ءوز بالاڭ وزەككە تەپپەسىن

ء«وز بالاڭ وزەكتەن تەپپەسىن»، پەرزەنتتەن قايىر كورمەۋ دە قورلىق. وقيعا قازاقستاندا ەمەس، قۇرلىقتىڭ ارعى جاعىندا ءوتىپ جاتىر دەپ ءوزىمىزدى جۇباتقانىمىزبەن، وتكەن عاسىردىڭ باسىنداعى امەريكالىق قاسىرەت بۇگىنگى قازاق قوعامىنىڭ دا باس اۋرۋىنا اينالدى.

ليۋسي مەن باركلي كۋپەرلەردىڭ كەڭ ءارى قو­ناقجاي شاڭىراعىندا الدەقاشان ءۇيلى-باراندى بولىپ كەتكەن بالالارى ءجيى باس قوسىپ تۇرادى. ءبارى دە ومىردەن ءوز ورنىن تاپقان، ىشكەنى الدىندا، ىشپەگەنى ارتىندا، بايلىققا كەنەلىپ، باقۋات تۇراتىن جاندار. مىنە، توبەسىنەن قۇس ۇشىر­ماي وسىرگەن سول اتا-اناسىنا قامقورلىق جاساپ، باعىپ-قاعۋ كەزەگى ەندى بالالارىنا كەلىپ تۇر. وزدەرى وسكەن بالالىق شاقتىڭ جىلى ۇياسى بولعان قاراشاڭىراقتى اتا-انالارى بانككە كەپىلدىككە قويىپ قارىز العان ەدى، ال ونى بوساتىپ، جاڭا پاتەر جالداۋ ءۇشىن ازعانتاي عانا اقشا جەتپەي تۇر. بالادان قايىر عانا كۇتەتىن اڭقاۋ اتا-انا «جوعىمدى تاۋىپ بەرەر» دەپ ۇمبەتىنە ۇمىتتەنە قاراعان. اكە-شەشەنىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ەستىگەن بويدا ۇل مەن قىز ساراڭ ەكەنىن بايقاتىپ، ءبىر-بىرىنە سىلتەي باستايدى. ءتۇرلى سەبەپ تاۋىپ، اقشا بەرۋدەن باس تارتقان بالالارى قارجىنى ايتاسىز، ۇيىنەن ايىرىلىپ، قايدا بارارىن بىلمەي تۇرعان قارت اكە-شەشەنى قولدارىنا العىسى كەلمەيتىن نيەتىن اشىق اڭعارتادى. بەسەۋىنىڭ بىردە-بىرىنە نە انانىڭ، نە اكەنىڭ كەرەگى جوق. بەسەۋىنىڭ بىردە-ءبىرىنىڭ ۇيىنەن قارتتار ءۇشىن قۋىقتاي ءبىر بولمە تابىلماعان ولار، اقىرى اكە-شەشەنى قاق ءبولۋدى قۇپ كورەدى: اكەسىن امالسىز كاليفورنياداعى قىزى الماق، ال انالارىن قارت ايەلدەرگە ارنالعان پانسيوناتقا جونەلتۋدى ءجون كورەدى. ەلۋ جىل بويى بىرگە تۇرىپ، اياۋلى جاندارعا اينالعان ەكەۋ بالالارىنا كەرەك بولماعانىمەن، ءبىر-ءبىرى ءۇشىن ەڭ كەرەك كەزىندە ماڭگىلىككە ەكى ايىرىلعالى تۇرعانى دراما وقيعاسىن بىردەن ورىستەتىپ الا جونەلەدى.

