڭ ۇلكەن اجە­­مىزدەن سافۋان جانە ەسماعي دەگەن ەكى ۇل تۋىپتى. اپامىزدىڭ اتى – قيزا ەكەن. سوناۋ الاپات اشتىق جىلدارى پاپامنىڭ ون جاستاعى كەزى، ءىنىسى ەسماعي التىدان ەندى اسقان شاعىندا تۋعان شەشەلەرى و دۇنيەلىك بولعان كورىنەدى. مەن ەسماعيدىڭ بالاسىمىن. ۇلكەن اكەم سافۋاندى «پاپا» دەپ اتاپ كەتكەنمىن. پاپام­نىڭ وسى اشتىق تۋرالى جازعا­نى دا بار. شەت جاعالاپ، ءوز اۋزىنان دا ەستىپ جۇردىك. بۇكىل اۋىل قىناداي قىرىلىپ جاتقاندا، اتام جارىقتىق ەكى ۇلىن جىلى تونعا وراپ، كۇركەنىڭ ىشىنە وتىرعىزىپ قويىپ، ولگەندەردى ءبىر-بىرلەپ جەرلەپ شىعىپتى. زاماننىڭ بەتى بەرى قاراعان تۇستا اتامىز تاعى ءبىر ايەل العان. ول كىسىنىڭ ەسىمى – بەيىس. ودان ەركەبۇلان اعامىز دۇنيەگە كەلىپتى. بۇل اعامىزدىڭ ەكى قىزى بار. ال سافۋاننان جالعىز سايان. ەسماعيدان بەس ۇلمىز. مەن تۋعاندا پاپام اتىمدى سايىن دەپ قو­يىپتى. سايانىم زاڭعار تاۋدىڭ بەل­گىسى بولسا، سايىنىم سارى دالا­نىڭ سيمۆولى بولسىن، دەپ ىرىم ەتىپتى.

پاپام مەنى ءبىر جاسقا تولعاندا الماتىعا الىپ كەلىپتى. سودان ءبىرىنشى كلاسقا بارعانعا دەيىن جازدا اۋىلدا، قىستا الماتىدا پاپامنىڭ قولىندا بولدىم. 1968 جىلى مەن ءبىرىنشى كلاسقا باراتىن كەزىمدە، سوناۋ قىزىلجار وڭىرىنەن اتام شايمەردەن اقساقال كەلىپ: «سافۋان، قاراعىم! مىنا ەسماعيدىڭ ۇلىن اۋىلعا قايتار، سەنىڭ سايانىڭ بار. مەن دە ءبىر نەمەرەنىڭ ت ۇلىمىنان يىسكەپ وتى­­رايىن» – دەپ، مەنى اۋىلعا الىپ قايتتى. الماتىعا باۋىر با­سىپ قالعان بولۋىم كەرەك، جى­لاپ-ەڭىرەپ ازەر اتتانعانىم ەسىم­دە. وسى كەزدەن باستاپ اتامنىڭ جانىندا بولدىم. قازىر ويلاپ وتىر­سام، اتام جارىقتىق قا­لا­دا تۇرسا ورىسشا وقيدى دەپ اۋىلعا اكەتكەنگە ۇقسايدى. 1976 جىلى سەگىزجىلدىق ورتا مەكتەپتى ءبىتىردىم. سول كۇننەن باستاپ پاپام الماتىعا قايتارىپ الىپ كەلدى. 1983 جىلى اتام شايمەردەن دۇ­نيە­دەن ءوتتى. ال ەكىنشى اجەمىز، پا­پام­نىڭ وگەي اناسى بەيىس مارقۇم 1962 جىلى قايتىس بولعان ەكەن.

