دەپوزيتكە اقشا سالاردا نەنى ەسكەرگەن ءجون؟

قور ءبولىپ-جارماي ءبارىن قور­عايدى: جەكە تۇلعانى دا، جەكە كاسىپكەردى دە. سونداي-اق دەپوزيت­تىڭ كەز كەلگەن تۇرىنە كەپىلدىك بەرەدى – تالاپ ەتىلگەنگە دەيىنگى سالىمدار، شارتتى، مەرزىمدى جانە جيناق سالىمدارى (دەپوزيتتەر)، اعىمداعى شوتتارداعى جانە تولەم كارتوچكالارىنداعى اقشا دەگەندەي. قور كەپىلدى وتەمدى سالىمشىلارعا قالاي تولەيدى؟ بۇل تولەم قوردىڭ ارنايى رەزەرۆى ەسەبىنەن جۇرگىزىلەدى. ال ارنايى رەزەرۆ قور جۇيەسىنە قاتىساتىن بانك­تەردىڭ مىندەتتى جارناسى ەسەبى­نەن قالىپتاسادى. قازىر بانك جار­نالارى ارقىلى 847 ملرد تەڭگە جي­نالىپتى. ارنايى رەزەرۆتىڭ كولە­مى زاڭنامامەن بەلگىلەنگەن شەك­تەن 5 پايىزعا جوعارى جانە سا­لىم­شىلار شوتتارىنىڭ 99،8 پا­يى­­زىن تولىق كولەمدە جابا الادى.

«ەگەر شەتەلدىك دەپوزيتتەردى ساقتاندىرۋ قورلارىنداعى ارنايى رەزەرۆتىڭ كولەمىن سالىستىراتىن بولساق، وندا قدكق ارنايى رەزەرۆىنىڭ دەڭگەيى جوعارى جانە الەمدىك وزىق پراكتيكاعا سايكەس كەلەدى»، دەيدى قدكق توراعاسى ءادىل وتەمباەۆ.

ەندى كەپىلدى وتەمنىڭ ەڭ جو­عا­رى سوماسى قانداي دەگەنگە كە­لە­يىك. بۇل ورايدا كەپىلدى وتەماقىنىڭ شەكتى سوماسى كەپىل­دىك بەرىلگەن دەپوزيتتىڭ ءتۇرى مەن ۆاليۋ­تاسىنا بايلانىستى ەكە­نىن ۇمىت­پاۋ كەرەك. قازىرگى كەزدە ۇلت­تىق ۆاليۋتاداعى جيناق سا­لىم­­دارى (دەپوزيتتەر) بويىن­شا كەپىلدى وتەم 20 ملن تەڭگە­دەن; جيناق دەپوزيتتەرىنەن باسقا ۇلت­تىق ۆاليۋتاداعى وزگە دەپوزيتتەر بويىنشا 10 ملن تەڭگەدەن; شەتەل ۆاليۋتاسىنداعى دەپوزيتتەر بو­يىنشا 5 ملن تەڭگەدەن اسپايدى. سونداي-اق دەپوزيتوردىڭ ءبىر قا­تى­سۋشى بانكتە ءتۇرى مەن ۆاليۋتا­سى­نا قاراي ءارتۇرلى بىرنەشە دەپو­زيتى بولعان جاعدايدا، دەپو­زيت­­تىڭ ءاربىر ءتۇرى بويىنشا شەك­تەر­دى ەسكەرە وتىرىپ، جيىنتىق كە­پىل­دى وتەم 20 ملن تەڭگەدەن اسپايدى.

«حالىقتىڭ ۇزاقمەرزىمدى جي­ناق­­تارى­نىڭ ساقتالۋىن قامتا­ما­­سىز ەتۋ ماقساتىندا 2022 جىلعى 11 قاڭتاردان باستاپ تەڭ­گەدەگى جي­ناق سالىمدارى بو­يىن­شا كەپىل­دى وتەمنىڭ ەڭ جوعار­عى سوما­سى 15 ملن تەڭگەدەن 20 ملن تەڭ­گەگە دەيىن ارتتىرىل­دى. بۇل رەتتە سالىمشىنىڭ ءبىر بانك­تە ءتۇرى جانە ۆاليۋتاسى ءارتۇر­لى بىر­نەشە دەپوزيتى بولعان جاع­دايدا، جيىن­تىق كەپىلدى وتەم دە 20 ملن تەڭگەگە دەيىن ءوستى. بۇدان باسقا، بيىل 11 قاڭتاردا حالىقتىڭ تۇراقتى جيناقتارىنىڭ كىرىستىلىگىن ارت­تىرۋ ماقساتىندا، سونداي-اق قار­جىلىق تۇراقتى­لىق­تى قول­داۋ شەڭبەرىندە قدكق جەكە تۇلعا­لاردىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتا­داعى جيناق دەپوزيتتەرى بويىن­شا سىياقىنىڭ ەڭ جوعارعى مول­شە­ر­لەمەلەرىن: 3، 6 ايعا – 2-تار­ماقشاعا جانە 12 ايعا 1-تار­ماقشاعا ارتتىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى»، دەپ حابارلايدى قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى.

ءا.وتەمباەۆتىڭ ايتۋىنشا، قاڭتاردا وسىنداي سالىمدار اشقان سالىمشىلار بانك شارتىنىڭ بۇكىل قولدانىلۋ كەزەڭىنە جوعارى كىرىستىلىكتى بەلگىلەي الادى. بۇل شارا­­لار سالىمشىلاردىڭ جيناق دەپو­زيتتەرىنە دەگەن قىزىعۋ­شى­­لى­­عىن ساقتاۋعا ىقپال ەتىپ، ازا­مات­تارعا ولار ءۇشىن نەعۇرلىم قولايلى شارتتارمەن ءبىر بانكتە كوبىرەك قاراجات ۇستاۋعا مۇم­كىندىك بەرمەك.

