كۇماندى اۋدارىم قالاي انىقتالادى؟

ەگەر ءۇش اي ىشىندە ءبىر جەكە تۇلعانىڭ كارتاسىنا 100 جانە ودان دا كوپ ادامنان اۋدارىم كەلىپ تۇسسە وندا الگى كىسىنىڭ كاسىپ­كەرلىك قىزمەتىنىڭ بار-جو­عى تەكسەرىلەدى. ياعني اقشا اۋدا­رىمدارىن جۇزەگە اسىراتىن ۇيىمدار مەن بانكتەر جەكە كا­سىپكەر رەتىندە تىركەلمەگەن قازاق­ستان­دىقتاردىڭ اۋدارىمدارى تۋرالى مالىمەتتەردى كىرىستەر كو­ميتەتىنە جولدايدى.

ەسكە سالساق، 2021 جىلدىڭ قاراشاسىندا سەنات ءموبيلدى اۋدا­رىمداردى قاداعالايتىن سا­لىق كو­دەكسىنە ەنگىزىلگەن تۇزەتۋ­دى ما­قۇل­داعان ەدى. تۇزەتۋ­دىڭ ماق­ساتى – تاۋارلار مەن قىزمەتتەر ءۇشىن جاسالعان تولەم كەزىندە جەكە تۇل­عا­­لار الىپ وتىرعان كىرىستەردى كو­­لەڭ­كەدەن شىعارۋ. سول ءۇشىن ار­نايى ء«موبيلدى تولەم» دەپ اتا­لاتىن تۇسىنىك ەنگىزىلەتىنى دە حابارلانعان.

الايدا بۇل بۇيرىقتىڭ كوپ­شىلىك تاراپىنان قولداۋ تابۋى دا، تاپپاۋى دا ەكىتالاي. تاپپايتىن سەبەبى – ازاماتتاردىڭ باسىم بولىگىنىڭ Kaspi Gold جۇيەسىن قولداناتىنى جاسىرىن ەمەس. بۇل رەتتە باسقا بانك قوسىم­شا­لا­رىنىڭ ۇلەس سالماعى Kaspi-مەن تەڭدەسە المايدى. ال قولداۋعا تۇرارلىق تۇسى – قازىنادان قا­شاتىن قانشاما قارجىنىڭ ورنى تولادى.

«اۋدارىم بويىنشا ناقتى رەگ­لامەنت كەرەك. ماسەلەن، قانداي دا ءبىر قايىرىمدىلىققا، بالانىڭ ەمىنە اقشا جيناۋ كەرەك بولادى. نە بولماسا وتباسىلىق ءىس-شارالار كەزىندە دە تۋىسقاندار ءبىر-بىرىنە بىرنەشە رەت قارجى اۋدارادى. ونداي كەزدە دە اۋدا­رىم سانى 100-دەن اسىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. مىسالى، ماعان اعام ءۇش اي بويى 100-دەن استام اۋدارىم جاسادى دەلىك. ءبىر كۇنى 500 تەڭگە، كەلەسى كۇنى 1000 تەڭگە دەگەن سياقتى. جۇيە مەنىڭ اعامدى ء«ارتۇرلى» ادام دەپ تاني ما؟ مەنىڭشە، بۇل ءالى جەتىلمەگەن، شي­كى جوبا» دەپ جازادى ءسابينا ءىزباساروۆا.

ال ءادىل اكۋەۆ ەسىمدى جەلى قولدانۋشىسىنىڭ جازۋىنشا، بانكتەردە ونسىز دا بەلگىلى ءبىر شوت ءۇزىندى كوشىرمەلەرى بار. «ون­دا قاجەتتى رەكۆيزيتپەن بىرگە تو­لەمدەر انىق كورىنەدى. ەسەپ بەرۋدىڭ ارنايى فورماسىن ويلاپ تابۋدىڭ قاجەتى قانشا؟ بۇل جاعدايدا بانكتەر اقپارات قۋالاپ، ءوزىنىڭ ەڭبەك جانە قارجىلىق رەسۋرستارىن تەككە شىعىن ەتەدى»، دەيدى ول.

قالاي بولعان كۇندە دە سالىق كودەكسىنە ءتيىستى وزگەرىستەر ەنگىزى­لەتىن سەكىلدى. بانكتەر مەن قار­جى­لىق ۇيىمدار سۇرانىمدى العان كۇننەن باستاپ 20 جۇمىس كۇنى ىشىندە ازاماتتاردىڭ اقشا اۋدا­رىمدارى بويىنشا دەرەكتەردى ۇسىنۋعا مىندەتتى.

بۇل ماسەلە 2019 جىلدان بەرى ايتىلا باستادى. بىلتىر جىل سوڭىندا تىم قاتتى تالقىلاندى. قارجى مينيسترلىگى باستاماعا بىلاي تۇسىنىكتەمە بەردى: «زاڭ «اتامەكەن» ۇكپ، قازاقستان قار­جىگەرلەر قاۋىمداستىعى جانە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرمەن بىر­لەسىپ جاسالدى. ول كاسىپكەرلىك ماقساتتاعى ءموبيلدى تولەمدەردى جەكە تۇلعالار اۋدارىمىنان ايى­­رۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. كا­سىپ­­كەر­­لەر ءداپ بۇرىنعىداي ءمو­بيل­دى تولەم العاننان كە­يىن تۇ­تى­نۋشىعا كاسسالىق چەك ۇسى­ن­ۋى كەرەك. ءموبيلدى تولەم­دەر­گە قاتىستى تالاپ 2022 جىل­دىڭ
1 ناۋ­رىزىنان باس­تاپ كۇشىنە ەنەدى. كاسىپكەرلىك قىز­مەت بەلگىسى بار ءموبيلدى تو­لەمدەر بويىنشا دەرەكتەرمەن الماسۋ 2025 جىلدان باستالادى».