– سافۋان شايمەردەنوۆ شى­عارماسىندا «وگەي شەشەنىڭ» جاعىمدى وبرازىن كەرەمەت سومداعان دەيتىن پىكىر ايتىلادى. سونداعى وگەي شەشە وسى بەيىس مارقۇم با؟

– قازاق ادەبيەتىن بىلاي قو­يىپ، الەمدىك ادەبيەتتە «وگەي شە­شە» وبرازى قاتىگەز، تاسجۇرەك، قايىرىمسىز بولىپ كەلەتىن ەدى عوي. پاپام وسى سەڭدى بۇزدى. ايەل­دىڭ، انانىڭ ماحابباتى ءوز بالا­سىمەن شەكتەلمەيتىنىن، ونىڭ جۇ­رەگى ادام بالاسىنا جىلى نۇر، ىس­تىق سەزىم سىيلاي الاتىنىن، انا­نىڭ مەيىرىمىندە قىلاۋسىز، كىر­شىكسىز، سارقىلماس تازا ىقىلاس بارىن الەمگە ايتىپ كەتتى. جازعان حيكاياتتارىنداعى وگەي-انا وبرازى بەيىس اپامىزدىڭ ءوزى.

بۇل ومىردە بولعان دۇنيە. بەيىس اپامىز اتامىزعا قوسىلعاندا ءبىر بالاسىمەن كەلىپتى. اتى – زىكىريا. سول زاماندا ەلدىڭ جاعدايى اۋىر، جارىقتىق ەگىستىكتەن ماساق تەرىپ اكەلىپ، سونىڭ ءدانىن ۇگىپ كوجە-قاتىق ىستەيدى ەكەن. ءارى كەتكەندە ءبىر تابا نان بولا ما، بولماي ما. عايىپتان مول ماساققا كەزىگىپ نان پىسىرەتىندەي جاعدايدا بەيىس اپامىز وتتان جاڭا شىققان ىستىق ناندى بۋىن بۇرقىراتىپ اكەلىپ، وزىنەن تۋعان زىكىريانى توقتاتىپ قويىپ، سافۋان مەن ەسماعيعا ءبى­رىنشى بەرەدى ەكەن. پاپام وسى وگەي اناسىن وتە جاقسى كورىپ وتكەن ادام.

– سافۋان اعا ءبىر ەستەلىگىندە: «جاقسى شىعارما، جاقسى وب­راز تاپقاندا عانا تۋادى. «اباي جولى» شىعارماسىنىڭ ۇلى­لىعى ابايدىڭ وزىندە. ويتكەنى وبراز « ۇلى» دەپتى. سول سياقتى بەيىس اناسىنان ءبىر ۇلىلىق تانىعان ەكەن-اۋ شاماسى.

– سىزگە ءبىر مىسال ايتايىن. بەيىس اپامىز سوزىلمالى دەرتكە شالدىعىپ، كوپ اۋىرىپتى. ابدەن قينالىپ ناشارلاعاندا الماتىدان پاپامدى شاقىر­تىپ­تى. ول كەزدە بۇگىنگىدەي كولىك قاتىناسى جوق، ۇشاق تا بولماعان. حاباردى ەستىپ پاپام دا جەتۋگە اسىققان. قىزىلجارعا كەلىپ، ودان اۋىلعا جەتكەنشە قانشاما كۇن. وسىنىڭ بارىنە شىداپ بەيىس اپامىز ۇلىن كۇتىپ جاتىپتى. پاپام تابالدىرىقتان اتتاپ كىرگەندە «سافۋان بالام، كەلدىڭ بە؟ سەنى كوردىم...ريز..» دەپ، ابزال اپامىز ءۇزىلىپتى.

وسى انا مەن ۇلدىڭ ماحابباتى اقىرى قازاق وقىرماندارى­نىڭ قولىنا كىتاپ بولىپ جەتتى. جاڭا­عى جاقسى وبرازدان، جاقسى شىعارما تۋادى، دەگەن پىكىردى ول كىسى ءوز باسىنان وتكىزىپ بارىپ ايتۋى ابدەن مۇمكىن.

