ستۋدەنت – قارجى ءتۇسىرۋدىڭ كوزى ەمەس، تاربيەلەنۋشى تۇلعا

مەملەكەت باسشىسى ق.توقاەۆ ايت­قانداي: «قازىر كرەاتيۆتى ەكونوميكانىڭ، كرەاتيۆتى يندۋستريانىڭ ءداۋىرى. بۇل ەلدىڭ دامۋى ءوندىرىس پەن ونەركاسىپكە عانا ەمەس، ادامنىڭ شىعارماشىلىعىنا، يدەياسىنا تاۋەلدى دەگەن ءسوز. ادام پاتريوت بولىپ تۋىلمايدى. ول ءتيىستى ءبى­لىم مەن تاربيە الىپ، الەۋمەتتىك ور­تا­دا ءوزىنىڭ ازاماتتىق تۇلعاسىن قالىپ­تاستىرۋ ارقىلى پاتريوتقا اينالادى».

دەگەنمەن جاستاردىڭ تاربيەسىنە قاتىستى ماسەلەلەر قازىرگى قوعامدا ۇلكەن الاڭداۋشىلىق تۋعىزىپ وتىر.

باس پروكۋراتۋرانىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا، ەلىمىزدە جىل سايىن ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن كوللەدجدەردىڭ 1،5 مىڭ­عا جۋىق ستۋدەنتى قىلمىستىق جاۋاپ­كەرشىلىككە تارتىلادى. بۇل – اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ كوپتەگەن فاكتىسىن ساناماعانداعى كورسەتكىش.

2020 جىلى 18 جاستان 30 جاسقا دەيىنگى 4 207 ادام ەسىرتكى زاتتارىن پاي­دا­لانعانى ءۇشىن ەسەپكە الىنعان، ولار­دىڭ اراسىندا ءبىلىم الۋشىلار دا از ەمەس.

سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە ورىمدەي جاستاردىڭ، سونىڭ ىشىندە وقۋشىلاردىڭ ءوز-وزىنە قول سالۋ ارەكەتى ءجيى ورىن الۋدا. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا، قازاقستان سۋيتسيدتىك كورسەتكىشتەردەن الەم بويىنشا 7-ورىندا تۇر.

ءبىلىم ىزدەپ، اسقاق ارمانمەن كەلگەن ستۋدەنت-جاستاردىڭ ءدىني-ەكسترەميستىك ۇيىمداردىڭ قۇربانى بولىپ، تەرىس جولعا ءتۇسىپ كەتكەنى – ءبارىمىزدى قاتتى الاڭداتاتىن جاعداي.

وقۋ ورىندارىندا، جاتاقحانالاردا ستۋدەنتتەردىڭ ءبىر-بىرىنە الىمجەتتىك جاساپ، كۇش كورسەتۋى، ومىرلەرىنە قاۋىپ توندىرەتىن ارەكەتتەرگە باراتىنى بەلگىلى.

قازىر ۋنيۆەرسيتەتتەر باسشىلارى ستۋدەنتتەرگە «تاربيەلەنۋشى تۇلعا» رەتىندە ەمەس، ۋنيۆەرسيتەتكە «قارجى ءتۇسىرۋدىڭ كوزى» دەپ تىم جايداق قارايدى. انىعىن ايتساق، جوعارى وقۋ ورىندارىندا كادرلاردى دايارلاۋ قاراپايىم بيزنەسكە اينالىپ كەتتى. ءتىپتى ۋنيۆەرسيتەتتەردى اككرەديتتەۋ جۇيەسىندە ستۋدەنتتەردىڭ تاربيە جۇمى­سى تولىققاندى قاراستىرىلماعان.

جالپى، ءبىزدىڭ تاربيە جۇيەمىز ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزعا نەگىزدەلۋى كەرەك. وكىنىشكە قاراي، سوڭعى كەزدە، اسىرەسە، حالىقارالىق دەڭگەيدەگى كەيبىر ۋنيۆەرسيتەتتەردە باتىستىق ۇستانىمدارعا ەلىكتەۋ ورىن الۋدا.

كوپتەگەن وقۋ ورنىندا تاربيە­لەۋ ۇدەرىسى ءفورمالدى سيپات الۋدا. ياعني ول ەسەپ بەرۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرىلاتىن يميدجدىك ءىس-شارالار دەڭگەيىندە قالىپ وتىر. كۋراتورلارعا قوسىمشا اقى از مولشەردە تولەنگەندىكتەن، پەداگوگتەردى جۇمىس ىستەۋگە ىنتالاندىرمايدى. ال كەيبىر ۋنيۆەرسيتەتتەردە ولاردىڭ لاۋازىمى ءتىپتى جويىلىپ كەتكەن.

وقۋ ورىندارىندا پسيحولوگتەر جەتىسپەيدى. ەگەر جاستارعا دەر كەزىندە قاجەتتى پسيحولوگيالىق قولداۋ كورسەتىلسە، جوعارىدا اتالعانداي وزىنە قول جۇمساۋ فاكتىلەرى از بولار ما ەدى.

