قازاقستان-گەرمانيا: ءوزارا ىنتىماقتاستىقتىڭ العاشقى قادامى

1990-1991 جىلدارى تۇڭعىش پرە­زي­دەنتىمىز ن.ءا.نازارباەۆتىڭ باس­شى­لىعىمەن، 1990 جىلدىڭ 25 قازانىن­دا جاريالانعان قازاق كسر-ءىنىڭ مەم­لەكەت­تىك ەگەمەندىگى تۋرالى دەك­لاراتسيادا، رەسپۋبليكامىزدىڭ سىرت­قى ساياسات سالا­سىنىڭ ەگەمەندىگى تاجى­ريبەلىك ماز­مۇن­مەن تولىقتىرىلا باس­تادى جانە قازاق­ستان حالىقارالىق ەكو­نوميكالىق قاتىناستار ارەناسىنا بەلسەندى شىعا باستادى. پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بو­يىن­شا مەن باسقارعان ءسىم-ءنىڭ باس­تى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە قازاق­ستان­نىڭ شەتەلدەرمەن ەكو­نو­ميكالىق بايلانىستارىن سايا­سي جانە ديپلوماتيالىق تۇرعىدان قام­تاماسىز ەتۋ بولدى.

گ.-د.گەنشەردىڭ كەلۋىنەن بۇرىن گفر قارجى ءمينيسترى تەودور ۆايگەلدىڭ ساپارى ورىن الدى. ول الماتىعا 1991 جىلعى 24 قىركۇيەكتە كەلدى. قازاقستانعا ەلەۋلى قىزىعۋشىلىق تانىتقان نەمىس تاراپىنىڭ ءوتىنىشى بويىنشا، ونىڭ پرەزيدەنت ن.ءا. نازارباەۆپەن كەزدەسۋى ءوتتى. كەزدەسۋ بارىسىندا كسرو مەن وعان وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ ودان ءارى سايا­سي جانە ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ پەرس­پەكتيۆالارى، قازاقستاننىڭ حالىق­ارالىق قارجى ۇيىمدارىمەن، اتاپ ايتقاندا، دۇنيەجۇزىلىك بانكپەن جانە ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى­مەن ىنتىماقتاستىعىن جولعا قويۋ، گفر مەن ەۋروپالىق قوعامداستىق تاراپى­نان رەسپۋبليكاعا قولداۋ كورسەتۋ جول­دارى، گفر-ءدىڭ ىسكەر توپتارىمەن ەكو­نو­ميكالىق ىنتىماقتاستىقتى دا­مى­­تۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى. گفر ءمي­­­نيسترى رەسپۋبليكامىزدىڭ اۋما­عىن­دا­عى ەكو­نوميكالىق بايلانىستاردى كە­ڭەي­تۋ جانە ىسكەر توپتاردىڭ بىرلەس­كەن جۇ­مىسى تۋرالى قازاقستان پرەزي­دەنتى­نىڭ ۇسى­نىسىن گفر كانتسلەرى گ.كولگە جانە ءوزىنىڭ ۇكىمەتىنە جەتكىزۋگە ۋادە بەردى.

ت.ۆايگەل كەلىپ كەتكەننەن كەيىن بىرنەشە كۇن وتكەن سوڭ گفر-دىڭ ماسكەۋ­دەگى ەلشىلىگى بىزگە نوتا جولدادى، وندا قازاننىڭ ورتاسىندا گفر فەدەرالدىق كانتسلەردىڭ ورىنباسارى، سىرتقى ىستەر ءمي­نيسترى گانس-ديتريح گەنشەردىڭ قا­زاق­ستانعا ساپارىن ۇيىمداستىرۋ تۋرالى ءوتىنىش ءبىلدىرىلدى جانە ونىڭ پرەزي­دەنت ن.ءا.نازارباەۆپەن، پرەمەر-مي­نيستر­مەن، قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى­نىڭ توراعاسىمەن جانە سىرت­قى ىستەر مينيسترىمەن كەزدەسۋلەرى سۇراتىلدى.