مىنا عاجايىپقا قارامايسىز با، بەرتىندە بەيىس اپامىزدىڭ زيراتىنىڭ باسىنا ءبىر تۇپتەن قولدىڭ سالاسىنداي ءۇش قايىڭ ءوسىپ شىقتى. تۋرا سولتۇستىكتىڭ كادىمگى شىرىندى اققايىڭى. سونى كورىپ پاپام: «مىنا ءۇش قايىڭنىڭ ۇلكەنى – مەن، ورتاسىنداعى – ەس­ماعي، كىشكەنتايى – ەركەبۇلان» دەيتىن.

– سافەكەڭنىڭ قولىندا ەر­جەتىپ، تالاي ۇلى تۇلعالاردى كور­­گەن شىعارسىز؟

 – اۋەلى، مەن ءسابيت مۇقانوۆ­تى ءوز كوزىممەن كوردىم. شاماسى 1972 جىل بولۋى كەرەك. اۋىلدىڭ قارا سيراق بالاسىمىز. شاڭدات­ىپ ويىننىڭ قىزىعىندا جۇرگەن شاق. جىپ-جىلتىر بىرنەشە قارا ما­شينا اۋىلدىڭ شەتىنە كەلىپ كىر­دى. تۋرا بارىپ، اتام ۇيىنە تۇمسى­عىن تىرەپ توقتادى. ماشينالارمەن ­جارىسىپ ءبىز دە جەتتىك. العاشىندا الماتىدان پاپام كەلگەن شىعار دەپ ويلادىم دا «پاپام كەلدى، پاپام كەلدى ...» دەپ، ماڭايىم­دى باسىما كوتەرىپ مەن ءجۇرمىن. قاراپ تۇرمىز، ءبى­رىنشى ماشينادان ورتا بويلى دەمبەلشە كەلگەن، جاسى اۋدەم تارتىپ قالعان ۇلكەن كىسى ءتۇستى. باسىندا ماقپال قارا تاقياسى بار. «شايمەردەن قايدا؟»، دەدى. مەن: «اتام ناعاشىمنىڭ ۇيىندە قىمىز ءىشىپ وتىر» دەدىم. «بار جۇگىر، «مىقانىپ» كەلدى، دەپ ايت» دەپ، كۇلدى الگى كىسى. جارىقتىق اتام «مۇقانوۆ» دەمەي سابەڭدى «مىقانىپ» دەپ وتىراتىن. «ە، سول شال كەلىپ قالعان ەكەن عوي» دەپ ويلادىم دا، شاڭداتىپ ناعا­شىمنىڭ ۇيىنە باردىم. «اتا، مىقانىپ كەلدى» دەدىم. سول ۇيدە وتىرعان ەلدىڭ ءبارى «سابەڭە سالەم بەرەمىز» دەپ ءتۇپ قوپارىلىپ ءبىزدىڭ ۇيگە كەلدى.

سابەڭ كوپ ايالداعان جوق، جە­ڭىل-جەلپى شاي اۋىز ءتيدى دە، اتتا­نىپ كەتتى. اتام ءبىر مالىن كول­دەنەڭ ۇستاپ ەدى، باتا جاسامادى. ء«اي، شايمەردەن، ساعان امانداسايىن دەپ بۇرىلدىم، اۋرە بولما، تاعى كەلە جاتارمىز...» دەپ، ءجۇرىپ كەتتى. سابەڭنىڭ وسى ساپارى تۋعان جۇرتىمەن سوڭعى قوشتاسۋى ەكەن، ءبىر جىلدان كەيىن قايتىس بولدى.

– سافۋان اعا ءوزىنىڭ ەستە­لىگىندە: «سابەڭنىڭ كومەگىمەن وقۋ­عا ءتۇستىم، ءادىل سىنىن ەستىپ شىعار­­ماشىلىعىمدى تۇزەدىم» دەپ جازىپتى.

