پرەزيدەنت رەفورمالار جونىندەگى جوعارى كەڭەستىڭ وتىرىسىن وتكىزدى

جيىن قارجى سەكتورىن دامىتۋ تۇجىرىمداماسىن تالقىلاۋدان باستالدى. اتالعان ماسەلە بويىنشا رەفورمالار جونىندەگى جوعارى كەڭەس توراعاسىنىڭ ورىنباسارى سەر سۋما چاكرابارتي، قارجى نارىعىن دامىتۋ جانە رەتتەۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ءمادينا ابىلقاسىموۆا بايانداما جاسادى.

پرەزيدەنت جالپى ۇسىنىلعان ادىستەردى قولداپ، بلوكچەين تەحنولوگياسى مەن ورتالىق بانكتەردىڭ تسيفرلىق ۆاليۋتالارىن پايدالانۋدىڭ جانە ەنگىزۋدىڭ پەرسپەكتيۆالارىنا نازار اۋداردى.

– اتالعان باعىت – قارجى جۇيەسىنىڭ بولاشاعىنا دەگەن «فۋتۋريستىك» كوزقاراس قانا ەمەس، سونداي-اق جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىن جوبا. كوپتەگەن مەملەكەت وزدەرىنىڭ تسيفرلىق ۆاليۋتالارىن ءىس جۇزىندە سىناقتان وتكىزۋگە كىرىسىپ تە كەتتى. ولاردىڭ قىزمەتتەرى ءۇشىن ەكوجۇيە ازىرلەنىپ، قۇرىلىپ جاتىر. ءبىز ينستيتۋتتارىمىزدى جاڭا جاعدايلارعا بەيىمدەۋگە دايىن بولۋىمىز كەرەك، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسى قارجى پيراميدالارىنا قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى مىندەتتەرگە دە توقتالدى. كەلتىرىلگەن ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سايكەس مۇنداي ۇيىمدار بيىلعى بەس ايدىڭ ىشىندە 17 مىڭنان استام ۇلەسكەردىڭ قۇنى 27 ميلليارد تەڭگەدەن اساتىن دۇنيە-مۇلكىن يەلەنىپ العان.

– قارجى سەكتورى تۇجىرىمداماسىنىڭ اياسىندا قارجى پيراميداسىنىڭ بەلگىسى بار ۇيىمداردى الدىن الا انىقتاۋعا، جەدەل ارەكەت ەتۋگە، ازاماتتاردىڭ قارجى الاياقتارى تۋرالى حابارلاۋ ماسەلەسىن كۇشەيتۋگە باعىتتالعان شارالار قامتىلۋى قاجەت، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقاەۆ ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن بانكتەردىڭ بەلسەندى نەسيەلەۋى جونىندە شارالار قابىلداۋدى كەلەسى ماڭىزدى مىندەت رەتىندە اتاپ ءوتتى. سونداي-اق وسى سالاداعى بىرقاتار پروبلەماعا نازار اۋدارىپ، قارجى رەتتەۋشىلەرىنە بۇل ماسەلەگە باسا ءمان بەرۋدى جانە ونى ناقتى شەشۋ جولدارىن ۇسىنۋدى تاپسىردى.

سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق بانكتىڭ، ۇكىمەتتىڭ ارەكەت ەتۋ تەتىكتەرىن بانك وتىمدىلىگىنىڭ اعىنىن كاسىپورىنداردى، اسىرەسە شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋعا قاراي باعىتتاۋ اسا ماڭىزدى مىندەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

وتىرىس بارىسىندا ەلىمىزدە قاۋىپسىز اتوم جانە سۋتەگى ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ جونىندەگى شارالارعا باسا ءمان بەرىلدى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستار تۋرالى ەنەرگەتيكا ءمينيسترى بولات اقشولاقوۆ پەن «سامۇرىق-قازىنا» اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ توراعاسى الماسادام ساتقاليەۆ بايانداما جاسادى.