بىرقاتار ۋنيۆەرسيتەتتە كاسىبي تەولوگ-ماماندار جوق. اشىعىن ايتقاندا، ءبىز وقۋ ورىندارىندا ءدىني-ەكسترەميستىك يدەولوگياعا قارسى جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ تيىمدىلىگى بويىنشا ارتتا قالىپ وتىرمىز.

ارينە ستۋدەنتتەردى ءوزىن ءوزى باسقا­را­تىن تۇلعا رەتىندە تاربيەلەۋ قاجەت. بىراق بۇگىنگىدەي قاۋىپ-قاتەرى باسىم قوعامدا تالىمگەرلەردىڭ جاستارعا باعىت بەرۋى، قامقورلىق كورسەتۋى، وزدەرىن ماق­ساتتى باسقارۋعا بەيىمدەۋى اسا ماڭىزدى.

ازاماتتىق-پاتريوتتىق تاربيە – جۇيەلى، كوپقىرلى جۇمىس. ول قۇر ۇران­داۋمەن قالىپتاسپايدى. بۇل باعىتتا جاستاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ەسكەرۋ قاجەت.

ماسەلەن، قازىرگى ۋاقىتتا ستۋدەنت-جاستار اراسىندا اسكەري كافەد­رالاردىڭ كۋرسانتى بولۋعا سۇرا­نىس كوپ. سول سەبەپتى جاستاردى وتان­سۇيگىشتىككە باۋلۋدا اسكەري كا­فەدرا­لاردىڭ ءرولىن ارتتىرۋ قاجەت. بۇل رەتتە اسكەري كافەدرالارعا ستۋ­دەنت­تەردى قابىلداۋ كۆوتاسىن كوبەيت­كەن دۇرىس بولار ەدى.

جاستاردى جاپپاي سپورتقا بەيىم­دەۋ وتە ماڭىزدى. الايدا ۋنيۆەر­سي­تەت­­تەردىڭ كوپشىلىگىندە سپورتتىق با­زا­­لار جە­تىسپەيدى. ال قالالىق سپورت كە­شەن­دەرىنە بارۋعا ستۋدەنتتەردىڭ قال­­تا­­سى كوتەرمەيدى. مەملەكەت بيۋد­جە­تىنىڭ قاراجاتىنا سالىنعان كوپتە­گەن سپورتتىق ساراي كوبىنەسە بوس تۇرادى. قاراپايىم سوزبەن ايتقاندا، ولار كورمە ءۇشىن سالىنعان سياقتى. بۇل باعىتتا ءبى­لىم جانە عىلىم، مادە­نيەت جانە سپورت مي­نيسترلىكتەرى اكىم­دىكتەرمەن بى­رىگىپ، جاستاردى جاپپاي سپورتقا تارتۋ­دىڭ كەشەندى جوباسىن ازىرلەپ، سپورتتىق كە­شەن­دەردىڭ قولجەتىمدىلىگىن شەشۋى كەرەك.

جوعارى مەكتەپتىڭ باستى مىندەتى – ۇيلەسىمدى دامىعان جەكە تۇلعالاردى تاربيەلەپ شىعارۋ. وكىنىشكە قاراي، ۋنيۆەرسيتەتتەردە قاراجاتتى ۇنەمدەۋ ماقساتىندا جاستار­دىڭ ونەرىن قولداۋعا، ولاردى شىعارماشىلىققا ىنتالاندىرۋعا ءتيىستى نازار اۋدارىلمايدى.

ايتىلعان ماسەلەلەر «جوعارى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارى تار­بيە جۇمىسىنا دەگەن كوزقاراستارىن وزگەرتۋى كەرەك» دەگەندى بىلدىرەدى. ناق­تىراق ايتساق، تاربيە پروتسەسى ۋني­ۆەر­سيتەتتىڭ قىزمەتىن، ولاردىڭ باسشى­لارىنىڭ جۇمىسىن باعالاۋداعى نەگىزگى كريتەريلەردىڭ ءبىرى بولۋى كەرەك.

جاستارعا ازاماتتىق تاربيە بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ تۇجىرىمدامالىق باعىتتارىن ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ «ەلدىكتىڭ جەتى تۇعىرى» قاعيداتتار جيىنتىعىندا ايتىپ، ونىڭ جاستار ءۇشىن مەملەكەتتىگىمىزدىڭ دامۋ ۆەكتورىن انىقتاۋدا جول كورسەتەر قۇندىلىعىن ايقىنداپ بەردى.

ەندى وسى ماڭىزدى باعدارلامانى ىسكە اسىرۋىمىز كەرەك.

وسىعان وراي ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ەلىمىزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى تاربيە پروتسەسىنىڭ جاي-كۇيىنە سىني تالداۋ جۇرگىزۋى جانە ونى قوعامىمىزدىڭ قازىرگى زامانعى ۇردىستەرى مەن دامۋ باسىمدىقتارىنا سايكەس ساپالى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋگە قاتىستى قاجەتتى شارالار قابىلداۋى ماڭىزدى.

اقىلبەك كۇرىشباەۆ،

سەنات دەپۋتاتى