شايان سالىنعان شەلەك

ءجا، بۇل ەندى اياقتارى تاربيعان، بويلارى جاربيعان، سانالارى ساڭىلاۋسىز شاياندار عوي. ولار ءتىپتى الگى ارەكەتتەرىن ءبىز ايتىپ وتىرعانداي ماقساتتى تۇردە دە ىستەمەيتىن بولۋى كەرەك. الايدا ادامدار اراسىنداعى وسىنداي ۇساق ۇيعارىمدارعا نە دەۋگە بولادى؟ ونىڭ ىشىندە قانشاما عاسىرلار بويى دالا زاڭىمەن ۇرپاق ۇلاعاتىنا ەرەكشە ءمان بەرىپ كەلگەن الاش بالاسىنىڭ اراسىنان وسىنداي قورتىق قيمىلداردى كورىپ قالعاندا ءتىپتى قىنجىلاسىڭ...

تۇنەۋگۇنى ءار قادامىن الەم كىرپىك قاقپاي قاراپ وتىرعان دارا ديماشىمىزدىڭ اياعىنان ءوزىمىزدىڭ تارتقانىمىز ءتىپتى ۇيات بولدى. ونىڭ اتا تەگىن قازبالاپ، عازيز اتىنا كىر جۇقتىرعانىمىز ازداي، قاڭقۋ ءسوز ەندى باسىلا بەردى دەگەنىمىزدە «ديماش ەلىن تاستاپ، اقش-قا كوشەدى ەكەن» دەپ تاعى تالانتقا تاس اتا جونەلدىك. اكەم-اۋ، ءبىر بالامىز الگى شەلەكتەن اۋپىرىمدەپ ارەڭ شىققان ەكەن، ونىڭ شاۋجايىنا باسقا ەمەس ءوزىنىڭ از قازاعى جارماسقانى قاي ساسقانىمىز؟

بۇل كەسەل كەيىنگى كەزدە ءتىپتى ەتەك جايىپ بارا جاتقانداي. وزىمىزدەن ورگە قاراي تالپىنعان تالانت شىعا قالسا، ونىڭ الگى شاياندار قۇساپ شاۋجايىنا جارماسا كەتۋدى ادەتكە اينالدىرىپ بارامىز. شالىپ قالۋعا، شاعىپ قالۋعا دايار تۇرامىز. بۇل نە سوندا؟ ۇلت رەتىندە ءالى قالىپتاسىپ بولماعان، ساناسى ويانباعان قاراڭعى حالىقپىز با؟ بىلاي الىپ قاراساق، الەمدەگى ەڭ ءبىر ورەلى، وركەنيەتتىڭ ورىنە العاش كوتەرىلگەن، وبال مەن ساۋاپتى تولىق اجىراتا الاتىن، ءبىلىم مەن تاربيەنى تال بەسىكتەن بويىنا بارىنشا ءسىڭىرىپ وسكەن وزگەشە ۇلت سياقتىمىز. ال ەندى كەيبىر ۇساق تىرلىكتەرىمىزگە قاراساق ۇلت بولماق تۇگىلى ءالى ۇلىس دەڭگەيىنە جەت­پەگەن، ءالى باسى قوسىلىپ بولماعان از عانا تايپا سياقتى توپ-توپپىز، جىك-جىك­پىز. ىلگەرى قادام باسۋعا ىرىلىك كەرەك دەپ اۋزى­مىز عانا الدارقاتادى. ۇساق تىرلىك ۇلت­تىڭ ۇنجىرعاسىن تۇسىرەتىنىن، ۇرپاقتىڭ ال­دىن­دا­عى ۇياتتارعا جىعاتىنىن جەمە-جەمگە كەلگەندە تارس ۇمىتىپ كەتەمىز.

ەرتەڭگى جاس ۇرپاق ءبىزدىڭ اتالارىمىز وزىنەن شىققان تالانتتارىن تانۋعا ورەلەرى جەتپەي، ونىمەن قويماي دارا دارىندارىن اۋىل اراسىنداعى ارزان اڭگىمەلەرگە جىققانىن وقىپ كۇلمەي مە، كۇيىنبەي مە، قۇداي ساقتاسىن ارينە، ولار وسىنداي پاسىق مىنەزدەرىمىزدەن جەري ءجۇرىپ قازاقتىقتان ءبىرجولا كۇدەر ۇزبەسىنە كىم كەپىل؟

باتىس ءسىبىردىڭ گەنەرال-گۋبەرناتورى م.م.سپەرانسكي پاتشاعا حات جازىپ: «قازاق جەرىندە سەكسەۋىل دەگەن اعاش وسەدى ەكەن. شەگە قاقساڭ كىرمەيدى، بالتالاساڭ جارىلمايدى، ال ءوز-وزىنە سوقساڭ، بىت-شىتى شىعادى. قازاقتاردى ءدال وسىنداي ادىسپەن قۇرتۋ كەرەك»، دەگەن ءسوز ءبىزدىڭ الدىمىزدان ۇنەمى شىعا بەرەتىنى قالاي؟

ەڭ قورقىنىشتىسى، وسى كۇنى بۇنداي مىسقىل مىسالداردى كەز كەلگەن جەردە مانىنە بويلاماي، ەش ۇيالماستان ايعايلاتا بەرۋدى وزىمىزگە ار سانامايتىن بولدىق. بۇل، ەڭ اۋەلى ءبىزدىڭ بىرلىگىمىزگە سىلتەنگەن بالتا ەكەنىن باعامداعىمىز كەلمەيدى.

كەشەگى كەڭەستىك كەزەڭدە ورىن العان ولقىلىقتارىمىزدان ساباق الاتىن كۇن باياعىدا تۋعان جوق پا؟ ديماش قازاق دالاسىنان شىعىپ، تورتكۇل الەمدى اۋىزىنا قاراتقان جالعىز قازاق ەمەس، ونىڭ ار جاعىندا بۇلبۇل ۇنىمەن بۇكىل الەمدى تاڭ قالدىرعان كۇلاش اپاسى بولدى، ەۋروپا تورىندە كۇمىس كومەيى بۇلكىلدەپ قازاق انىنە ادامزاتتىڭ قۇلاق قۇرىشىن قاندىرعان امىرە اتاسى تۇردى. ەڭ وكىنىشتىسى، وسى قوس تالانت تا جاڭاعى شاياندار قۇساپ اياقتان تارتقان، استىنان قيىپ ارىز جازعان ىشتارلىق پەن كورەالماۋشىلىقتىڭ كوپە-كورىنەۋ قۇرباندارى بولدى. ابايلاماساق، ديماش قۇبىلىسىنا دا كولەڭكە تۇسىرۋشىلەر از بولمايدى. قاۋىپتى ىندەتپەن قازىر كۇرەسپەسەك، ەلدىگىمىزدىڭ ەرتەڭى ب ۇلىڭعىرلانعان ۇستىنە بۇلدىراي بەرەدى.