گ.-د.گەنشەر حح عاسىردىڭ ەكىنشى جار­تىسىنداعى ەڭ ءىرى نەمىس ساياساتكەر­لەرى­نىڭ ءبىرى بولدى. گەرمانيانىڭ ەركىن دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ جەتەكشىسى – 1969 جىلدان 1998 جىلعا دەيىن باس­قارۋشى كواليتسيالاردا الدىمەن سوتسيال-دەموكراتتارمەن، كەيىنىرەك حريس­تيان دەموكراتتارىمەن جانە حريستيان سوتسيالدارى وداعىمەن بىرگە ول 1974 جىلدان 1992 جىلعا دەيىن گفر ۆيتسە-كانتسلەرى جانە سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولدى. وسى تۇرعىدا، ول گەرمانيانى بەيبىت تۇردە بىرىكتىرۋدە جانە قىرعي قاباق سوعىستىڭ سوڭىندا ەۋروپادا جاڭا حالىقارالىق قاتىناستار جۇيەسىن قالىپتاستىرۋدا ماڭىزدى ءرول وينادى.

گ.-د.گەنشەر جۇبايىمەن بىرگە الماتىعا 1991 جىلدىڭ 16 قازانىندا كەشكە كەلدى. وعان گفر-دىڭ كسرو-داعى ەلشىسى كلاۋس بلەح، گفر-ءدىڭ كيەۆ­تەگى باس كونسۋلى حەينەك گراف فون باسسەۆيتي، ءسىم قىزمەتكەرلەرى، قاۋىپ­سىزدىك قىزمەتىمەن قاتار باسقا دا رەسمي تۇلعالار كىرگەن 90 ادامنان تۇراتىن دەلەگاتسيا بىرگە ەرىپ ءجۇردى.

كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ مارتەبەلى مەيماندى پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆ قابىلدادى. مەنىڭ جازبالارىما سايكەس، ونى پرەزيدەنتىمىز سالەممەن قارسى الىپ، «گەرمانيا مەن باسشىلىق تاراپىنان قازاقستانعا جاقسى كوڭىل بولىنگەنىن» ريزاشىلىقپەن اتاپ ءوتتى. ول گفر-ءدىڭ ىسكەر توپتارىمەن جەمىستى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق ورناتۋ بويىنشا ناقتى كەلىسسوزدەرگە كوشۋگە دايىن ەكەنىنە ەكپىن بەردى. گەرمانيانىڭ ماڭىزدى ءرولىن ەسكەرە وتىرىپ، بۇل بۇكىل ەۋروپالىق قو­عام­داستىقپەن جاقسى قارىم-قاتى­ناس­تى دامىتۋعا كومەكتەسەتىنى اتاپ ءوتىل­دى. ەلباسى نەمىس بيزنەسمەندەرى مەن بانكيرلەرىن قابىلداۋعا، مۇناي مەن كومىر ءوندىرۋ، ءتۇستى مەتالداردى وڭدەۋ جانە ەكسپورتتىق ونىمدەر ءوندىرۋ سالا­لارىندا بىرلەسكەن كاسىپورىندار قۇرۋ­دى قاراۋعا، زاماناۋي تەحنيكانى قۇ­راس­­تىرۋ ءۇشىن جاعداي جاساۋعا دا­يىن ەكە­نىمىزدى اتاپ ءوتتى. گەرمانيا تارا­­پى­نان نارىقتىق ەكونوميكا جاع­دايىن­دا جۇ­­مىس ىستەۋ ءۇشىن كادرلار دايار­­لاۋعا، نە­مىس كوم­پانيالارىنداعى جۇ­مىس تاجى­ري­­­بە­سىن زەرتتەۋ ءۇشىن ءبىز­دىڭ مامان­دار­­دىڭ سا­پارلارىن ۇيىم­داس­تىرۋعا، ستۋ­دەنت­­­تەر الماسۋعا قولعابىس كورسەتۋ تۋ­را­­­لى ءوتى­نىش ايتىلدى. وعان قوسا، گفر مەن قازاق­ستان اراسىنداعى تىكەلەي اۋە قاتى­­نا­سىن ورناتۋ، تۋريستىك الماسۋدى دامىتۋ تۋرالى ماسەلەلەردى قاراۋ ۇسىنىلدى.

