وقىس وقيعا وڭىردەگى «ەرتىس ورمانى» رەزەرۆاتىنا قاراستى شالداي ورمان شارۋاشىلىعىندا ورىن الدى. وبلىستىق توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ مالىمەتىنشە، ءورت شالعان ورمان اۋماعى 1200 گەكتارعا جەتكەن. ءورت سوندىرۋشىلەر، ورمانشىلارمەن بىرگە جەرگىلىكتى اكىمدىك قىزمەتكەرلەرى، ەرىكتىلەر ورمان ءورتىن سوندىرۋگە شىقتى.

– 18 ءساۋىر كۇنى ساعات 13.34-تە شالداي ورمان شارۋاشىلىعىنىڭ گالكين اۋىلدىق اۋماعىندا ءورت شىققانى تۋرالى حابار ءتۇستى. ءورت جالىنى سۇگىر، سادىقاششى اۋىلدارىنا دەيىن ۇشقىنداعان. وقيعا ورنىنا 206 ادام مەن 50 تەحنيكا جۇمىلدىرىلدى. ونىڭ ىشىندە 20 ءورت ءسوندىرۋ تەحنيكاسى جانە مي-2 تىكۇشاعى قولدانىلدى. كەيبىر تەحنيكا بارا المايتىن جەرلەردى ءورت سوندىرۋشىلەر ءسوندىردى. الايدا ءورت ءالى تولىعىمەن سوندىرىلگەن جوق. وقشاۋلانعان اۋماقتاردىڭ ىشىندە تۇتانعان جەرلەردى ءسوندىرۋ جۇرگىزىلۋدە، – دەدى دەپارتامەنت باسشىسى ەرنۇر وتەگەنوۆ.
ءورتتىڭ ءورشي جايىلۋىنا سەكۋندىنا 25 مەتردەن اسقان جەلدىڭ ەكپىنى اسەر ەتكەن. ءورت شىققان اۋماققا گالكين اۋىلدىق اۋماعىنداعى اربيگەن، سۇگىر، سادىقاششى اۋىلدارى جاقىن ورنالاسقان. ءبىرىنشى كەزەكتە ءبارىمىزدى دە تۇرعىنداردىڭ قاۋىپسىزدىگى الاڭداتتى. ءورت سوندىرۋشىلەر جەدەل قيمىلداپ، ءورت اۋىلدارعا جەتپەي وشىرىلگەن.
ءسال ۇرەيلەنىپ قالعاندارى بولماسا، اۋىلدىقتار امان-ەسەن. ارنايى قۇرىلعان شتابتا اۋدان اكىمى، ورمان شارۋاشىلىعى بويىنشا اۋماقتىق ينسپەكتسيانىڭ وكىلدەرى بار. ورتتەن زارداپ شەككەن جانۋارلار انىقتالعان جوق. قازىر الاپات ءورت وقيعاسى بويىنشا كوميسسيا قۇرىلىپ، 15 كۇننىڭ ىشىندە تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، ءورتتىڭ شىعۋ سەبەبى مەن شىعىنىن انىقتايدى.
كوكتەم شىقتى دەپ جاسىل جەلەككە قاراپ قۋانىپ جۇرگەنىمىزدە توسىننان «شالداي ورمانى ورتەندى!» دەگەن حابار جەتكەندە، الاپات تىكسىنىپ قالعانىمىز بار. جەرىمىزدىڭ 4،6 پايىزىن ورمان القابى قۇرايتىن بولسا، وسى كولەمنىڭ ءبىر پايىزى قاراعايلى ورمان اعاشتارىنا باي پاۆلودار وبلىسىنىڭ ۇلەسىنە تيەسىلى ەكەن.
ەرتەدەن بەرى كەرەكۋ، سەمەي ءوڭىرىنىڭ اۋماعىن الىپ جاتقان قالىڭ قاراعاي جالدارى «ەرتىس ورمان جولاعى» دەپ اتالادى. ونىڭ بۇلاي اتالۋ سەبەبى ورماننىڭ ەنى – 0،4 شاقىرىمنان 40 شاقىرىمعا دەيىن جەتەتىنىنە بايلانىستى كورىنەدى. شالداي ورماندارى التاي تايگاسىنا بارىپ قوسىلادى.