كەمپىر مەن شال، الدە قاريا مەن كەيۋانا، مەي­لى قالاي اتالسا دا، ليۋسي مەن بەركلي جاڭا عانا جولىعىسىپ، سەزىمى ەندى ءبۇر جارىپ، جۇ­رەگى كەۋدەسىنە سىيماي بۇلقىنا سوققان بۇلا ­ قىز بەن جىگىت دەرسىز. ءومىردىڭ داۋىلى مەن جاۋى­نىنا قاراماستان، قيىندىق اتاۋلىعا قاس­قايا قارسى ءجۇرىپ، ءبىرىن-ءبىرى سۇيەپ، دەمەپ، اقى­رىن­دا قيماس جاندارعا اينالعان. جارتى عا­سىر بويى جۇبى جازىلماي كەلە جاتقان قوس قاريا­نىڭ ءبىرى ەكىنشىسى دەگەندە جۇرەگىن ج ۇلىپ بەرۋگە دايار جاناشىر سەزىمى بولىنبەيتىن ءبىر بۇ­تىن­گە اينالىپ، ءبىر-ءبىرىنسىز ءومىر سۇرە المايتىن جاعدايعا جەتكەن. ادام قارتايعانىمەن، جۇرەك­تەگى جاستىقتىڭ وتى وشپەيدى. ەكەۋى ايىرىلىسار الدىنداعى باركلەيدىڭ سوڭعى رەت ءليۋسيدى تۋرا جىگىت كۇنىندەگىدەي، جاستىق شاقتا سان رەت كەل­گەن مەيرامحاناعا شاقىرىپ، سۇيىكتى شارابى­مەن سىيلاپ، سۇيىكتىسىنىڭ كوڭىلىنەن شىققىسى كە­لىپ ابدىراعان بەينەسىندەگى شىنايىلىق، كىشى­پەيىلدىلىك ادال سەزىمنىڭ جىلدارمەن بىرگە كۇش­تىرەك تارتاتىنىنا سەندىرمەي قويمايدى. اۋىرت­پالىق تۇسە قالسا، ەڭ الدىمەن اياۋشىلىعىن، مەيى­رىمىن الا جۇگىرەتىن جانى نازىك قاريالاردىڭ بالا­لارى مۇنشاما قاتىگەز بولىپ وسەدى دەپ ويلاما­دى. قورقىنىش، قورعانسىزدىق، الدا كۇتىپ تۇر­عان جالعىزدىق قاريالاردى تىعىرىققا تىرەدى. « ۇلىم­نىڭ ۇيىنە بارامىن» دەپ، بىراق شابادانىن كوتەرىپ قارتتار ۇيىنە كەتىپ بارا جاتقان ليۋسي ارتىنا بۇرىلىپ ۇلىنا ءبىر عانا ءوتىنىش اي­تادى: «مەنىڭ قارتتار ۇيىنە كەتكەنىمدى اكەڭ بىلمە­سىنشى. بۇل مەنىڭ اكەڭنەن جاسىرعان ەڭ العاشقى جانە جالعىز قۇپيام، اكەڭە ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت وتىرىك ايتتىم». قامقور پەيىلدەن تۋعان جىلى ءسوز سياقتى، الايدا سالماعى سونشا اۋىر، جان دۇنيەنىڭ تەرەڭىنە دەيىن بويلاپ، جۇرەك دەيتىن ەڭ تالماۋ تۇستى تاۋىپ الىپ، اياۋسىز وسقىلايدى...

«سپەكتاكلدىڭ باستى تابىسى نەدە؟» دەگەن سۇراق تۋىنداسا، ءسوز جوق، اكتەرلىك ويىندى العا تارتار ەدىك. جاسى كەلگەن قارتتاردىڭ قاسىرەتتى وقيعاسىن عانا ەمەس، قارىم-قاتىناسىن، ماحابباتىن، ءبىر-بىرىنە قۇرمەتىن رومانتيكاعا اينالدىرا بىلگەن قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ارتىستەرى گۇلجامال قازاقباەۆا مەن ساعىزباي قاراباليننىڭ وبرازدارى ساحنا ونەرىندەگى ەڭ ەستە قالارلىق بەينەلەر قاتارىن تولىقتىراتىنى ءسوزسىز. قوس ساحنا شەبەرىنىڭ ءبىرىن-ءبىرى ءىلىپ الىپ، وزىنە ىڭكارلىكپەن تارتىپ ويناعانى، ءوز رولدەرىن بيىككە كوتەرە ءىرى بەينە جاساعانى مۇنىڭ شاعىن پەسا جەلىسىنە قۇرىلعان سپەكتاكل ەكەنىن ۇمىتتىرىپ، كورەرمەندى قۇددى ءبىر كينو كورىپ وتىرعانداي اسەردە قالدىردى. كوزىنەن دە، سوزىنەن دە مەيىرىمى توگىلىپ تۇراتىن گ.قازاقباەۆا ءليۋسيدىڭ رولىندە ويلى، مۇڭلى بولسا دا، ونىسىن سەزدىرگىسى كەلمەيتىن ويناقى، ءتىپتى قامقور انانىڭ كەيپىنە ەنىپ الدى، ال س.قاراباليننىڭ باركلەيى ادالدىعىمەن تارتىمدى. قويىلىمنىڭ ەكىنشى قۇرامىندا قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى ليديا كادەننىڭ دە وينايتىنىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. ارينە، ولاردىڭ بالالارىنىڭ رولىندەگى راحمان ومار، اسەت يمانعاليەۆ، جانار ماقاشەۆا، گۇلباحرام بايبوسىنوۆا، ايدا جانتىلەۋوۆا سىندى اكتەرلەر تويىنعان، اكە-شەشەدەن سۋىنعان پەرزەنتتەردى كەلىستىرە ويناعانىمەن، بۇل سپەكتاكل و باستان باستى كەيىپكەرلەردىڭ دۋەتىنە قۇرىلعان. سوندىقتان دا ولار ساحنادا ءومىردىڭ ءبىر بولشەگىن، ماحابباتتىڭ عاجاپ ۇلگىسىن كورسەتتى، ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىردى، سۇيەدى، بىرگە عۇمىر كەشتى...

ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترى دەلماردى، دەلماردىڭ ءدال وسى پەساسىن تاڭداۋى ارقىلى رەپەرتۋار سالماعىن ارتتىرا تۇسكەنى انىق. بۇل ەڭ الدىمەن جاستارعا كەرەك سپەكتاكل. قويىلىمدى تاماشالاعان ءاربىر جاس كورەرمەن ءوز اتا-اناسىمەن اراداعى قارىم-قاتىناسى تۋرالى ويلانۋعا جانە ءوزىنىڭ ويى مەن ارەكەتىن تەرەڭىرەك سارالاۋعا عاجاپ مۇمكىندىك تابادى. قاتالدىعى مەن وكپەسى كوپ، مەيىرىمى از مىنا ومىردە ازداعان جىلۋ تاۋىپ، سول جىلىلىقتىڭ ءمانىن ءبىلىپ ءجۇرۋ ءۇشىن قايتالاپ كورىپ تۇرسا دا ارتىق ەمەس. قويىلىمدا قان-جوسا بولعان كىسى ءولىمى جوق، زورلىق، سوعىس جوق، بىراق كورەرمەن كوز جاسىنا يە بولا المايدى. سوندا كورەرمەندى نە جىلاتتى؟ سەبەبى جاس رەجيسسەر، «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋ­رەاتى فارحاد مولداعاليدىڭ ساحنا ارقىلى جولداعىسى كەلگەن «ولىمنەن دە وتكەن، اجالدان دا اسقان جاۋىزدىق بولادى – ماحاببات پەن ىزگىلىك جوعالعان جەردە ادام جىرتقىشقا اينالىپ، ءتىپتى تۋعان اكە-شەشەسىن دە ايامايدى، ال اكە-شەشەنىڭ كوڭىلىنە قاياۋ تۇسكەندە، الەمدى قارا تۇنەك باسادى» دەگەن ويىمەن ءۇنسىز كەلىستى. زالدىڭ ءار تۇسىنان مۇرنىن قوس-قوستان تارتىپ، ءجۇزىن جۋىپ جاتقان جاستى ورامالىمەن قۇرعاتىپ تا ۇلگەرە الماي ەگىلگەن كورەرمەن ومىردە ياكي بار، ياكي جوق اتا-اناسىنان ءۇنسىز كەشىرىم سۇراپ وتىرعانىنا ەشكىم كۇماندانبادى. ونەردەگى كاتارسيس دەگەن وسى. دۇنيەنى ۇمىتىپ، ادام وزىمەن ءوزى عانا قالىپ، قاتەلىگى مەن كىناسىن مويىنداپ، كوز جاسىمەن تازالانۋى، ادامدىعىن تانىپ، قۇدايمەن قاۋىشۋى. سپەكتاكلدى كورگەن ادام ۇيىندەگى اناسى مەن اكەسىنە اسىعىپ، ولاردى مۇلدە باسقا قىرىنان تانىپ، جاقسى كورىپ، قۇرمەتى ارتا تۇسەتىنىنە سەندىردى. «بايانسىز باقتى» ءبىر كورگەن ادام ونى وڭايلىقپەن ۇمىتپايدى. زامان باسقا، ۇرپاق باسقا، قۇندىلىق باسقا دەپ قاتالدىقتى قورعاپ الۋدىڭ قاجەتى جوق، بارلىق قۇندىلىقتىڭ ىشىندە اكە مەن بالا مۇراتىنا ايرىقشا ءمان بەرگەن قازاق ءۇشىن وتباسى قۇندىلىعىنىڭ ورنى ءبارىبىر بولەك.

الماتى