ن.ءا.نازارباەۆ قازاقستاننىڭ گفر-مەن جان-جاقتى بايلانىستاردى، سونىڭ ىشىندە كونسۋلدىق پۋنكتتەردى ءوزارا اشۋ ارقىلى جانداندىرۋعا مۇددەلىلى­گىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق ول قازاقستاندا كا­سىپ­كەرلىكتى قولداۋ قورىن قۇرۋ جانە وعان ەۋروپالىق قوعامداستىق تاراپى­نان قولعابىس كورسەتۋ مۇمكىندىگى ماسە­لەسىن كوتەردى. ول رەسپۋبليكاداعى بار­لىق تۇرعىنداردىڭ، سونىڭ ىشىندە ۇلتى نەمىس ازاماتتارىمىزدىڭ زاڭدى قۇقىق­تارى مەن مۇددەلەرىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى جاعدايلار جاسالاتىنىن جانە ولاردىڭ اكىمشىلىكتىڭ ءارتۇرلى دەڭگەيلەرىندە بەلسەندى جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىن اتاپ ءوتتى.

مينيستر گ.-د.گەنشەر ءوزىنىڭ جاۋاپ سوزىندە پرەزيدەنتتىڭ قابىلداۋى جانە رەسپۋبليكامەن جەكە تانىسۋعا مۇمكىندىك بەرگەنى ءۇشىن العىسىن ايتتى. ول ن.ءا.نازارباەۆتىڭ قويعان باعى­تى مەن ونىڭ كسرو-داعى ساياسي پرو­تسەس­تەردەگى ماڭىزدى رولىنە گەرما­نيا­دا قۇرمەتپەن قارايتىندىعىن اتاپ ءوتتى. گەرمانيادا قازاقستانمەن قارىم-قاتىناستاردى دامىتۋعا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق بار ەكەنىن، قازاق­ستاننان ونىمدەر ەكسپورتىنىڭ ۇسىنى­لاتىن مۇمكىندىكتەرى ەرەكشە مانگە يە بولعانىن اتاپ ءوتىپ، گفر-ءدىڭ ەكونو­مي­كا مينيسترلىگى ارقىلى ءوزارا ءىس-قي­مىلدى نىعايتۋ ءۇشىن بارلىق كۇش-جىگەردى جۇمساۋعا ۋادە بەردى. مينيستر تىكەلەي اۋە قاتىناسىن ورناتۋعا قاتىس­تى ۇسىنىستى ءوز ەلىنىڭ ءتيىستى ۆەدومستۆولارىنا بەرۋگە ۋادە بەردى.

نەمىس ساياساتكەرى كادرلاردى دايارلاۋ­عا قولعابىس كورسەتۋ تۋرالى وتىنىشكە وڭ جاۋاپ بەردى جانە قازاقستاندىق مامانداردى نارىقتىق ەكونوميكا جاعدايىن­دا جۇمىس ىستەۋگە وقىتۋ باعدارلاما­­لارىن تالقىلاۋ ءۇشىن دەلەگاتسيانى جىبەرۋ­گە دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى. ول نەمىس تارا­پىنىڭ قازاقستانداعى نەمىس ءتىلىن دامى­تۋعا قولداۋ كورسەتۋگە، سونداي-اق جاقىن ارادا قازاقستاندا نەمىس ما­دە­ني ورتالىعىن اشۋعا مۇددەلىلىگىن اتاپ ءوتتى. وعان قوسا، ءسىم باسشىسى الما­تىدا گفر باس كونسۋلدىعىن اشۋ جونىن­دەگى كۇش-جىگەرگە ءوزىنىڭ قولداۋ بەرەتىنىن مالىمدەدى.

گ.-د.گەنشەر اتاپ وتكەندەي، قازاق­ستاننىڭ گەوگرافيالىق ورنالاسۋى حا­لىق­ارالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ وزىندىك كوپىرى بولۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ال بۇل ءوز ەلى ءۇشىن ماڭىزدى جانە تارتىمدى سەرىكتەس ەكەنىن كورە تۇرا، ن.ءا.نازار­باەۆتىڭ «جاۋاپكەرشىلىگى جوعا­رى سايا­ساتى» گەرمانيانىڭ قازاقستان­مەن بايلانىستارىن ورناتۋعا مۇددەلىگىنە ىقپال ەتەدى.