– قازىرگى قازاق جازۋشىلارى ەس­تەلىك، ەسسە جازۋمەن اينا­لى­سىپ كەتتى. وسى جانردىڭ تۇڭ­عىش ادە­بي ۇلگىسىن جاساعان دا پاپام. سون­دىقتان دا بولار «اعا­لاردىڭ الا­قانى» كىتابى ءۇشىن مەملەكەتتىك سىي­لىق الدى. سوندا ايتىلا­دى، پا­پام العاش الماتىعا وقۋعا ءتۇسۋ ءۇشىن ەمەس، ءبى­لىم جەتىلدىرۋ كۋرسىنا كەل­گەن عوي. قوناقۇيگە سوق­پاي تىكە سا­بە­ڭە بارىپتى. سەبەبى اتام مەن سا­­بەڭ سىرلاس، سىيلاس ءارى ەكەۋى جا­قىن باجا. ماريام اپامىز بەن پاپام­نىڭ تۋعان شە­شەسى قيزا اجە­مىز جاماعايىن ادام­داردىڭ قىزى.

سونىمەن پاپام سابەڭدى جاعا­لاپ بارادى. اماندىق-ساۋلىق­تان كەيىن سابەڭ «شايمەردەن امان با، مۇندا نە شارۋامەن كەلىپ قال­دىڭ» دەپتى. پاپام: «وبلىستىق «لەنين تۋى» گازەتىندە قىزمەت ىستەۋشى ەدىم، وسىندا ءبىلىمىڭدى جەتىلدىر دەپ كۋرسقا جىبەردى». ء«اي، بالا! كۋرستى قايتەسىڭ ودان دا وقۋعا تۇسپەيسىڭ بە؟» دەيدى سابەڭ. بۇل قاراشا ايى. «ويباي-اۋ، سابە! وقۋ باستالىپ كەتتى ەمەس پە، وعان قالاي تۇسەم؟» دەگەن ەكەن پاپام، سابەڭ تۇرىپ قولما-قول رەكتورعا حات جازىپ بەرىپتى. «جولداس پا­لەنشە! جامان وقيتىن بىرەۋدى وقۋ­دان شىعارساڭ دا مىنا بالانى قابىلدا!». مىنە سابەڭنىڭ ءبىر اۋىز ءسوزىنىڭ شاراپاتى ءتيىپ ەمتيحان تاپسىرماي-اق ۋنيۆەرسيتەتكە قابىلدانىپتى.

– ء«ومىر شىندىعى ەشتەڭە­گە تاۋەلدى ەمەس، ال ادەبي شىن­دىق ءومىر شىندىعىنا تىكەلەي تاۋەل­دى» دەگەن قاعيدانى ۇستاندىم، دەپتى بىردە سافۋان اعا. دەمەك قالامگەردىڭ شىعارمالارى دا ءومىر شىندىعىنان الىستاپ كەتپەگەن شىعار.

– پاپامنىڭ جازۋ ءستيلىن، ءسوز قولدانىسىن كوپ ادام عابيت مۇسى­رەپوۆكە ۇقساتادى. اسىرە قى­زىل ەموتسيا جوق. وقيعانى جي­ناقى قۇرايدى. از جازدى، بى­راق ساز جازدى. ءومىر شىندىعى دە­مەكشى، پاپامنىڭ شىعارمالارى تەك ومىردەن الىنعان دۇنيەلەر. مىسالى، ايتايىق «مارعاۋ» حي­كاياتىن جازاردىڭ الدىندا الما­تى وبلىسىنىڭ اۋداندارىن ارا-­
لاپ ءجۇرىپ مىناداي وقيعانى ەستيدى. ءبىر شوپان جايلاۋدان كو­شەردە ءيتىن جوعالتىپ الىپتى. ىزدەپ-ىزدەپ تاپپاعان. كەلەر جىلى بۇرىنعى جايلاۋىنا كوشىپ كەلسە، ءيتى جۇرتتا ءجۇر. شاقىرسا كەلمەيدى. قاتتى رەنجىگەن. سويتسە، ەل كوشكەندە جۇرت­تا قالعان ەسكى تون­دى كۇزەتىپ قالىپ قويعان ەكەن. وسىدان بارىپ الگى پوۆەست تۋعان.