2003 جىلى «ەرتىس وزەنى بويىنداعى كونە رەليكتى ياعني، قاراعايلى ورمانداردى ساقتاپ قالۋ، قالپىنا كەلتىرۋ» ماقساتىندا ۇكىمەت قاۋلىسى شىققان. وسى قاۋلىنىڭ نەگىزىندە «سەمەي ورمانى» جانە «ەرتىس ورمانى» دەپ اتالاتىن ەرەكشە قورعالاتىن تابيعي ورمان مەملەكەتتىك مەكەمەلەرى قۇرىلدى. ولاي بولماعاندا، شالداي مەن بەسقاراعايداعى تابيعي ورمان بايلىعى كوز الدىمىزدا سەلدىر تارتىپ، قۇرىپ كەتەر ەدى. بۇل كەزدە كورشىلەس رەسەي قالىڭ ورمان قورىن ساقتاۋعا ەرەكشە ءمان بەرىپ، سپۋتنيك جۇيەسى ارقىلى باقىلاۋعا الا باستادى.
ءبىزدىڭ «ەرتىس ورمانى» مەملەكەتتىك تابيعي ورمان رەزەرۆاتى مەكەمەسىنە وبلىستىڭ اققۋلى جانە شارباقتى اۋداندارىنىڭ اۋماقتارىن قامتىعان قالىڭ اعاشتى شالداي، بەسقاراعاي ورماندى ايماقتارى قارايدى. ونىڭ ورتالىعى شالداي اۋىلى بولىپ ەسەپتەلەدى.
ورماننىڭ اققۋلى اۋدانىنا قاراستى اۋماعى «بەسقاراعاي» تابيعي ورمان شارۋاشىلىعى مەملەكەتتىك مەكەمەسى دەپ اتالادى. رەزەرۆاتتىڭ قۇرامىندا ارقايسىسى جەتى-جەتىدەن 14 ورمانشىلىق بار. بۇل جەردەگى جالپى ورمان قورى ورمانشىلاردىڭ بەرگەن مالىمەتتەرى بويىنشا 277 961 گەكتار جەردى الىپ جاتىر.
جوعارىدا ايتقانىمىزداي، تىكسىنىپ قالعانىمىزدىڭ سەبەبى، 1995-2002 جىلدارى ارالىعىندا «ەرتىس ورمانى» رەزەرۆاتىنا قاراستى شالداي مەن بەسقاراعاي ورمان شارۋاشىلىقتارىندا 71 مىڭ گەكتار، 2003 جىلدارى وسى اتالعان ورماندا 2 222 گەكتار ورماندى القاپ جانىپ كەتكەن-ءدى. بۇل تۋرالى مالىمەتتەر كوپ جازىلدى، كوپ ايتىلدى. وسى جىلدارى بىرىنەن سوڭ ءبىرى الاپات ورمان ورتتەرى بولعانى ءوڭىر تۇرعىندارىنىڭ ەسىندە.
شالداي مەن بەسقاراعاي ورماندارى دا جازدىڭ ىستىعىندا ەمەس، سالقىن ءساۋىر، كۇز ايلارىندا «قارادان-قاراپ» ورتكە ورانىپ، ەل ءىشىن دۇرلىكتىرگەنى، تاڭعالدىرعانى ەسىمىزدە.
ءتىلشى رەتىندە ءورت شىققان ورمان اۋماقتارىنا بارىپ، تالاي ارالاپ كورىپ، «قايران ورمان» دەپ كۇرسىنىپ قايتقان دا كەزدەر بولدى. قارا ورماننىڭ ورتكە ورانعانىنا قاپالانىپ، شالداي ورماندارىن ءوز كوزىمەن كورگەن مارقۇم شەرحان اعا مۇرتازا بۇل جايىندا «اقىندار مەن اكىمدەر» دەگەن كىتابىندا جازدى دا.
