ءىنى-دوسقا ءىلتيپات حات

ساۋكە، سىزگە دەگەن ءىلتيپاتتىڭ ايرىق­شالىعى ايقىن عوي. الپىس جىلدىعىڭىزدا شە، تۇڭعىش پرە­زيدەنت – ەلباسى نۇر­سۇلتان نا­زارباەۆتىڭ ءوزى «كورنەكتى قالام­گەر، زياتكەر عالىم، مەملەكەت جا­نە قوعام قايراتكەرى رەتىندە ءسىز­دىڭ ەسىمىڭىز بارشاعا تانىمال. رۋحانيات سالاسىندا بيىك لاۋا­زىمدى قىزمەتتەر اتقارىپ، «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ باسىندا ۇلت بولمىسىن ايگىلەۋگە ەرەكشە كۇش-جىگەر جۇمساۋداسىز. ءباسپاسوزدى دامىتۋعا، مادەني-تاريحي مۇرالىق قازىنامىزدى بايىتۋعا قوسىپ جۇرگەن قىرۋار ەڭبەگىڭىز ءۇشىن سىزگە العىسىمدى ءبىلدىرىپ، جاڭا تابىس­تار، زور دەنساۋلىق، وتباسىڭىزعا اماندىق تىلەيمىن. ارقاشان ەل قۇرمەتىنە بولەنە بەرىڭىز»، – دەپ قۇتتىقتاعان بولاتىن. ارادا سەگىز جىلداي ۋاقىت وتكەندە «ابىز ءابىش» اتتى ايتۋلى كىتابىڭىزعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ اقەدىل ىقىلاسپەن العىسوز جازدى. «ساۋىت­بەك ابدراحمانوۆتىڭ كى­تابى –  ءابىش كەكىلباەۆتىڭ ۇلان­عايىر ويشىلدىعىن كەشەندى تۇردە تالداعان كۇردەلى ەڭبەك. ياعني كەكىلباەۆتانۋدى كەڭەيتەتىن كىتاپ. مۇندا اسا قوماقتى فاك­تو­لوگيالىق ماتەريالدىڭ نە­گى­زىن­دە ءا.كەكىلباەۆتىڭ مادەنيەتتا­نۋشىلىق، ونەرتانۋشىلىق، ادەبيەتتانۋشىلىق، تاريحشىلىق، ساياساتكەرلىك قىرلارى، ناعىز ەنتسيكلوپەديالىق ءبىلىمى، تە­رەڭ تانىمى، اكادەميالىق ۋني­ۆەر­ساليزمى جان-جاقتى اشىلعان. بەلگىلى قالامگەردىڭ جاڭا كىتا­بى ءابىشتانۋدى جوعارى دەڭ­گەي­گە كوتەرەتىن، كەكىلباەۆ كەمەڭ­گەرلىگىنىڭ كوكجيەگىن كورسەتەتىن ەڭبەك دەپ باعالاۋعا لايىقتى»،  دەيدى مەملەكەت باسشىسى.

«قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ كەيبىر ساندارىن سارى مايداي، ءسۇر قازىداي ساقتايتىن ادەتىمىز بار. وسى باسىلىمىڭىزدىڭ 2001 جىلعى 16 قاراشاداعى نومى­رىندە ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ «ىلگەرى باستىرار ىزگىلىك» دەگەن دۇنيەسى جاريالانعان. ىنىگە ىزەت-ءىلتيپاتتىڭ ۇزدىك ۇلگىسىندەي بۇل بولەكشە ماقالانى ءالسىن دە ءالسىن وقيتىنىمىز راس. كەكىلباەۆ كەمەڭگەرلىگىنىڭ، كورەگەندىلىگىنىڭ قايسىبىرىن، قاي قىرىن ايتىپ تاۋىسا الارمىز. سول ماقالاسى ارقىلى-اق بار-بارشا باعالارى مەن باعامداۋلارىن بەرىپ ۇل­گەرگەن. «يبالى دا زەردەلى ساۋىت­بەك». «مول بىلىك پەن زور كىسىلىك يەسى». «وزىڭدەي كورىپ، سەنىپ تاپ­سى­رۋعا بولاتىن، جولدا تاستاپ كەتپەيتىن جورىق تۇلپارىنداي جولداستىققا ادال». «بىلىكتى مامان، شەبەر ۇيىمداستىرۋشى». «ۇلت پەن مەملەكەت مۇددەسىن ءبىرىن­شى ورىنعا قويىپ ەڭبەك ەتتى». «مانساپ قۋمادى، ماقسات قۋدى». «پىسىقتىق پەن پاسىقتىققا ىرىق بەرمەي، بۇتىندىك پەن تۇگەلدىككە قىزمەت ەتۋدە تاباندىلىق تانىتا الدى». «مەن ونىڭ قابىلەتىنە، تالانتىنا، ەڭبەكقورلىعىنا ءدان ريزا بولا جۇرە، اسىرەسە كەز كەلگەن وقىعان-توقىعاننىڭ بويىندا كەزدەسە بەرمەيتىن، بەسىكتەن جۇعىپ، سۇتپەن سىڭگەندەي ەرەكشە دەگدارلىعىنا تاڭعالامىن». «ونىڭ بويىندا وزگەلەردى ءجون­دى-ءجونسىز جوققا شىعارىپ، وزى­نە ءوزى تامساناتىن تايازدىق پەن تانتىقتىق بايقالعان ەمەس». «تاۋەلسىزدىكتى تاۋەلدى كەزەڭدەگىلەرىمىزدىڭ ءبارىن بىرىڭ­عاي تارك ەتۋ دەپ تۇسىنۋدەن اۋلاق تۇرا ءبىلدى». «وعان دا تەك رۋحاني ىزدەنىستە جۇرەتىن ادامدار عانا جەتە السا كەرەك». «بۇل ونىڭ جەكە شىعارماشىلىعىنا عانا ەمەس، الەۋمەتتىك قىزمەتىنىڭ بارىنە ءتان».