كەيىنىرەك، 1995 جىلى جارىق كورگەن «ەستەلىكتەر» («Erinnerungen») كىتا­بىندا گ.-د.گەنشەر وسى بولعان اڭگىمە بارىسىنداعى ماسەلەلەردى تالقىلاۋ تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى ايتىپ، بىلاي دەپ جازدى: «نازارباەۆ كەڭەس وداعىنىڭ سوڭ­عى كەزەڭىندە ەڭ مىقتى ساياسي تۇلعا­لار­دىڭ ءبىرى بولدى. ول سونداي-اق 1992 جىل­­دىڭ اياعىنان باستاپ بۇرىنعى كەڭەس ودا­عى اۋماعىندا بولعان ەگەمەن مەم­لە­­كەت­تەردىڭ كورەگەن وكىلدەرىنىڭ ءبىرى بول­دى. ونىڭ ساياسي، الەۋمەتتىك جا­نە ەكو­­­نو­مي­كالىق قايتا قۇرۋدىڭ پراگما­تيكا­­لىق تۇجىرىمداماسى ۇزاق مەر­زىمدى پەرس­پەكتيۆادا باسقا مودەلدەرگە قارا­عان­دا ءساتتى بولا ما، جوق پا، ونى تاريح كور­سەتەدى. وتپەلى جىلدارى ول ءوزىنىڭ كوپەت­نوس­تى مەملەكەتىنىڭ تۇ­راق­تىلىعىن ساق­تاي الدى. وسى ماق­سات­قا جەتۋىنىڭ ءوزى ۇلكەن جۇمىس».

كەزدەسۋ سوڭىندا كەڭەستىك جانە شەتەلدىك جۋرناليستەر ءۇشىن ءباسپاسوز ءماسليحاتى ءوتتى. پرەزيدەنتىمىز ن.ءا.نازار­باەۆ الەمدىك دەڭگەيدەگى بەل­گىلى ساياسي قايراتكەر گ.-د.گەنشەرگە قازاق­ستانعا كەلۋ باستاماسى ءۇشىن العى­سىن ايتتى جانە جۇرگىزىلگەن كەلىسسوز­دەردىڭ ناتيجەلەرىنە قاناعاتتانۋشىلىق ءبىلدىرىپ، ولاردىڭ گەرمانيا مەن قازاق­ستان اراسىنداعى ەكونوميكالىق بايلانىستاردى تىعىز دامىتۋ جونىندەگى ۋاعدالاسقانىن مالىمدەدى.

مينيستر ءوز سوزىندە، گەرمانيا ءۇشىن قازاقستان كەڭەس وداعى رەسپۋبليكا­لارىنىڭ اراسىنداعى اسا ماڭىزدى سەرىكتەس ەكەنىن، ونىڭ شيكىزات ماتەريالدارى مەن ەنەرگيا كوزدەرى سالاسىنداعى بايلىعى كەڭ ەكونوميكالىق ىنتىماق­تاس­تىققا مۇمكىندىك بەرەتىنىن ايتتى. گ.-د.گەنشەر وسىنداي قارىم-قا­تى­ناس­تار­دى دامىتۋ مۇددەلىگىنە وراي، گفر-دىڭ الماتىدا كونسۋلدىق پەن مادە­ني ور­تالىق اشۋ نيەتى تۋرالى مالىمدەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاق­ستاندا ميلليونعا جۋىق نەمىس ۇلتى ازاماتتارىنىڭ تۇرۋى وسىنداي ىنتى­ماقتاستىقتى ەرەكشە تارتىمدى ەتەدى. سونىمەن قاتار گ.-د.گەنشەر قازاق­ستان باسشىلىعىنىڭ ەۋروپالىق قوعام­داس­تىقپەن ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ نيەتىن قۇپتادى. ن.ءا.نازارباەۆقا مازمۇندى جانە ماڭىزدى كەلىسسوزدەر ءۇشىن العىس بىلدىرە وتىرىپ، قازاقستان­نىڭ دامۋى تۋرالى عانا ەمەس، سونداي-اق كەڭەس وداعىنداعى احۋالدىڭ دامۋىن نەعۇرلىم ناقتى باعالاۋ مۇمكىندىگى تۋرا­لى تۇسىنىك بەرگەن ءۇشىن، ول پرەزي­دەنت­تى گفر-عا رەسمي ساپارمەن كەلۋگە شا­قىر­دى. ءباسپاسوز ءماسليحاتىنىڭ سوڭىن­دا ەكى سپيكەر جەرگىلىكتى جانە شەتەل­دىك جۋرناليستەردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى.