شالداي ورمان شارۋاشىلىعىندا سول جىلدارى ءجيى ءورت وقيعاسى تىركەلەتىن. بىراق جۇرگىزىلگەن تەكسەرۋلەر ورمان ورتتەرىنىڭ شىعۋ سەبەبى تابيعات قۇبىلىسىنان ەمەس، ادامداردىڭ قولىمەن جاسالعانىن انىقتايدى. ونىڭ ۇستىنە، وڭىرلەردەگى اعاش بايلىعىنىڭ كەزىندە تىكەلەي ادام قولىمەن قاساقانا جاسالعان قياناتتىڭ، اياماۋشىلىقتىڭ كەسىرىنەن ورتەنگەنى جايلى سىبىستى ءبارى دە ەستىگەن.
بۇعان تاعى ءبىر بەلگىلى جايت: 1997-2007 جىلدار ارالىعىندا ون جىل بويى ءۇزىلىسسىز بولعان ورمان ورتتەرىن قوسىڭىز. ءتىپتى ورمانشىلار قازا بولدى. ءتىپتى، ورماننىڭ 24 پايىزى، ياعني 47 مىڭ گەكتار القابى، ۇيلەر، قورا-قوپسى جانىپ كەتتى.
ال بىلتىر اتالعان دەپارتامەنتتىڭ مالىمەتىنشە، وبلىستىڭ، ءىرىلى-ۇساقتى ورمان قورى اۋماعىندا 80 ورمان ءورتى ورىن العان.
2009 جىلى ءدال وسى ءساۋىر ايىنىڭ ورتاسىندا شالداي ورمان شارۋاشىلىعىنىڭ باۋىرتال بولىمشەسىندە بولعان ءورتتىڭ زاردابىن دا وبلىس تۇرعىندارى ءالى ۇمىتا قويعان جوق. سول كەزدە ءورت سالدارىنان ورمانعا جاقىن وتىرعان وسى اۋىلداعى بىرنەشە وتباسىنىڭ ۇيلەرى، قورا-قوپسىلارى تۇتاستاي جانىپ كەتكەن ەدى.
ورمان – ەلىمىزدىڭ بايلىعى. ونى ءتىلسىز جاۋدان ساقتاۋ – باستى مىندەتىمىز. وسى مىندەتىمىزدى ادال اتقارساق، تابيعاتقا جاناشىرلىقپەن قاراي بىلسەك، مۇنداي الاپات ورتتەر از تىركەلەر ەدى.
– قازىر شالداي ورمانىنداعى ءورتتى تولىق ءسوندىرۋ بويىنشا ءالى دە جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. اۋىلدار امان-ەسەن. قاۋىپ ءتونىپ تۇرعان جوق. بۇگىنگى كۇنى جاعداي تۇراقتى، – دەيدى ءبىز حابارلاسقان اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى ريزاگۇل نەگمانوۆا.
پاۆلودار وبلىسى،
شارباقتى اۋدانى
ەلىمىزدە «التىن ساقا» بالالار ادەبيەتى شىعارمالارىنىڭ بايقاۋى وتەدى
قوعام • بۇگىن، 18:27
قازاقستان ەلشىسىنە جاپونيا يمپەراتورىنىڭ «كۇنشىعىس» وردەنى تابىستالدى
قازاقستان • بۇگىن، 18:02
قاراعاندىدا 3 جاسار بالا بەسىنشى قاباتتان قۇلاپ كەتتى
ايماقتار • بۇگىن، 17:47
ەلوردادا شەكاراشىلاردىڭ قۇرمەتىنە ەسكەرتكىش ورناتىلدى
ەلوردا • بۇگىن، 17:37
بەستوبەدەگى شاحتادا تاعى ءبىر ادام كوز جۇمدى
ايماقتار • بۇگىن، 17:20
دارحان قىدىرالى قازاقستاننىڭ ماروككوداعى ەلشىسىمەن كەزدەستى
قازاقستان • بۇگىن، 17:04
التىن قۇيمالار كوپ ساتىلاتىن قالالار اتالدى
قوعام • بۇگىن، 16:58
قوستاناي وبلىسىندا سۋديا پارا الۋ كەزىندە ۇستالدى
وقيعا • بۇگىن، 16:47
ماگيستراتۋراعا تۇسكەندەر ءتىزىمى قاشان جاريالانادى
ءبىلىم • بۇگىن، 16:35
پرەزيدەنت «شەۆروننىڭ» باس اتقارۋشى ديرەكتورىن قابىلدادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 16:27
قوستانايدا بيۋدجەتتەن اقشا جىمقىرعاندار سوتتالدى