قالاي دا قالاي ايتادى، ءا؟! ءابىشىڭىز. ءيا-ءيا، ايتىپ تا ايتپاي نە كەرەك-اي، ءىنى-دوسىمىز، ءىلتيپات جاساپ، حۇسني حات ارناپ وتىرعان ساۋىتبەگىمىز تۋرالى شىنايى ىقىلاسپەن ايتاتىندار مەن جازاتىنداردىڭ ءبارى دەرلىك ءسىزدىڭ ىزەتتىلىگىڭىز بەن ىزدەنىم­پازدىعىڭىزدى، ىزگىلىگىڭىزدى ايرىقشالايدى. العا شىعارادى. ەرەكشەلەپ ەكشەيدى.

ستۋدەنت كەزىڭىزدە زياتكەر زەينوللا سەرىكقاليەۆ، با­تىل­دىعىن بۇلدامايتىن بولات بوداۋباەۆ، كوركەمدىكتىڭ كەر­­بۇ­عىسى ورالحان بوكەەۆ، زەردە­سى زەرلى زيالى ساعات اشىمباەۆ سىندى ساڭلاقتاردىڭ ىقىلاسىنا بولەنىپ، ءىلتيپاتىنا ءىلىندىڭىز. كينو سىنى جونىندەگى ءمانىستى ماقالا-رەتسەنزيالارىڭىز العاش­قى كۋرستان-اق اۋىزعا ىلىكتى. «توتەنشە كوميسسار»، «كابۋلداعى ەلشىلىك»، «قاشۋ»، «جەتىنشى وق»، «قايتا ورالماس»،  «ۇرىسقا تەك قارتتار شىعادى»، «ەسىمىڭدى ۇمىتپا»، «كورول لير»، «قىزىل بۇرگەن»، «تاڭعاجايىپ»، «شوق پەن شەر»، «ۆاتەرلوو»، «قىز جىبەك»، «اتاماننىڭ اقىرى»، «كوكسەرەك»، «ورمان باللاداسى»، «كوكجيەكتەر»، «وتقا ورانعان ورال»،  سياقتى سان الۋان فيلم­دەر حاقىنداعى ماقالالارىڭىز تالايلاردى تاڭىرقاتاتىن. ستۋ­دەنت كەزىڭىزدە-اق، 1974 جىلى قا­زاقستان كينەماتوگرافيستەر وداعىنىڭ كينو سىنى سالاسىنداعى جۇلدەسىن الدىڭىز-اۋ. ديپلومدىق جۇمىسىڭىزدىڭ تاقىرىبى «قا­زىرگى قازاق كينوسى. 1970-1975 جىلدارداعى كوركەم جانە تە­لە­ۆيزيالىق فيلمدەر» ەدى. ادامزاتتىڭ ايتماتوۆىمەن ادەبي شىعارمالاردىڭ ەكراندا­لۋى تاقى­رىبىندا سۇحبات جاساعانىڭىز دا ديپلوم قورعاعان جىلىڭىزدا ەدى.  ستۋدەنتتىڭ شوڭ شىڭعىسپەن سونشاما بىلىكتىلىكپەن سويلەسكەنىنە مىنا جاقتا ءجۇرىپ ءارى تاڭدانىپ، ءارى مارقايىپ ەدىك سوندا. 2019 جىلى شىققان «ونەر ولكەسى» دەگەن كىتابىڭىزدىڭ «ستۋدەنت داپتەرىنەن» اتالاتىن بولىمىندە جاريالانعان سول سۇحباتقا كەزىندە ءسوز تانيتىن، ەڭ باستىسى –   قۋانا الاتىن قالامگەرلەردىڭ ءبارى سۇي­سىنگەن. سولاردىڭ ءبىرى، بىرەگەيى – وزىڭىز­بەن ءبىر بولىمدە بەس جىل بىرگە ىستەگەن اقسەلەۋ سەيدىمبەك «كۇڭگىر-كۇڭگىر كۇمبەزدەر» دەگەن كىتابىنا ءبۇي دەپ جازىپتى: «ساۋىت­بەك! ەگەر مەندە ءىنى بولسا، ول سەندەي بولسا، سوعان قاناعات ەتەر ەدىم. قۇرمەتپەن، س.اقسەلەۋ. 23.09.81». مىنەكيىڭىز، اعانىڭ ىنىگە ءىلتيپاتى.  