سول كۇنى بەيبىتشىلىك كوشەسىندەگى (قازىرگى جەلتوقسان كوشەسى) ادەمى اعاش ۇيدە ورنالاسقان قازاق كسر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ عيماراتىندا، مەنىڭ گ.-د.گەنشەرمەن ەكىجاقتى كەز­دەسۋىم ءوتتى. ول ءبىزدىڭ مينيسترلىككە كەلگەن شەت مەملەكەتتىڭ ءبىرىنشى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولدى.

مارتەبەلى مەيماندى قارسى الىپ جانە وعان ءسىم-گە كەلۋ باستاماسى ءۇشىن العىس بىلدىرە وتىرىپ، مەن ونىڭ قازاق­ستانعا جاساعان ساپارى ەلدەرىمىز ارا­سىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ­عا جانە كەڭەيتۋگە ماڭىزدى ۇلەس قوساتى­نى­نا سەنىم ءبىلدىردىم. ءمينيستردى ساۋ­دا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جونىن­دەگى دەرەكتەرمەن تانىستىرىپ، گفر قازاقستانعا مەتاللۋرگيالىق جاب­دىقتاردى، مەديتسينالىق پرەپارات­تاردى، ازىق-ت ۇلىك، جەڭىل، حيميا جانە قۇرىلىس ونەركاسىبىنە ارنالعان جاب­دىقتاردى جەتكىزۋ كولەمى بويىنشا ەكىنشى ورىن الاتىنىن اتاپ ءوتتىم. ەكو­نو­ميكانىڭ ءتۇرلى سالالارىن­دا 12 بىر­­لەسكەن قازاقستان-گەر­مان كا­سىپ­ورىن­دارى جۇمىس ىستەدى. «دوستىق قوعامدارى» جەلىسى بويىنشا مادەني بايلانىستار قولداۋىن تاپتى، سەرىكتەس قالالار جەلىسى بويىنشا بايلانىستار ورناتىلدى، گفر-دا قازاقستاننىڭ مادەنيەت كۇندەرى ەكى رەت ۇيىمداستىرىلدى. رەسپۋبليكادا نارىقتىق ەكونوميكاعا كوشۋ بويىنشا تۇبەگەيلى رەفورمالار جۇزەگە اسىرىلىپ، ءتيىستى زاڭناما قۇرىلىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتىم.

گ.-د.گەنشەر نارىقتىق ەكونوميكا قۇرۋدا، تەحنولوگيالاردى دامىتۋدا جانە پايدالى قازبالار مەن تابيعي رەسۋرستاردى ءتيىمدى پايدالانۋدا گەرمانيا تاراپىنان قولعابىس كورسەتۋ مۇمكىندىگىن قولداي وتىرىپ، قازاقستانمەن قارىم-قاتىناستاردىڭ ودان ءارى دامۋىنا وڭ باعا بەردى.