قوعام • بۇگىن، 16:17
كابۋلداعى تەراكت كەزىندە 21 ادام قازا تاپتى
وقيعا • بۇگىن، 16:01
ەكونوميكا • بۇگىن، 15:50
جويىلىپ كەتكەن تاسمانيالىق جولبارىس قايتا ءتىرىلۋى مۇمكىن
عىلىم • بۇگىن، 15:16
قاسىم-جومارت توقاەۆ ازەربايجانعا رەسمي ساپارمەن بارادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 15:05
پرەزيدەنت سوچي قالاسىنا جۇمىس ساپارىمەن بارادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 14:59
قازاقستاندىقتاردىڭ تسيفرلىق ساۋاتتىلىق دەڭگەيى ارتتى
قازاقستان • بۇگىن، 14:47
اتىراۋدا ەكى ءجاسوسپىرىمدى كولىك قاعىپ كەتتى
وقيعا • بۇگىن، 14:30
شىعىس قازاقستان وبلىسىندا قار جاۋدى
ايماقتار • بۇگىن، 14:17
قىزىن گرانتقا تۇسىرمەك بولعان ايەل 1 ملن تەڭگەسىنەن ايىرىلدى
وقيعا • بۇگىن، 14:00
قايسار الپىسباي يسلام ويىندارىندا التىن مەدال يەلەندى
سپورت • بۇگىن، 13:21
كىشى تالدىكولگە اعاش وتىرعىزىلادى
ەلوردا • بۇگىن، 13:01
بالالار جارمەڭكەسىنە 10 مىڭنان استام ەلوردالىق باردى
ەلوردا • بۇگىن، 12:50
اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىندا جوسپارلى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى
ايماقتار • بۇگىن، 12:33
قوس ازاماتتىعى بار ايەل ەلدەن شىعارىلدى
قوعام • بۇگىن، 12:20
الجيردەگى ورمان ءورتى 26 ادامنىڭ ءومىرىن قيدى
الەم • بۇگىن، 12:08
كامەرالار انىقتايدى: ەلوردادا جەرگە تۇكىرگەندەر جازالانادى
ەلوردا • بۇگىن، 11:53
بۇگىنگى دوللار باعامى بەلگىلەندى
قارجى • بۇگىن، 11:39
مەملەكەتتىك باسقارۋ اكادەمياسى وقۋ گرانتتارى يەگەرلەرىنىڭ ءتىزىمىن جاريالادى
ءبىلىم • بۇگىن، 11:22
كەڭسە تاۋارلارىنىڭ باعاسى شارىقتاپ بارادى
قوعام • بۇگىن، 11:08
جەتىسۋ وبلىسىنداعى مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى تاعايىندالدى
ايماقتار • بۇگىن، 11:02
ەلورداداعى جاڭا كوپىردە اۆتوبۋس باعىتى ىسكە قوسىلدى
ەلوردا • بۇگىن، 10:53
رىباكينا تسينتسينناتي ءتۋرنيرىنىڭ ءۇشىنشى اينالىمىنا شىقتى
تەننيس • بۇگىن، 10:30
ەلىمىزدە 622 مىڭنان استام ادام اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الدى
قوعام • بۇگىن، 10:17
بقو-دا جول اپاتىنان 2 ادام قازا تاپتى
وقيعا • بۇگىن، 10:03
ەلىمىزدىڭ بىرنەشە وڭىرىندە ۇسىك جۇرەدى
اۋا رايى • بۇگىن، 09:43
دانيلينا تسينتسينناتي ءتۋرنيرىنىڭ ەكىنشى اينالىمىنا شىقتى
تەننيس • بۇگىن، 09:28
ۆاكتسينا سالدىرعاندار سانى ارتتى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 09:17
1227 قازاقستاندىق ىندەتتەن ساۋىقتى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 09:08
وتكەن تاۋلىكتە 1169 ادام ىندەت جۇقتىردى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 09:01
ۇقساس جاڭالىقتار