باۋىرجان وماروۆتاي ءبىتىمى بولەك  باۋىرىمىز «N 1 ويىنشى» دەگەن ەسسەسىندە ادەمىلەپ ازىل­دەيتىندەي، «سق»-دان «تسك»-عا جاۋاپتى قىزمەتكە شاقىرىلدىڭىز. تاعى دا ءابىشىڭىز ادىپتەگەندەي، «ۇستازدارعا دا سالىمدى ەكەن­سىز». وزبەكالى جانىبەكوۆ، مىر­زا­تاي جولداسبەكوۆ، ءابىش كە­كىل­باەۆ، سەيىت قاسقاباسوۆ، تو­لەن ابدىكوۆ... وسىناۋ وراسان ويلى، مەملەكەتشىل، ەلجاندى ەرەن­دەرىڭىزدىڭ قاي-قاي­سىسى دا ءىنى-دوسىمىزدىڭ، ياع­ني ءسىزدىڭ سا­نا ساپاڭىزعا، جوعارى جاۋاپ­كەر­شىلىگىڭىزگە، ىسكەر دە ىزدە­نىم­پاز ۇيىمداستىرۋشىلىق قاسيەتىڭىزگە، تالانتىڭىزعا تانتىلىك تانىتتى. ماسەلەن، مىرزاتاي جولداسبەكوۆ ءبۇي دەيدى: «كولبەڭدەپ كوزگە تۇسە بەرمەيتىن، كىسىنى كولدەنەڭ كەسىپ وتە بەرمەيتىن، اقىلماندارشا كەڭەس تە بەرە الاتىن، كوسىلىپ سوي­لەي دە الاتىن، قينالعاندا اقىل دا بەرە الاتىن ادامدار بولادى. بىراق ولار كوپ ەمەس. ساۋىتبەك – سونداي ازعانتاي اسىلدىڭ ءبىرى، بىرەگەيى. ونداي كىسىنى قاسىڭنان جىبەرگىڭ كەلمەيدى، قيمايسىڭ... تاۋەلسىزدىك ورناعان كەزدە ەلدىڭ ەسى شىقتى. نە ىستەپ، نە قويارىن بىلمەدى. ەل ءىشى دە ءب ۇلىنىپ جاتتى. نەشە ءتۇرلى ارانداتۋشىلار شىقتى، ءابىرجىتتى، ىرىتكى سالدى. ەلباسى وسىنىڭ بارىنە شىدادى. ء«تىلى بايلانعان، قول-اياعى كىسەندەلگەن ەل ەدىك، ەركىن سويلەۋدى دە ۇيرەنسىن»، – دەدى. كەڭشىلىك جاسادى. ءبىزدى دە سابىرلىلىققا، توزىمدىلىككە شاقىردى. وسى تۇستا ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ  مەنىڭ قامشىلار جاعىمدا بولدى. ونىڭ ءارى ويلى، ءارى سابىرلى كوسەمسوزى ءجۇرىپ جاتقان رەفورمالاردىڭ بۇگە-شىگەسىن اشىپ، تۇسىندىرۋمەن ەلدىڭ نازارىن وزىنە اۋداردى. مەملەكەتتىڭ قاي قىزمەتىنە دە جاس كەزىنەن-اق ءازىر ەدى. باسقا قىز­مەتكە جىبەرسەك، قينالىپ قا­لا­­م­ىز با دەپ، ونى جانىمنان شىعارماي دا ءجۇردىم. ءبىر جاعى­نان مۇنىم ساۋىتبەككە قيانات سياقتى. دەسە دە، قيمادىم. ساۋىت­بەكتىڭ باسشىلىق قىزمەتكە كەشتەۋ كەلۋىنىڭ ءبىر سەبەبى دە سول. ول مەملەكەتتىڭ ىشكى ساياسات جۇ­­مىس­تارىندا وراسان سۇبەلى ىس­تەر اتقاردى. مۇندايدى تاريح ۇمىتپايدى».

مىرزاتاي اعانىڭ مويىندا­ۋىن ادەيى­­لەپ ۇزاعىراق كەلتىردىك، ءىنى-دوس. قان­شاما «قياناتتار» قا­لىڭداعانىمەن، قىز­مەتتىك ءوسۋ جولىڭىز دا جامان ەمەس-اۋ. ورتالىق كوميتەتتىڭ يدەولو­گيا ءبولى­مىنىڭ نۇسقاۋشىسى. مادەنيەت جانە ونەر سەكتورىنىڭ مەڭگەرۋشىسى. پرەزيدەنت كەڭە­سى­نىڭ كەڭەسشىسى. پرەزيدەنت اكىم­شىلىگى ىشكى ساياسات ءبولىمى مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى، ءبىرىنشى ورىنباسارى. مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى. «قازاقستان تەلەۆيدەنيەسى مەن راديوسى» رەسپۋبليكالىق كورپوراتسياسىنىڭ ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەزيدەنتى... مەملەكەتىمىزدى مەملەكەتشىلدىگىڭىزبەن مىعىمدان­دىرعان مىقتىلاردانسىز. جاس مەملەكەتتىڭ جاڭا يدەولوگيا­سىن جاساقتاۋداعى جان اياماس ەڭبەكتەرىڭىز ەرەن. كەشىگىڭكىرەپ دەگەننەن شىعادى، كەيىنىرەكتە اقپارات ءمينيسترى بولىپ تاعايىن­دالعانىڭىزدا: «ە، بارەكەلدى!» دەسكەنبىز.