گ.-د.گەنشەر ءسىم-دەگى كەزدەسۋ تۋرالى الدىندا ايتىلعان «ەستەلىكتەر» كىتابىندا بىلاي دەپ جازدى: «سودان كەيىن سىرتقى ىستەر ءمينيسترى رەسپۋبليكالار وزدەرىنىڭ سىرتقى ساياساتىن قالاي ۇيلەستىرەتىنىن سيپاتتادى. 1991 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ كەڭەسى جۇمىس ىستەيدى، قىركۇيەكتە ونىڭ سوڭعى وتىرىسىندا وداقتىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ بولاشاق مارتەبەسى مەن فۋنكتسيالارى تالقىلاندى. بۇل اتالعان كەڭەس وداق پەن رەسپۋبليكالار اراسىنداعى، اسىرەسە رەسپۋبليكالارعا قاتىستى ستراتەگيالىق ۇيلەستىرۋ ورگانى بولۋى كەرەك ەدى. بۇل رەسپۋبليكالاردىڭ وداقتىڭ سىرتقى ساياساتىندا ءسوز ايتا الاتىندىعىنا كەپىلدىك بەرەتىن ەدى; دەگەنمەن، ەكىجاقتى مۇددەلەرى تۋرالى رەسپۋبليكالار­دىڭ وزدەرى ويلانار ەدى. سونىمەن قاتار مينيستر قازاقستاننىڭ قازىردىڭ وزىندە حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ سۋبەكتىسى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. وسى تۇرعىدا، ول پرە­زيدەنت نازارباەۆتىڭ قىتايعا ساپارى جانە بەيجىڭدەگى باسشىلىقپەن بول­عان ديالوگ تۋرالى ايتتى. تۇركيامەن، كورەيا­مەن جانە سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بەي­كەردىڭ ساپارى كورسەتكەندەي، اقش-پەن دە قاتىناستار قارقىندى دامىدى».

نەمىس تاراپى كونسۋلدىق وكىلدىكتەر­گە قاتىستى ءبىزدىڭ ۇستانىمىمىز تۋرالى جاقسى بىلەتىن. 1991 جىلى 29 قىر­كۇيەكتە ءسىم-دە گفر-ءدىڭ كسرو-داعى ەلشىلىگىنىڭ وكىلەتتى ءمينيسترى ي.حاي­گەننىڭ ءوتىنىشى بويىنشا كەزدەسۋىم ورىن الدى. نەمىس تاراپى گ.-د.گەنشەردىڭ ساپارى بارىسىندا الماتىدا گفر باس كونسۋلدىعىن اشۋ تۋرالى بىرلەسكەن مالىمدەمە قابىلدانۋىن قالادى. بۇعان ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان، رەسپۋبليكادا گفر باس كونسۋلدىعىنىڭ اشىلۋىنا جاۋاپ رەتىندە، گفر-دا قازاقستان كونسۋل­دىعىن اشۋ تۋرالى ناقتى ۇسى­نىس ايتىلدى. بۇل ماسەلە گ.-د.گەن­شەر­­دىڭ قازاقستان پرەزيدەنتىمەن سۇح­با­تى بارىسىندا تالقىلاندى، وندا ءوزارا كەلىسىم نەگىزىندە كونسۋلدىق مەكە­مە­لەردى اشۋداعى كەلىسسوزدەردى باستاۋ تۋرالى ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزىلدى.

گ.-د.گەنشەر الماتىدا بولعان ساپار كەزىندە دوستىق ۇيىندە نەمىس­تەر قاۋىم­داستىعىنىڭ وكىلدەرى­مەن، «دويچە الگەماينە» گازەتى­نىڭ رە­داك­­تسياسىمەن كەزدەستى، 28-ءشى گۆار­دياشىل-پانفيلوۆشىلار ساياباعىن­دا­عى داڭق مەموريالىنا گۇل شوقتارىن قوي­دى، «مەدەۋ» بيىك تاۋلى سپورت كەشە­نىندە بولدى. 17 قازان كۇنى كەشكە مار­تە­بەلى قوناعىمىز كيەۆكە ۇشىپ كەتتى.

كەيىننەن گ.-د.گەنشەر تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ باسشىلىعىمەن بىرنەشە رەت كەزدەسۋلەر وتكىزدى. ونىڭ ساپارى­نان كەيىن كەلەسى جىلى الماتىدا گەر­مانيا ەلشىلىگى اشىلدى، وعان قا­رىمتا جاۋاپ قادامى 1993 جىلى جاسالدى. ءبىزدىڭ ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ ءۇش ون­جىلدىعى ىشىندە تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز – ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ گەرمانياعا جەتى رەت رەسمي ساپارمەن باردى، ءوز كەزە­گىندە گفر پرەزيدەنتتەرى مەن فە­دە­رالدىق كانتسلەرلەرى قازاقستانعا التى رەت ساپار جاسادى. گ.-د.گەنشەر قىز­مەتىنەن كەتكەننەن كەيىن دە ەكىجاقتى ىن­تىماقتاستىقتىڭ نىعايۋىن دايەكتى تۇردە قولداپ وتىردى جانە ەلىمىزدىڭ شىنايى دوسى بولىپ قالا بەردى.