1 ناۋرىزدان باستاپ كۇشىنە ەنەتىن زاڭ اياسىندا ء«موبيلدى تولەم» تۇسىنىگىن ەنگىزۋ; ءموبيلدى تولەمدەر ارقىلى تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى تولەۋ كەزىندە ونلاين باقىلاۋ-كاسسالىق ماشينالاردى پايدالانۋدى زاڭداستىرۋ; كاسىپكەرلەردى بيزنەس جۇرگىزۋ ءۇشىن جەكە شوتتاردى پايدالانۋعا مىندەتتەۋ، ياعني ءموبيلدى اۋدا­رىم­­داردى جەكە جانە بيزنەس دەپ ءبولۋ; بانكتەردى مەم­لە­كەتتىك كى­رىس­تەر ورگاندارىنا ءتيىستى اقپا­رات­تى بەرۋگە مىن­دەت­­تەۋ كوزدەلگەن.

سالىق كودەكسىنىڭ شەڭبەرىندە 2025 جىلعا دەيىن ەكىنشى دەڭ­گەي­دە­گى بانكتەر مەملەكەتتىك كىرىس­تەر ورگاندارىنا مالىمەت­تەردى جەكە تۇلعالاردىڭ مىناداي ساناتتارى بويىنشا كەزەڭ-كەزەڭىمەن بەرىپ وتىرادى.

1-كەزەڭ.

2022 جىلعى 1 قاڭتاردان باس­تاپ مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر مەن ولارعا تەڭەستىرىلگەندەر جانە ولاردىڭ جۇبايلارى (زايىپتارى) بويىنشا اقپارات بەرىلەدى.

2-كەزەڭ.

2023 جىلعى 1 قاڭتاردان باس­تاپ بيۋدجەتتىك مەكەمەلەردىڭ قىزمەتكەرلەرى جانە ولاردىڭ جۇ­باي­لارى (زايىپتارى)، كۆازي­مەم­لەكەتتىك سەكتور سۋبەك­تى­لە­رىنىڭ قىزمەتكەرلەرى جانە ولاردىڭ جۇ­بايلارى (زايىپتارى) بويىنشا اقپارات بەرىلەدى.

3-كەزەڭ.

2024 جىلعى 1 قاڭتاردان باس­تاپ زاڭدى تۇلعالاردىڭ باسشىلارى، قۇرىلتايشىلارى جانە ولاردىڭ جۇبايلارى (زايىپتارى)، دارا كاسىپكەرلەر جانە ولاردىڭ جۇبايلارى (زايىپتارى) بويىنشا اقپارات بەرىلەدى.

4-كەزەڭ.

2025 جىلعى 1 قاڭتاردان باس­تاپ حالىقتىڭ قالعان بارلىق سا­نات­تارى بويىنشا اقپارات بە­رىلەدى.

2023 جىلى ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر جانە بانك وپەرا­تسيا­لا­رى­نىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىن جۇزەگە اسىراتىن ۇيىمدار 1-كەزەڭنىڭ تۇلعالارى بويىنشا مالىمەتتەردى ۇسىنۋدى جوسپارلاپ وتىر.

«بۇيرىق جوباسى جەكە تۇلعا­لاردىڭ، ادال سالىق تولەۋ­شى­لەر­دىڭ جەكە اۋدارىمدارىن قوز­­­عا­مايدى جانە سالىق موني­تو­رينگىن جۇرگىزۋ كەزىندە تيىم­دى­­لىكتى ارتتىرۋعا، قازاقستان رەس­­پۋب­­ليكاسى زاڭناماسىنىڭ نور­­مالارىن ساقتاۋعا جانە سالىق تو­­لەۋدەن جالتارۋدىڭ الدىن الۋ­عا با­عىتتالعان»، دەپ اتاپ ءوتتى مەم­­لەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى.

بۇل رەتتە ەلىمىزدە 2023 جىلعا دەيىن بارلىق جەكە كاسىپكەر­دەن سالىق الۋعا موراتوري جاريا­لان­عا­نىن دا ايتا كەتكەن ءجون.

«سالىق ستاۆكاسى وزگەرمەيدى، قو­سىمشا سالىق جۇكتەمەسى جوق. اڭ­گىمە تەك اقشانىڭ زاڭدى اينا­لىمى تۋرالى عانا بولىپ وتىر. بىزدە ۋاقىتىندا ەسەپكە قويىلماسا تاعايىندالاتىن اكىم­شىلىك ايىپپۇلدار بار. بار­لى­عىندا ءبىرىنشى رەتتە ەسكەرتۋ بەرى­لىپ، سوسىن بارىپ ايىپپۇل سالىنادى. ءبىز تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جۇيەسىن جاسايمىز. مىسالى، ءبىر جەكە تۇلعاعا كۇنىنە بىرنەشە جەكە تۇلعادان اۋدارىم كەلىپ تۇسەدى جانە بۇل بىرنەشە ايعا جالعاسادى. وسى جاعداي سالىق ورگاندارىنىڭ نازارىن اۋداراتىن بولادى»، دەپ ءتۇسىندىردى قارجى ۆيتسە-ءمينيسترى مارات سۇلتانعازيەۆ.