ال ەندى ەل گازەتى «ەگەمەن قا­زاق­ستاندى»، بايتاعىمىزدىڭ باس باسىلىمىن، 2000-2016 جىلدار ارالىعىندا، ياعني ون التى جىل بويى باسقارعانداعى ازاماتتىق اسقاق جاۋاپكەرشىلىگىڭىز بەن كەڭ قۇلاشتى قايراتكەرلىگىڭىز، كەمەلدىگىڭىز بەن كەنەندىگىڭىز كەڭى­نەن تانىلعان، داۋ­سىز مويىن­دالعان. پاراسات-پايىم بيىك­تەرى­نەن، ەلدىك ەندىكتەرىنەن، بايىپ­تىلىق بويلىقتارىنان تابىلاتىن، سان ءتۇرلى تاقىرىپتارداعى پۋبليتسيستيكالىق تاعىلىمناما تانىمدىق زەرلى زياتكەرلىك ەس­سە­لە­رىڭىز ۇلتتىق ۇجدان ۇناسى­مىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتتى. بى­لەمىز. بىلگەن سوڭ ايتامىز. قا­را­ما­عىڭىزدا جۇمىس ىستەدىك. قاتار جاتقان ءۇش وبلىستى قاتار شارلاتىپ، قالاعانىمىزدى قالا­عانىمىزشا جازدىرعانسىز. «زامانىندا مىنا كوكەڭىزگە ساۋىتبەگىڭىزدىڭ ءوزى بىرنەشە جىل قۇدا ءتۇسىپ ءجۇرىپ، جۇمىسقا قويماي شاقىرىپ العان» دەپ  شالقايا شىرەنەتىن دە شامامىز بار.

ءسىزدىڭ ادەبيەتتتانۋشىلىق، مادەنيەت­تانۋشىلىق، ونەرتانۋ­شىلىق ەڭبەكتەرىڭىزدى الەمدىك ادەمىلىكتىڭ، دۇنيەجۇزىلىك كوركەم ويدىڭ زاماناۋي بيىكتەرىنەن تابىلادى دەپ تانىعاندار از ەمەس. ەلباسىتانۋداعى ەرەندىگىڭىز ەرەك­شە. ء«ومىر وتكەلدەرى» دەگەن تۇتاس كىتابىن قاعازعا ءتۇسىرىپ شىققانسىز.  نۇرسۇلتان نازارباەۆ، قاسىم-جومارت توقاەۆ، ەدۋارد شەۆاردنادزە، ەمومالي راحمون، حوسني مۋباراك سىندى مەملەكەت باسشىلارىمەن، الەمدىك ادەبيەت جانە ونەردىڭ وزگەشە وكىلدەرىمەن، سپورت جۇلدىزدارىمەن جاساپ، جا­ريالاعان سىر-سۇحباتتارىڭىز سانا­لارعا ساۋە دارىتىپ، ساۋلە قۇي­عانىن جۇرتشىلىق جاقسى بىلەدى.

پۋشكيننىڭ «ەۆگەني ونە­گين» روما­نىنىڭ اۋدارمالارى تۋرالى كانديداتتىق، ولەڭ اۋدارماسىنىڭ تەورياسى مەن پوە­تيكاسى تاقىرىبىندا دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا قورعادىڭىز. ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ قۇرمەتتى مۇشەسى اتان­دىڭىز. پروفەسسورسىز. وتكەن جىلى وسى ءبىزدىڭ «وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتىندە  ءبىر شاكىرتىڭىز ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىندە وقي­تىن لەكتسيالارىڭىزعا باسقا فاكۋلتەتتەردىڭ ستۋدەنتتەرى جاسىرىنىپ كەلىپ، تىڭداپ وتىراتىنىن جازعاندا تاعى قايران قالعانبىز. 1999-2020 جىلدارى جاريالانعان ء«بىزدىڭ پۋشكين»، «ۆەر بانا ات. پۋشكينتانۋ پاراقتارى»، «كوران ي پۋشكين»، ء«تولتۋما مەن تەلتۋما»، «پەرەۆود پوەزي ي پوەزيا پەرەۆودا»، «ادەبيەت الەمى»، «اۋدارما الىبى» سياقتى ەڭبەكتەرىڭىز وتان­دىق ادەبيەتتانۋعا قوسىلعان قوماقتى ۇلەس رەتىندە قازاعىڭىزدى قۋانتادى. باسقالار دا باعالايدى. باعالاعانى سول عوي، ءسىزدىڭ بىرقان­شا بىرەگەي ماقالالارىڭىز بەن سۇحباتتارىڭىز اعىلشىن، اراب، تۇرىك، وزبەك، تاجىك تىلدەرىندە جا­ريا­لانعان. ءبىر سۇحباتىڭىزدى كايرداعى 980 مىڭ دانا بولىپ تارايتىن «ال-حابار» گازەتى باسقان. ءوزىڭىز الاقاندا ويناتاتىن ورىس ءتىلىن ايتپاي-اق قويايىن. ماسكەۋدىڭ «ليتەراتۋرنايا گازەتا»، «حۋدوجەستۆەننايا ليتەراتۋرا»، «رۋسسكي راريتەت»، «نەزاۆيسيمايا گازەتا»، «ارگۋمەنتى ي فاكتى»، «كومسومولسكايا پراۆدا» سياقتى باسپالارى مەن باسىلىمدارىندا تۋىندىلارىڭىزدىڭ جارىق كورۋى دە كوپ نارسەنى اڭعارتار. قازاق قالامگەرلەرىنىڭ اراسىندا كىتابىن (ابايدىڭ 175 جىلدىعىندا اقىننىڭ تارجىمەشىلىك تالانتىن ايقارا اشقان «اۋدارما الىبىن» ايتام) ءۇش تىلدە – قازاقشا، ورىسشا، اعىلشىنشا شىعارعان دا قازىرشە تەك ءسىز عانا.