گەرمانيامەن كوپجىلدىق ىنتىماق­تاس­تىقتىڭ ماڭىزدىلىعىن پرەزيدەنت ق.ك.توقاەۆتىڭ 2019 جىلعى 5 جەلتوق­سان­داعى گەرمانياعا جاساعان رەسمي ساپارى تاعى دا راستادى. كانتسلەر ا.مەر­كەلمەن بىرلەسكەن ءباسپاسوز ءماسلي­حاتىندا مەملەكەت باسشىسى، گەرمانيا – ول وسى تۇرعىدا باراتىن ەۋروپالىق وداقتىڭ العاشقى ەلى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. «بۇل كوپ نارسەنى اڭعارتادى»، – دەدى ول. پرەزيدەنت گەرمانيانى قازاقستاننىڭ «نەگىزگى ەۋروپالىق سەرىكتەسى» دەپ اتاي وتىرىپ، گەرمانيانىڭ ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن جاسالاتىن ساۋداسىنىڭ 86%-ى قازاقستانعا تيەسىلى ەكەنىن اتاپ ءوت­تى». ونىڭ پىكىرىنشە، مۇنداعى ماڭىز­دى­سى – ء«بىزدىڭ ەكونوميكامىزعا سالىنعان نەمىس ينۆەستيتسيالارىنىڭ 80 %- دان استامى شيكىزاتتىق ەمەس سەكتورعا تيەسىلى»، ال «گەرمانيا ماشينا جاساۋ، رەسۋرستىق ماتەريالداردى وڭدەۋ جانە ت.ب. سالالاردا الەمدىك كوشباسشى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان ءبىز ونىمەن ىنتىماقتاستىققا مۇددەلىمىز».

كەيىنىرەك گفر باسشىلىعىن ەل بىرىگۋىنىڭ 30 جىلدىعىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، پرەزيدەنت ق.ق.توقاەۆ «گەرما­نيا­نىڭ ءبىرتۇتاس مەملەكەت رەتىندە قايتا قالپىنا كەلتىرىلۋى حح عاسىرداعى ما­ڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبىرى بولعانى كۇمان­سىز» ەكەنىن، ونى «قازىرگى ۋاقىتتا ساياسي جۇيەسى كۇشتى، ەكونوميكاسى دامى­عان، عىلىم مەن ءبىلىم، ونەركاسىپ پەن ين­نو­ۆا­تسيا سالالارىندا جەتىستىككە جەت­كەن وزىق مەملەكەت»، ءارى «ەۋروپانى دامى­تۋ­دىڭ قوزعاۋشى كۇشى عانا ەمەس، سون­داي-اق بەدەلدى دەرجاۆا» دەپ اتاپ ءوتتى.

بۇگىندە، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىل­دى­عىنىڭ قارساڭىندا گفر-ءدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى گ.-د.گەنشەردىڭ 1991 جىل­عى قازاندا بولعان قازاقستانعا العاش­قى ساپارىن ەسكە الا وتىرىپ، ءدال وسى ساپار ەكى ەل اراسىنداعى ساياسي ديا­لوگتىڭ نەگىزىن قالاعانىن جانە ەكو­نو­ميكالىق جانە مادەني ىنتىماقتاس­تىقتى نىعايتقانىن، قازاقستان ءۇشىن گەرمانيا ەۋروپالىق وداقتاعى باستى ارىپتەستەرىنىڭ بىرىنە اينالۋىنا ىقپال ەتكەنىن اتاپ ءوتۋ قاجەت.

اقمارال ارىستانبەكوۆا،

قازاقستان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ەرەكشە تاپسىرمالار جونىندەگى ەلشىسى، قازاق كسر جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 1989-1991 جىلدارعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى