تەرەزەدەن قۇلاماسىن سابيلەر...

بۇل ماسەلەنى جازا باستاعانىمىز سول ەدى، 15 مامىر كۇنى وبلىس ورتالى­عىن­دا تاعى ءبىر جازاتايىم وقيعا ورىن الدى. ءبىر جارىم جاستاعى قىز بالا توعىزىنشى قاباتتان قۇلاپ، اۋرۋ­حانانىڭ جانساقتاۋ بولىمىنە جات­قى­زىلدى. ءسابيدىڭ پەرىشتەسى قاعىپ، دۇكەننىڭ كۇنقاعارىنا تۇسكەن ەكەن. سونىڭ وزىندە جاعدايى تىم اۋىر. بالاعا اۋىر باس سۇيەك-مي جاراقاتى، اۋىر دارەجەدەگى باس ميىنىڭ سوعىلۋى، تراۆماتيكالىق شوك دياگنوزى قويىلعان. ول ينوتروپتى قولداۋ جانە وكپەنى جاساندى جەلدەتۋ اپپاراتىنا قوسىلعان. ەندى امان-ەسەن قاتارعا قوسىلسىن!

وكىنىشتىسى سول، اتا-انالاردىڭ كوبى بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە سالعىرت قا­راۋدا. دۇكەنگە 5 مينۋتقا شىعۋ بى­لاي تۇرسىن، كىشكەنتاي سابيلەردى جالعىز قالدىرىپ، بازار جاعالاپ كەتە­تىندەرىن قايتەرسىڭ؟ ءبىر مينۋت جال­عىز­دىق­تىڭ ءوزى قاۋىپتى. ءبىر ءسات – ءبىر تاعدىر. كەيدە وسى بۇرىنعى اعاش تەرەزەلەر دۇرىس پا دەپ ويلايسىڭ. ونى ويلايتىن اتا-انا بار ما؟ جۇرتتان ۇيات بولادى، زاماننان قالمايىق دەپ قارىزعا باتسا دا پلاستيكالىق تەرەزەلەردى ور­نا­تۋعا اسىق. ول دا دۇرىس شىعار. باستىسى – بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن ۇمىتپايىقشى!

ءيا، اتا-انالار ساق بولسىن. «اكىمدىك قايدا قاراپ وتىر؟»، دەۋدىڭ رەتى بۇل جەر ەمەس. قۇزىرلى ورگانداردىڭ قولىنان ءتۇسىندىرۋ، ەسكەرتۋ جۇمىستارى عانا كەلەدى. وبلىستىق توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ باسقارما باستىعى شاكىر احمەتوۆتىڭ مالىمەتىنشە، تەرەزەدەن قۇلاۋعا «بەيىم» بالالاردىڭ جاسى 1،5-10 جاس ارالىعىندا ەكەن. ەس بىلەدى دەگەن ويمەن 10 جاستاعى بالانى دا جالعىز قالدىرماۋ كەرەك ەكەنىن تۇسىنگەن بولارسىز.

– اشىق تەرەزە بالا ءۇشىن قاۋىپتى ەكەنىن ەستەن شىعارماڭىز. ەگەر ۇيدە بالا بولسا، ەشقاشان تەرەزەلەردى اشىق قالدىرماڭىز. ءسىز بالانىڭ جا­نىن­دا تۇرعانداي بولساڭىز دا، ءبىر سەكۋندقا كوڭىلىڭىز اۋىپ كەتسە، سول سەكۋند بالانىڭ ومىرىندەگى سوڭعى ءسات بولۋى مۇمكىن. ەشقاشان شىبىن-شىركەيگە قارسى تورلاردى قورعان رە­تىندە پايدالانباڭىز. بالالار وعان سۇيەنىپ، ءالسىز تۇرعان تورمەن بىرگە قۇلاپ كەتەدى. بالانى ەشقاشان قاراۋسىز قالدىرماڭىز. بالا تەرەزەنى ءوز بەتىنشە اشا المايتىنداي ەتىپ تەرەزەلەرگە كەدەرگى ورناتىڭىز. بالا تەرەزەگە كوتە­رىلمەۋى ءۇشىن جيھازدى تەرەزە جا­نى­نا ورنالاستىرماڭىز. بارىنشا ساق بولىڭىز، اتا-انا! – دەيدى شاكىر احمەتوۆ.

وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنا حا­بار­لاسقانىمىزدا ونداعىلار وڭىردە «قاۋىپسىز تەرەزە» اكتسياسى باستالعانىن ايتتى.

– اكتسيا شەڭبەرىندە كوپبالالى وتباسىلاردىڭ پاتەرلەرىنىڭ تەرەزە­سىنە بەكىت­كىشتەر مەن تورلاردى ورناتۋ قايى­رىم­دى جانداردىڭ قاراجاتى ەسەبىن­ەن قويىلادى. وقۋ ورىندارىندا اتا-انالار جينالىستارى، قورعانىس تورلارىن، بەكىتكىشتەردى، شەكتەگىشتەردى ورناتۋمەن اينالىساتىن كاسىپكەرلەرمەن كەزدە­سۋلەر ۇيىمداستىرىلۋدا. مۇعا­لىم­دەر مەن تاربيەشىلەر ءۇشىن بالا­لار­دىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جانە الدىن الۋ شارالارى بويىنشا ءتيىستى نۇسقاۋلىق وتكىزىلۋدە، – دەيدى باس­قارمانىڭ ءبولىم باسشىسى گۇلميرا بايعازينوۆا.

بۇعان دەيىن مەكتەپكە دەيىنگى جانە باستاۋىش سىنىپقا دەيىنگى بالا­­لاردى تاربيەلەپ وتىرعان، ەكىن­شى قاباتتان جوعارى تۇراتىن، تەرەزەلەرگە بەكىتكىشتەردى ورناتپاعان وتباسىلاردىڭ ءتىزىمى انىقتالعان. بىلتىر اتالعان اكتسيا شەڭبەرىندە الەۋمەتتىك ءالسىز توپتاعى 70 وتباسىعا كومەك كورسەتىلىپ، ءۇي تەرەزەلەرى قور­عا­نىس قوندىرعىلارمەن مىقتاپ بە­­كىتىلىپتى. جالپى، وبلىستا 381 مەك­تەپكە دەيىنگى مەكەمەدە 1-6 جاس ارا­­لىعىنداعى 37 490 بالا تار­بيە­لە­نۋدە.

وبلىستىق پوليتسيا باسقارماسى دا قول قۋسىرىپ وتىرماعاندارىن ايتادى. يۋۆەنالدى پوليتسيا توبىنىڭ اعا ينسپەكتورى بيبىگۇل قامزينا بالالاردى قاراۋسىز قالدىرعان اتا-انالار جاۋاپقا تارتىلاتىنىن ەسكە سالادى.

– قىلمىستىق كودەكستە ءتيىستى شارا قاراستىرىلعان. اتا-انالار ەكى جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايى­رىلۋى مۇمكىن. پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارالاردى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ، ءبىلىم بەرۋ سالا­سى­نىڭ وكىلدەرى دە قولعا الۋدا. ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى ونلاين رە­جىم­دە دە وتكىزىلۋدە. ماماندار اتا-انا­لاردىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى چات­تارىنا شىعىپ، قاراپايىم ەرە­جە­لەردى تۇسىندىرۋدە، – دەيدى ب.قامزينا.

بالانىڭ قاۋىپسىزدىگى اكتسيامەن رەتتەلمەسە كەرەك. انشەيىندە «قازاق ەلىنە +1» بالا دەپ ەسىمىز شىعىپ جاتادى عوي. ءسابيدىڭ دۇنيەگە كەلگەنىن اسىعا كۇتىپ، كەيىن جاۋاپكەرشىلىكتى ۇمىتىپ جاتاتىنىمىز وكىنىشتى-اق. بالاعا زار بولعان وتباسىلارعا اللا بەرەم دەسە «تەرەزەدەن بەرەدى»، دەپ بىلگىشسىنە سويلەيمىز، ال ەندى سول بالانىڭ عۇمىرى تەرەزە ارقىلى ۇزىلۋىنە جول بەرمەيىك!

پاۆلودار وبلىسى