ءوزىمىزدىڭ «ەگەمەندە» ەلدى ەلەڭ ەتكىزگەن، ءجونى بولەكشە جوبالارىڭىز جايىندا تانتىلىكپەن تامسانا جازعاندار جەتىپ-ارتىلىپ جاتىر. ايرىقشالارى: «ادامزات كۇنتىزبەسى»، البەتتە «الەمگە ايگىلىڭىز»، ءتورت-بەس جىلداي تولعانا تولعاپ، كەيىن ەكى تومدىق جاۋھار جاساعان «جيىرماسىنشى عاسىر جىرلايدىڭىز» عوي. ايتپاقشى، اۋدارماشىلىق تالانتىڭىزدى تانىتقان «بەيبارىس» رومانى ەلباسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن ءتارجىمالانىپ، ۇلكەن-ۇل­كەن ءۇردىستى تىرلىكتەرگە، بەي­با­رىستانۋداعى بىرەگەي بەتبۇ­رىستارعا باستاعانى بەلگىلى. كى­تاپقا ءابىش اعا العى ءسوز جازعا­نىن، سودان كەيىن بارىپ اتىراۋدا داڭقتى بابامىزعا ەسكەرتكىش قويىلعانىن، كايرداعى بەيبارىس مەشىتىن جوندەۋدى ۇكىمەتىمىز قولعا العانىن بىلەمىز. كەزىندە فرانتسۋز كلاسسيگى ۆيكتور گيۋگونىڭ «الاستالعاندار» رومانىن اۋدارعانىڭىز ءۇشىن حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىن العانىڭىزدى دا ايتا كەتەيىن.

قىزىق-اق قوي، ءىنى-دوس. «قىزمەت – قولدىڭ كىرى ەمەس» دەگەنىڭىزدى «تۇركىستان» گازەتىنەن وقىعانبىز. بۇل ماقالدى ءاۋ باستا ءبىر قازاق قىز­مەتتەن ءتۇسىپ قالعان باسقا قا­زاق­تى جۇباتۋ ءۇشىن ويلاپ تاپقان نەمەسە قىزمەتكە قولى جەتپەگەن بىرەۋ ءوزىن ءوزى جۇباتۋ ءۇشىن شىعار­عان... دەپ ەدىڭىز-اۋ ءازىل-شى­نىن ارالاستىرىپ. «ايتپەسە، لاۋازىمدى قىزمەت – ەلگە قىزمەت ەتۋدىڭ تەتىگىن قولعا ۇستاتاتىن مۇم­كىن­دىك. ول مۇمكىندىكتى قالاي پايدالاناتىنىڭ وزىڭە بايلانىس­تى»، دەپ ءتامامداپسىز ويىڭىز­دى. وسىعان وراي، ەلشىل ەرەندىگى، حالىقجاندىلىق قىزمەتى ءۇشىن جالا جابىلىپ، ءتورتجارىم جىل تاس قاپاستا جاپا شەككەن اسانباي اسقاروۆتىڭ ايتقانى ويعا ورالىپ وتىرىپتى. «اي، اينالايىندار، «قىزمەت – قولدىڭ كىرى» دەگەندى اقىلىنان اداسقان، الجاسقان ادام ايتسا كەرەك. ولاي ۇعىناتىندار وڭباي قاتەلەسەدى. تەرەڭىرەك تۇسىن­گەنگە، حالقىنا قىزمەت ەتە بىلگەنگە «قىزمەت – قولدىڭ نۇرى»، – دەگەن ەدى وبكوم بيۋروسىنىڭ ءبىر وتىرىسىندا.

قايران قالامىز. شەرحان، ءابىش اعا­لارىڭىز دا  قاي قىزمەتتە دە قالامىن قولىنان تاستاماي، قايراتكەرلىك پارىزىن قالتقىسىز اتقارىپ ەدى-اۋ دەپ. ءابىش، شەرحان باستاعان ساردارلار ساپىنداسىز، ساۋكە. اشىعىن ايتۋ كەرەك.