سونىمەن قاتار اگەنتتىك 2020 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ كەپىلدى وتەمدى تولەۋدىڭ باستالۋ مەرزىمى قىسقارتىلعانىن ايتادى. ەندى تولەمدەر بانك بارلىق بانك وپەراتسيالارىن جۇرگىزۋگە ليتسەنزياسىنان ايىرىلعان ساتتەن باستاپ 35 جۇمىس كۇنى ىشىندە جۇزەگە اسىرىلادى. سوڭعى ساق­تان­دىرۋ جاعدايلارى بويىنشا تولەم­دەردىڭ باستالۋى رەكوردتىق قىسقا مەرزىمدە قامتاماسىز ەتىلدى. وسى­لايشا، AsiaCredit Bank اق جانە Capital Bank Kazakhstan اق بويىنشا سالىمشىلار ليتسەنزياسىنان ايىرىلعان كۇننەن باستاپ 8 جانە 6 جۇمىس كۇنىنەن كەيىن تولەمگە ءوتىنىش بەرە الدى.

2021 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ ازاماتتار ەلەكتروندى پورتال ارقىلى دا ءوتىنىش بەرۋ ەنگىزىلگەن. ءتيىمدى تسيفرلاندىرۋعا قاراماستان قىزمەت كورسەتۋدىڭ ءداستۇرلى ءتاسىلىن قالايتىن سالىمشىلار ءۇشىن، سونداي-اق ءۇشىنشى تۇلعالار ءۇشىن (سەنىمحات بويىنشا وكىلدەر، مۇراگەرلەر جانە وزگە قۇقىق يەلەنۋشىلەر) اگەنت بانكتىڭ بولىمشەلەرى ارقىلى كەپىلدىك بەرىلگەن وتەمدى الۋ مۇمكىندىگى دە ساقتالعان. وتىنىشتەردى قابىلداۋ تولەم باستالعان كۇننەن باستاپ 1 جىل ىشىندە، ال تاراتىلعان نەمەسە ليتسەنزيادان ايىرىلعان بانكتەردىڭ سالىمشىلارىنان 2022 جىلعى 1 مامىرعا دەيىن (Capital Bank Kazakhstan سالىمشىلارى ءۇشىن 2022 جىلعى 3 شىلدەگە دەيىن) جۇزەگە اسىرىلادى.

ايتپاقشى، دەپوزيت بويىنشا كەپىلدى وتەمنىڭ بجزق-عا اۋدارىلاتىن كەزى دە بار: ەگەر وتەم تولەۋ مەرزىمى وتكەنگە دەيىن سالىمشى وتەم سوماسىن تالاپ ەتپەسە، ول اۆتوماتتى تۇردە اشىلاتىن ەرىكتى زەينەتاقى جارنالارىن ەسەپكە الۋ ءۇشىن بجزق-داعى جەكە زەينەتاقى شوتىنا اۋدارىلادى. ال سالىمشى كەپىلدى وتەمدى الۋ ءۇشىن دالەلدى سەبەپتەرمەن ءوتىنىش بەرە الماسا، وندا قدكق-عا راستايتىن قۇجاتتارى بار جازباشا ءوتىنىش بەرۋ ارقىلى الۋ قۇقىعى ساقتالادى.

قازىرگى ۋاقىتتا قور تاراتىلاتىن 9 بانكتىڭ دەپوزيتورلارىنا كەپىلدى وتەمدى تولەۋ بويىن­شا جۇمىس جۇرگىزىپ جاتىر. 2022 جىل­عى 1 قاڭتارداعى جاعداي بويىن­شا 147 مىڭنان استام سالىم­شىعا 113،1 ملرد تەڭگە سوماسىن­دا كەپىلدى وتەم تولەندى. بۇل رەت­تە بارلىق تاراتىلاتىن بانك بو­يىنشا كەپىلدى وتەم سوما­سى­نىڭ نەگىزگى كولەمى، اسىرەسە ءىرى سو­مالار ساقتاندىرۋ جاعدايى باستال­عان كۇننەن باستاپ ءبىرىنشى ايدا تولەندى.

بانكتىڭ سەنىمدىلىگىنە بايلانىستى ىقتيمال تاۋەكەلدەردىڭ ءبىر بولىگىن دەپوزيتتەرگە كەپىل­دىك بەرۋ جۇيەسى وزىنە الاتىنىنا قاراماستان، سالىمشى ءوز جي­ناق­تارىن ساقتاۋ ءۇشىن دەپوزيت­تى جانە بانكتى تاڭداۋعا جاۋاپكەر­شىلىكپەن قاراۋعا ءتيىس. جوعارى مولشەرلەمەنى عانا باعدارعا الۋ­دىڭ قاجەتى جوق، ءبىرىنشى كەزەك­تە سالىمشى دەپوزيت اشۋ ماق­­ساتىن انىقتاپ العانى ءجون»، دەگەن كەڭەس بەرەدى ءا.وتەمباەۆ.

سونىمەن بىرگە، سالىم اشاتىن بانكتىڭ قارجىلىق كورسەتكىشتەرىن زەردەلەپ، ونىڭ كرەديتتىك رەيتينگ­تەرىمەن تانىسىپ، بانكتىڭ بەدەلىن باعالاي ءبىلۋ دە ەرەكشە ماڭىزدى.