«جىل قۇسى» دا ومىردەن الىن­عان. تۋىندى كەيىپكەرى بالۋان بيتابار ەلباەۆ ومىردە بولعان ادام. 1964 جىلى بۇرىنعى جەز­قازعان وبلىسى جاڭاارقا جەرىندە قايتىس بولعان. بالۋان شولاقپەن كۇرەسىپ تەڭ تۇسكەن. وسى كىسىنى پاپام 1950 جىلى ەل ارالاپ ءجۇرىپ جولىقتىرادى. سوزگە وتە ساراڭ ادام بولىپتى. ءسال قيتىقسا ۇندە­مەي قويادى ەكەن. سودان ءبىر سويلەپ كەتكەندە پاپام قاعاز-قالام قولعا السام تاعى قيتىعىپ قالار دەپ، ءبىر كۇن تىڭداپ وتىرعان دا 19 جىل تولعاتىپ ءجۇرىپ جازىپ شىققان.

«بولاشاققا جول» رومانى العاش شىققاندا م.اۋەزوۆ وقىپ كورىپ بىلاي دەپ جازىپ بەرىپتى: «كىتابىڭدى وقىپ شىقتىم، جاق­سى جازىلىپتى، بۇدان بىلاي قا­را­توبىردىڭ شاڭىندا قالىپ قوي­ما». ول كىسىنىڭ قولتاڭباسى پاپامنىڭ شاڭىراعىندا تۇر.

– اعانىڭ كوپ جازۋشى قالام تارتقان تىڭ يگەرۋ تاقى­رى­بىن جازايىن دەگەن ويى بول­عان جوق پا؟

– پاپاما شەشەمىز باعدات: ­«سەن دە ەل سياقتى تىڭ يگەرۋ تۋرالى ­جازىپ، سىيلىق الساڭشى؟» دەي­تىن. «ولار كەلىپ اتا-بابامنىڭ زيراتىن توڭكەرىپ تاستاعانىن جازام با؟» دەپ كادىمگىدەي اشۋلانعانى ەسىمدە.

– سافەكەڭنىڭ 1986 جىلى مامىر ايىندا گ.كولبيننىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن جازۋشىلار وداعىنىڭ پلەنۋمىندا سويلەگەن ءسوزىن ەل بىلەدى...

– جەلتوقسان وقيعاسى باستال­عاندا مەن اباي اتىنداعى پەداگو­گيكالىق ينستيتۋتتا ستۋدەنت ەدىم. ءبۇتىن ءبىر كۋرستا جالعىز ەركەك كىن­دىكتى مەن عانا. گرۋپپاداعى ستۋ­دەنتتەردى باستاپ الاڭعا باردىم. جانىما ءبىر گرۋپپادا وقيتىن ايەلىمدى ەرتىپ الدىم. ونىڭ اياعى اۋىر. ەلمەن بىرگە ساپىرىلىسىپ ءجۇرىپ، كەشكىسىن قايىن اتامنىڭ ۇيىنە باردىم. سوندا شاي ءىشىپ وتىر ەدىم پاپام مەنى سۇراپ تەلەفون شالدى. «سايىن الاڭعا باردىڭ با؟ نە بولىپ جاتىر؟» دەپ سۇرادى. كورگەن-بىلگەنىمدى ايت-­
­تىم. «سەن تەز ۇيگە كەلشى، ماشي­نا وت ­الماي جاتىر، كومەكتەس»، دەدى.

ۇيگە كەلسەم پاپام ءبىرتۇرلى قوبالجۋلى ەكەن، مەنەن الاڭدا نە بولىپ جاتقانىن قايتالاپ سۇرادى. سودان: «سايىن – دەدى، – مەن بىردەمە بىلسەم وسىنىڭ اياعى قانعا اينالادى. سەن ۇيدەن شىقپا، وسىندا مەنىڭ قاسىمدا بول!». ءوزى ءۇش كۇن بويى الاڭعا بارىپ ءجۇردى. ارادا ءبىر اي وتكەندە مەنى ساباق ۇستىنەن «ۇندەمەستىڭ» ادامدارى كەلىپ الىپ كەتتى. «سەن نەگە گرۋپپانى باستاپ الاڭعا الىپ شىقتىڭ؟». «ساعان كىم تاپسىرما بەردى؟». وسىلاي سۇراقتار قويىلا باستادى. ءىستىڭ ناسىرعا شاۋىپ بارا جاتقانىن تۇسىنە قويدىم دا «مەنىڭ ايەلىمنىڭ اياعى اۋىر ەدى، شوشىپ بىردەمە بو­لىپ قالماسىن، حابارلاسىپ امان­دىعىمدى بىلدىرەيىن» دەپ تەلەفون سۇرادىم. بەردى. قولما-قول پاپا­ما جالعادىم دا «پاپا مەنى «ۇن­دەمەستەر» ۇستاپ الدى» دەپ ايتىپ ۇلگەردىم. قولىمنان تەلەفون تۇت­قاسىن ج ۇلىپ الدى. ءۇش ساعاتتان كەيىن پاپام شىعارىپ الدى.

– تاريحي پلەنۋمدا ءسوز سوي­لەيمىن دەپ ول كىسى ۇيدە دايىندالدى ما؟ سويلەيتىنى تۋرالى سىزدەر بىلدىڭىزدەر مە؟

– ەشقايسىمىز بىلمەدىك. ىش­تەي ءبىرتۇرلى شيرىعىپ ءجۇردى. قايىن اتام جازۋشى مولداحمەت قانازدىڭ ۇيىندە وتىرعام، ول كىسى «سايىن، سەنىڭ اكەڭ كەشە كوزسىز ەرلىك جاسادى. كولبيننىڭ الدىندا شىندىقتى جايىپ سالدى» دەدى. ارتى نە بولار ەكەن دەپ قورىقتىم. ۇيگە كەلىپ شەشەمە ايتتىم. ءسويتىپ وتىرعاندا پاپام ءوزى كەلدى. مىنەزى تىك ادام. ونىڭ ۇستىنە نامىستان شيرىعىپ جۇرگەن كەزى. اقىرىنداپ سۇرادىم. «ايتتىم، ايتۋعا ءتيىس بولدىم» دەدى. «ەگەر ءدال قازىر بەتىن قايتارماساق، ءبىز­دى «ۇلتشىلدىققا» اكەلىپ تىرەي­دى دە، ارتىن قۋعىن-سۇرگىنگە ۇلاس­تىرايىن دەپ وتىر» دەدى.

– سافەكەڭنىڭ بيلىكتە وتىر­عان ادامدارمەن قارىم-قاتى­ناسى قانداي ەدى؟

– پاپام پەندەشىلىكتەن الىس بولدى. مىسالى، تۋعان بالاسى، كسرو-نىڭ 10 دۇركىن چەمپيونى، حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى سايان ءبىر بولمەلى ۇيدە تۇرىپ جاتتى. مەن ۇيلەنىپ ەكى بالامەن پاتەر جالداپ ءجۇر­دىم. شەشەي ايتاتىن: «سافۋان، مىنا قالانىڭ اكىمى زامانبەك نۇرقادىلوۆ سەنىڭ ءسوزىڭدى جەرگە تاستامايدى. سايان دا، سايىن دا باسپاناعا ءزارۋ بولىپ قينالىپ ءجۇر» دەسە، پاپام: «باعدات، ۇمىتىپ قالدىڭ با، ەكەۋىمىز ءۇش بالامەن قانشا جىل پاتەردە جۇردىك. وڭاي كەلگەن دۇنيەدە قادىر بولمايدى. نە تاپسا دا، ءوز نەسىبەلەرى ارقىلى تاپسىن» دەگەنىن ەستىدىم.