ءوزىڭىزدىڭ الپىس جىلدىعىڭىز­دىڭ تۇسىندا وسى ويعا انىق ۇيىعان ەدىم.

ءىنى-دوسىم مەنىڭ! سول ءبىر سا­رى التىنداي، ساف تازا، كىرشىك­سىز ك ۇلىمسىرەگەن كۇزىڭىز كۇنى كە­شەگىدەي-اق كوز الدىڭىزدا شى­عار-اۋ. التى اسقاردان اسقانىڭىز­داعى سول التىنسارى، ايتۋلى كۇز­دى ايتام دا. شىمكەنتىڭىز شىراي­لان­عان. بۇرىنعىسىنان بەتەر. سارىاعاشىڭىز ساعىنىشتىڭ ساباتىنداي اباتتانعان. كوركەم كەلەسىڭىزدىڭ بەلەستەرىندەگى بەتەگەلەر باسىنا ميزام ءىلىنىپ، اق سالكەش ورامالداي الاۋراعان. پوە­زيا پات­شايىمى فاريزا اپكەمىز اۋەستەنگەندەي، كۇللى كۇنگەيىڭىز كۇ­لىمدەگەن. الپىسىڭىزدا، تالتۇ­سىڭىزدە قۋانىپ كىمدەر كەلدى دە­سەڭىزشى سوندا؟! ءابىشىڭىز زايىبىمەن. فاريزا اپكەڭىز. ءسابيت اعاڭىز زايىبىمەن. سەيىت كوكەڭىز زايىبىمەن. الىبەگىڭىز، ءابدىمۇتالىڭىز، تىلەۋقابىلىڭىز، زامانبەگىڭىز، قۇلبەگىڭىز، اعايدارىڭىز، جۇ­مابەگىڭىز...

وبلىس اكىمى اسقار مىرزاحمە­توۆ، الەۋمەتتىك-مادەني ماسەلەلەر جونىندەگى ورىنباسارى ءالي بەك­تاەۆ، شىمشاھاردىڭ باسشىسى قايرات مولداسەيىتوۆ، سارىاعاش اۋدانىنىڭ اكىمى ابدىباقىت ماقۇل­باەۆ – ءبارى دە بايەك بولىپ، ىقىلاس-ءىلتيپات تانىتىپ باققان. جۇمات شانين دراما تەا­ترىندا ۇلكەن كەش وتكەن. ونى جۇرگىزۋ باقىتى بىزگە بۇيىرعان. كەكىلباەۆتاي كەمەڭىز ساحنادا جەلكەن كەرگەن. سىزگە، ادەبيەت پەن مادەنيەتكە قاراتا، قوپارا ايتقان از عانا ءسوزى قالىڭ قاۋىمدى سىلتىدەي تىندىرعان. ينسۋلت الىپ، جادى جاداڭقىراپ، جۇرەگى جۇدەڭكىرەپ جۇرگەننىڭ وزىندە، قايران دا قايران قارانارىڭىزدىڭ ۇلت ۇستازى، رۋح ساردارى فەنو­مەندىگى انىق اڭعارىلىپ تۇرعان. ءابىش كوكەم سوندا ءسىزدى ء«نومىرى ءبىرىنشى جۋرناليست» دەگەن. «مە­رەيتويداعى ماداقسوزگە جاتقىزا سالماڭىزدار مۇنى» دەپ قوسىپ قويعان. سونىڭ ءبارى تاسپادا تۇر. فاريزا اپكەمىز تەبىرەندى. ءسابيت پەن سەيىت سەرپىلە سويلەدى. الىبەك دوسىڭىز اقتارىلدى.

ءسىز، ساۋكە، سوندا ادەمى ازىلمەن، تەرەڭ تۇيسىكشىلدىكپەن بارشانى باۋرادىڭىز عوي. ءىنى-دوسقا قاراپ، قالجىڭمەن كومكەرىلگەن ءسوزىن تىڭداپ، مارقايدىق-اۋ سول ساحنادا. «ومىردەن ءوز جولىن جاق­سى تاپقان دەپ جاتىرسىزدار. راق­مەت رياسىزدىقتارىڭىزعا. ادا­لىن ايتايىن، بىلاي عوي. ءبارى – ءابىش اعامنىڭ ارقاسى. كازگۋ-ءدىڭ بەسىنشى كۋرسىندا كي­نوكوميتەتكە شاقىرىلدىم. ويى­ما «قازاقفيلمنىڭ» باس رەداكتورى ءابىش كەكىلباەۆ ەكە­نى ءتۇستى. باردىم. ءبىر جىلدان كەيىن «سوتسياليستىك قازاقستانعا» شا­قىرىلدىم. ابەكەڭنىڭ «لەنين­شىل جاستا» ىستەگەنى ەسىمە ءتۇستى. باردىم. ون ەكى جىل جۇمىس ىستەدىم. ورتالىق كوميتەتكە شاقىرىلدىم. ءابىش اعام دا تسك-دا ون جىل وتىرىپ ەدى عوي دەپ ويلادىم. باردىم. مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارلىعىنا شاقىرىلدىم. بۇل لاۋازىمدى دا ابەكەم اتقارىپ ەدى عوي دەدىم. باردىم. ءبىراز جىلدار وتكەندە «ەگەمەن قازاقستاندى» باسقارۋعا ۇسىنىس جاسالدى. بۇل باسىلىمدى ءابىش اعام باسقارىپ ەدى عوي دەدىم. كەلدىم»...  دەدىڭىز. تەاتر تولى جۇرتشىلىقتىڭ دۋ-دۋ ەتكەنى ەلدىڭ ەسىندە.