پرەزيدەنت ماگاتە دەرەكتەرىن مىسالعا كەلتىردى. بۇعان سايكەس الەمدەگى قۋات كوزدەرىنىڭ 10 پايىزى اتام ەنەرگەتيكاسىنىڭ ۇلەسىندە ەكەنى ايتىلدى. اتالعان سەكتور كومىر (36،7%)، گاز (23،5 %) جانە گيدروەنەرگەتيكا (16 %) سالالارىنان كەيىن ءتورتىنشى ورىندا تۇر.

– اتوم ەنەرگەتيكاسى كومىرتەكتىڭ جىلدىق قالدىقتارىن شامامەن 2 ميلليارد تونناعا ازايتا وتىرىپ، تومەن كومىرتەكتى ەلەكتر قۋاتىنىڭ جالپى كولەمىنىڭ ۇشتەن بىرىنەن استامىن وندىرەدى. بۇل 400 ميلليون اۆتوكولىكتىڭ قالدىعىنا تەڭ. ال اتوم ەنەرگەتيكاسىنىڭ بولاشاعىنا كەلەتىن بولساق، ءتۇرلى فاكتورلارعا بايلانىستى بەلگىسىزدىك دەڭگەيى وتە جوعارى. الايدا، قازىرگى تاڭداعى ەنەرگيا داعدارىسى مەن ەنەرگيا رەسۋرستارى باعاسىنىڭ قۇبىلمالى جاعدايىندا «بەيبىت اتومدى» پايدالانۋ ماسەلەسى كوپتەگەن ۇكىمەتتەردىڭ كۇن تارتىبىنە ەنگىزىلگەنى انىق. گەوساياسي جاعدايدىڭ شيەلەنىسۋىنە بايلانىستى حالىقارالىق ەنەرگەتيكا اگەنتتىگى ەۋروپا وداعى ەلدەرىن بارلىق اتوم ەلەكتر ستانتسيالارىن جابۋ ماسەلەسىن كەيىنگە شەگەرۋگە شاقىردى، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقاەۆ قازىرگى تاڭدا الەمنىڭ 32 ەلىندە 440-تان استام يادرولىق رەاكتور بار ەكەنىن جانە 20-عا جۋىق مەملەكەت ءوز اۋماعىندا اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. ولاردىڭ قاتارىندا ءبىزدىڭ ەلىمىزدەن بولەك، چيلي، يندونەزيا، الجير، فيليپپين، ەفيوپيا، سەنەگال جانە باسقا دا مەملەكەتتەر بار.

سونىمەن قاتار پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، تەحنولوگيالاردى جەتكىزۋشىلەردىڭ شورت-پاراعىن ايقىنداۋ ماڭىزدى جانە وندا باعا ولشەمدەرىنەن بولەك تەحنولوگيالاردىڭ سەنىمدىلىگىنە باسا ءمان بەرىلۋگە ءتيىس.

قاسىم-جومارت توقاەۆ ءبىلىم الۋدىڭ جانە وندىرىستىك قۇزىرەتكە قول جەتكىزۋدىڭ اسا ماڭىزدى ەكەنىن ايتتى.

– باسقاشا ايتقاندا، ءبىز بولاشاقتا بىلىكتى فيزيكتەردى، اتوم سالاسىنداعى كادرلاردى، ينجەنەرلەر مەن تەحنيكالىق مامانداردى دايىنداۋىمىز كەرەك. مۇلدەم جاڭا وقۋ-وندىرىستىك بازا قۇرۋ قاجەت، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت تۇركيانىڭ «اككۋيۋ» اەس-ءىن سالۋداعى تاجىريبەسىن جان-جاقتى زەردەلەۋدى تاپسىردى.

كۇن تارتىبىندە سوڭعى قارالعان ماسەلە – كوشى-قون ساياساتىن جەتىلدىرۋ. بۇل تاقىرىپ بويىنشا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى تامارا دۇيسەنوۆا بايانداما جاسادى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ وسى ماسەلەگە تۇسىندىرمە جاساي كەلىپ، ەكونوميكانىڭ دامۋى مەن ۇلتىمىزدىڭ زياتكەرلىك الەۋەتىن ارتتىراتىن ءتيىمدى ەڭبەك ميگراتسياسىنىڭ ماڭىزدىلىعىنا نازار اۋداردى.