تۋعان ءىنىسى ەسماعي اۋىلدا قا­را­پايىم جۇمىسشى بولدى. باس­قاعا ءسوزى جۇرمەسە دە، ءوزى تۋعان اۋىل، اۋدانعا ءسوزى جۇرەدى، ىنىسىنە كىشىگىرىم قىزمەتتىڭ تىزگىنىن الىپ بەرۋگە شاماسى بولدى. وعان پاپام بارعان جوق. ومىردە ول كىسى ءبىر-اق جولدى ۇستاندى. ونىسى ادىلدىك، ادالدىق جولى بولاتىن. پاپامنان بىزگە قالعان ەڭ ۇلكەن ميراس وسى.

كۇندەلىكتى قاراپايىم ومىردە وتە ءساندى كيىنىپ جۇرگەندى ۇناتا­تىن. كوركەمدىككە قۇمار بولدى. سودان كەيىن ماشينانىڭ جاقسىسىن تاڭداپ ءمىندى. 80 جىلدىعىن اتاپ وتەمىز دەپ جۇرگەندە جالعىز ۇلى سايان قايتىس بولدى. سودان، مىنە، 85 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋدى جوسپارلاپ جۇرگەندە ءوزى دۇنيەدەن ءوت­تى. 1983 جىلى اكەسى شايمەردەن اتام دۇنيە سالعاندا پاپام: «مەنى ولگەندە اۋىلىما اكەلىپ اكەمنىڭ جانىنا جەرلەيسىڭدەر» دەپ بىزگە وسيەت ايتىپ، وزىنە ورىن قالدىرىپ قويدى. وزىنەن بۇرىن ءىنىسى ەسماعي دۇنيەدەن ءوتتى. ونى اكەسىنىڭ اياعىنا قويعىزدى. ودان ەركەبۇلان ءوتتى. ونى ەسماعيدىڭ اياعىنا جەرلەتتى. وزىنە ارناعان جەر بوس تۇردى. بىراق ساياننىڭ قازاسىنان كەيىن جاعداي وزگەردى. ساياندى كەڭسايعا جەرلەدىك. ۇلىنىڭ جانىنان وزىنە جانە شەشەمىزگە ارناپ ەكى ورىن دايىنداتىپ ەدى، سول ارادان سوڭعى تۇراعىن تاپتى.

– ۇلىنىڭ قازاسىنان كەيىن وزگەرگەن ەكەن عوي؟

– ساياننىڭ قازاسىنان كەيىن پاپام قاتتى كۇيزەلىسكە ءتۇستى. ومىردەن باز كەشىپ جاتىپ قالدى. بىردە بارعانىمدا شوقان ءۋاليحا­نوۆ­تىڭ «ىستىقكول كۇندەلىگىن» وقىپ وتىر ەكەن. «شوقان جازىپتى – دەدى: – قارعىستىڭ جامانى قىرعىزداردا ەكەن. ولار جەك كور­گەن ادامىن «بالاڭنىڭ ەتىن جەگىر» دەپ قارعايتىن كورىنەدى، نە دەگەن سۇمدىق قارعىس» دەپ، باسىن شايقاپ وتىردى. «سايانىمدى العان تاعدىر بىزگە باس-كوز بولسىن دەپ سەنى قالدىرعان شىعار» دەگەندى كوپ ايتاتىن.

اڭگىمەلەسكەن

بەكەن قايرات ۇلى،

«Egemen Qazaqstan»