قازىعۇرتتىڭ بەلۋارلىق باۋ­رايىندا­عى تۋعان اۋىلىڭىز ۇيا مەكەنىندە بولعانى­مىزدى شە، ساۋكە، ءوزىڭىز «ابىز ابىشتە» ادىپ­ت­ەگەنىڭىزدەي-اق، ءوڭىمىز بە، ءتۇسىمىز بە دەيمىز دە جۇرەمىز. وسى كۇنگە دەيىن. اي، ءوزى دە ۇيا دە­سە ۇيا-اۋىل ەكەن ءدا-ءا-ءا. سول كەز­­دەگى «ەگەمەن قازاقستاننىڭ» وبلىستاعى مەنشىكتى ءتىلشىسى ورال­حان ءداۋىت بىزبەن بىرگە ەدى، دجيپتەن ءتۇسىپ جاتىپ: «ساۋىتبەك اعام ۇيا اۋىلىن جىرلاۋمەن كەلە جاتىر. ءارى قاراي باسقا ماشينەگە مىنەمىز. تابيعاتتى بۇلدىرەدى دەپ، اۋىل ادامدارى اسفالت جول سالعىزباعان ەكەن»،  دەپ، باسىن قايتا-قايتا شايقاپ، تىلشىلىك تاڭدايىن تاق-تاق قاققان.

ۇيا دەسە، ۇيا ەكەن تۋعان اۋى­لىڭىز. اق­كوڭىل دە اڭعال، ادال دا جۋاس جۇرتى تۇگەل-تۇتاس جينالدى. ءسىز ءابىشىڭىزدى ساردار، ءدىلمار، ەلدار دەپ جازاسىز عوي، ساۋكە. سوندا، ۇيا اۋىلىندا ابەكەڭ: «قا­زى­عۇرتتايىن ۇلى تاۋدىڭ قيا­سىنان قانات­تانعان، كىندىگىن كەس­كەن ۇياسىنان ۇشقان ۇلان قىران بولىپ ورالدى ورتالارىڭىزعا. ءدۇيىم دالا جۇرتىنىڭ دەگدارىنا اينالدى»،  دەپ تولعاندى. ساردار سۋرەتكەر ءسىزدى «دەگدار» دەدى. فا­­ري­زاڭىزدىڭ اينالايىننان باس­تاعان ءسوزى دە بولەكشەتۇعىن. «اي­نالايىن ساۋىتبەگىم مەنىڭ! اينا­لايىن ۇيا اۋىلى! وسىنداي وعلاندى  تۋدىرعان توپىراققا تاعزىم!»  دەپ باستاپ، بىرتالايعا بارعان. كۇلگىن شاشى، كەمەل باسى كەنەت قازىعۇرتتىڭ كەمەقالعان تۇسىمەن تۇستەس كورىنگەن. وزگەلەر دە وزگەشە ءسوز مانەرلەپ، وراسان وي قوزعاعان.

ۇيا اۋىلىنداعى اقشاڭقان كيىز ءۇيدىڭ الدىندا اۋدان اكىمى بولات مىرزا سىزگە اقبوز ات مىنگىزگەن. ءسىز ابىز ابىشىڭىزگە سىيلادىڭىز. قازىعۇرت كەنتىندە زاڭعار زاڭگەر بەكەت تۇرعاراەۆ سىزگە كەرەمەت كۇ­رەڭ سىيلاعان. ونى پوەزيا پاتشايىمى فاريزا اپكەمىزگە لايىق كوردىڭىز. تاعى ءبىر تورى قاسقانى تارتۋلاپ ەدى ەل ازاماتتارى. ءسىز ونى سەيىت قاسقاباسوۆقا مىنگىزدىڭىز. اتتىڭ بارىنەن ايرىلىپ، اتاقتىڭ ءبارىن ارقالاپ العان العىرلىعىڭىزعا ايىزىمىز قانعان. 

ساعىنىشتان جارالعانداي سارىاعاش­تاعى، وسكەن ءوڭىرىڭىز كەلەستەگى كەزدەسۋلەردى كەستەلەسەك، ۇزاعىراققا كەتىڭكىرەپ قا­لارمىز. قۇدالىقتا بولدىق قوي. ابىز ءابىش – باس قۇدا. فاريزا اپكە – باس قۇداعي. سەيىت اعا – تەڭ توراعا قۇقىندا. شىركىن-اي، مۇنداي دا عاجايىپ قۇدالىق بولادى ەكەن-اۋ. دەپ تاڭدانىسقان جۇرتشىلىق. الدەبىر جاعدايمەن قاتىسا الماعان ءسابيت كوكەمىز وكىنگەن. كەيىنىرەكتە. قىزىڭىز اسەلدىڭ تويى مەن قۇدالىعى الپىس جاس­قا تولۋىڭىزبەن ۇيلەسكەنى قانداي عا­جاپ؟! كۇيەۋ بالا سەر­جاننىڭ ەكى ەزۋى ەكى قۇلاعىندا. قۇداڭىز قوڭىرات پەن قۇداعيىڭىز مۇباراكتاردىڭ قانات بايلاپ ۇشىپ جۇرگەندەي قۋانىشتارى قانداي... ءابىشىڭىزدىڭ باتا-تىلەگى قانداي-دى. فاريزا اپكەمىز شەشىلدى-اي سول تويدا. «جۇماققا بەرگىسىز ۇيا اۋىلىندا تۋىپ، ءجانناتتايىن كەلەستە وسكەن مەنىڭ ساۋىتبەگىم، كوركەم شىعارماعا بەرگىسىز جايناعان جازبالار جازاتىن باۋىرىم! سۇيىكتى كەلىنىم، ازامات ءىنىمنىڭ اسىل جارى ءماريا! سەن ەكەۋىڭ الماتى جاستارىنىڭ، الماتى ستۋدەنتتەرىنىڭ ماحاببات مەككەسىندەي مەدەۋدە سۇيىسكەن عاشىقسىڭدار. قۇتتىق­تايمىن، اينالايىندار! مىنا اسەل مەن سەرجاننىڭ سۇيىسپەنشىلىكتەرى دە سەندەردىكىندەي بولعاي. ومىرلىك جارىن دۇرىس تاڭداعان ازاماتتاردى سىيلايمىن، ەركەكتەردىڭ قادىر-قاسيەتىن ايەلدەرىنە قاراپ باعالاۋ كەرەكتىگىن ءجيى جازامىن، كوپ ايتامىن. ءماريا، ساۋىتبەك، ەكەۋىڭنىڭ اسقار، ءاليا، اسەل، ءانۋارداي التىن اسىقتاي ۇلدارىڭ، كۇمىس قاسىقتاي قىزدارىڭ ءوسىپ-ونە بەرسىن. وركەندەي بەرىڭدەر. ءاربىر جانۇيا سەندەردەي پاراسات بيىگىنەن كورىنە بىلسە، ەلىمىز دە بيىكتەي بەرەدى»،  دەدى. «تولەگەن، سەندە ارمان جوق!» دەگەندى ويىمىزعا الىپ وتىرىپ ەدى سوندا.

جەتپىسكە دە جەتىپ قالدىڭىز-اۋ، ءىنى-دوسىم. شۇكىرشىلىك. جە­مىس­تەرىڭىز دە، جەتىستىكتەرىڭىز دە مول. قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرىسىز. «پاراسات» وردەنى. ءبىرىنشى دارەجەلى «بارىس» وردەنى. بىلتىر «ابىز ءابىش» اتتى ءجونى بولەك، جوسىعى ەرەك ەڭبەگىڭىز ءۇشىن اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىق بەرىلدى. پارلامەنتتىڭ پاراساتتى دەپۋتاتىسىز. جەتپىسكە  تولاتىن جىلىڭىزدا ماجىلىسكە قايتا سايلانعانىڭىزدىڭ ءوزى ءبارىن ايتىپ تۇرعان جوق پا؟

حاتىمدى بىتىرگەلى جاتقاندا، بۇگىن كوكساندىقتان سۇحباتىڭىزدى كورىپ قالدىم. سول كۇنى تۇسكە دەيىن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ الدىندا، اسسامبلەيا جيىنىندا ءسوز سويلەگەنسىز. تى­كەلەي ەفيردە تىڭداعانبىز. جا­نارلارىڭىزدان جارقىل باي­قا­لادى. الپىسىڭىزداعىداي. ءتىپتى ەلۋىڭىزدەگىدەي-اۋ. بىراق باياعىدان باعدارلاناتىن ۋايىم دا جوق ەمەس. كيبەربۋللينگتىڭ كەساپاتىن ايتتىڭىز. مەكتەپتەگى الىمجەتتىكتى اڭگىمەلەدىڭىز. ابىز ءابىش: «قايتكەندە قابىرعالى حالىق، ىرگەلى ەل بولامىز دەگەن – ونىڭ قارشادايىنان ەستىپ كەلە جاتقان ۋايىمى. شاماسى، ول بۇل ۋايىمدى ەشقاشان ەستەن شىعارىپ كورمەگەنگە ۇقسايدى. ول دا ەلدىكتىڭ جولىندا ەشتەڭەسىن اياماي­تىن ەلجاندىلىقتان ءوربيتىن بولسا كەرەك»، دەگەن عوي ءسىز تۋرالى. «ۋايىم – ەر قورعانى» دەمەيتىن بە ەدى ءوزىڭىز ءجيى اۋىزعا الاتىن اباي اتاڭىز؟ ەلدىڭ جايىن ويلاعان ۋايىمىڭىز وزىڭىزگە قورعان بولسىن.

ىزەتتىلىگىڭىز، ىزگىلىگىڭىز ىلگە­رىلەتە بەرسىن، ءىنى-دوسىم!

ءسىزدى ءدايىم

قۇرمەت تۇتۋشى:

مارحابات بايعۇت