«INSPIRE» باعدارلاماسى اياسىن­دا­عى 155 ەلدە قول جەتكىزىلگەن ناتيجەلەر تۋ­رالى العاشقى ەسەپ – بالالارعا زور­لىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ جانە وعان قارسى ارەكەت ەتۋدىڭ جەتى سترا­تە­گياسىنىڭ جيىنتىعى دەۋگە بولادى. باياندامانىڭ ناتيجەلەرى بارلىق ەلدە وسى ستراتەگيالاردى ىسكە اسىرۋدى كۇشەي­تۋدىڭ قاجەتتىلىگىن دالەلدەيدى.

ددۇ باس ديرەكتورى، دوكتور تەدروس ادحانوم گەبرەيۋس: «بالالارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىققا اقتاۋ جوق. ونىڭ الدىن الۋعا ارنالعان عى­لى­مي نەگىزدەلگەن شەشىمدەر بار، ونى بارلىق ەلدەرگە قولدانۋعا كەڭەس بە­رەمىز. بالالاردىڭ دەنساۋلىعى مەن اماندىعىن ساقتاۋ ءبىزدىڭ قازىر­گى جانە بولاشاقتاعى ۇجىمدىق دەنساۋ­لى­عى­مىز بەن اماندىعىمىزدى قور­عاۋ­دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى»، دەدى.

جاڭا بايانداماعا سايكەس، الەمدەگى بالالاردىڭ جارتىسى نەمەسە جىلىنا شامامەن 1 ملرد بالا جاراقات الۋعا، مۇگەدەكتىككە جانە ولىمگە اكە­لە­تىن فيزيكالىق، جىنىستىق نەمەسە پسيحولوگيالىق زورلىق-زومبىلىققا ۇشىرايدى، ويتكەنى كوپتەگەن ەلدەر ولاردى قورعاۋدىڭ بەلگىلەنگەن سترا­­تە­گيالارىن ۇستانباي وتىر. كەز كەلگەن داع­دارىس نەمەسە توتەنشە جاع­داي با­لالارعا قاتىستى زورلىق-زوم­بى­لىق جاعدايىن ناشارلاتادى، ونى COVID-19 پاندەمياسى كەزىندەگى جاع­داي كورسەتىپ وتىر.

«COVID-19 پاندەمياسىمەن جانە سوعان بايلانىستى مەكتەپتەردىڭ جابىلۋى كەزىندە ءبىز ينتەرنەتتەگى زورلىق-زومبىلىق پەن جەككورۋشىلىكتىڭ، ونىڭ ىشىندە قورلاۋدىڭ ءورشۋىن باي­قا­دىق. ەندى مەكتەپتەر قايتا اشىلا باستاعاندا، بالالار مەكتەپكە ورا­لۋ­عا قاتىستى الاڭداۋشىلىقتارىن بىل­دىرۋدە. مەكتەپتەردىڭ قاۋىپ­سىزدىگىن قام­تا­ماسىز ەتۋگە ءبارىمىز بىر­دەي جاۋ­اپ­تىمىز. مەكتەپتەگى جانە جالپى قوعامداعى زورلىق-زومبىلىقتى توقتاتۋ ءۇشىن بىرىگىپ ارەكەت ەتۋىمىز كەرەك»، دەدى يۋنەسكو-نىڭ باس ديرەكتورى ودري ازۋلاي.

قازاقستان ۇكىمەتى حالىقارالىق سەرىكتەستەرمەن جانە ازاماتتىق قوعام ۇيىمدارىمەن بىرلەسىپ، بالالارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىقپەن كۇ­رە­سۋ­گە قاراجات بولەدى. وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىنا قىزمەت كورسەتۋ، بالالارعا قاتىستى جى­نىستىق زورلىق-زومبىلىققا قىل­مىستىق جاۋاپكەرشىلىك جانە بالا­لارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىق تۋرالى حابارلاۋ تەتىكتەرى ءۇشىن زاڭ­نا­ما كۇشەيتىلدى. پاترونات مەدبي­كە­لەردىڭ وتباسىلىق ساپارلارى جۇيە­سى بالالارعا قاتىستى زورلىق-زوم­بى­لىق­تىڭ الدىن الۋعا جانە ونى جويۋعا باعىتتالعان. سونىمەن قاتار ينتەرنات تيپىندەگى جابىق مەكەمەلەردە تۇراتىن بالالاردىڭ قۇقىقتارىنىڭ ساقتالۋىن باقىلاۋدىڭ تاۋەلسىز جۇيەسى ەنگىزىلدى. بيىل بالا قۇقىعىن قورعاۋدى كۇشەيتۋ، تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى تۇرۋ جانە جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى سۋيتسيدتىك ماسەلەلەردى شەشۋ بو­يىنشا 2020-2023 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جول كارتاسى قابىلداندى.

ء«بىز قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ بالالارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىقتى جويۋ باعى­تىنداعى ىلگەرىلەۋشىلىگىن قول­داي­مىز. COVID-19 پاندەمياسى ۇيدەگى زورلىق-زومبىلىقپەن كۇرەسۋ جانە بالالاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ قاجەت­تىلىگىن كۇشەيتتى. كارانتين جانە مەك­تەپ­تەردى جابۋ ونى شۇعىل تاپ­سىر­ماعا اينالدىردى. بالالارعا قاتىس­تى زورلىق-زومبىلىقتى توقتاتۋ قازاق­ستان­داعى يۋنيسەف-ءتىڭ باسىم باعىتى»، دەدى يۋنيسەف-ءتىڭ قازاقستانداعى وكىلى ارتۋر ۆان ديزەن.

يۋنيسەف الەۋمەتتىك جاعىنان وسال توپتارداعى بالالارعا، مۇگەدەك بالالارعا جانە ينتەرنات مەكەمەلەرىندە تۇراتىن بالالارعا ەرەكشە نازار اۋدارا وتىرىپ، بالالاردىڭ زورلىق-زومبىلىعىنىڭ الدىن الۋ جانە قورعاۋ بويىنشا قازاقستان ۇكىمەتىمەن تىعىز قارىم-قاتىناس جاسايدى. 2013-2017 جىلدارى ارالىعىندا يۋنيسەف قازاقستانداعى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسىپ، وقۋشىلاردىڭ اراسىندا پسيحوالەۋمەتتىك داعدىلارىن دامىتۋ، سونىمەن قاتار قاۋىپ فاكتورلارى مەن زورلىق-زومبىلىق جاعدايلارىنا جاۋاپ بەرۋ تەتىكتەرىن ازىرلەۋ ءۇشىن مەكتەپتەگى زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ باعدارلاماسىن جاساپ، سىناقتان وتكىزدى.

ۇلتتىق ءبىلىم اكادەمياسىنىڭ قول­داۋىمەن بۇل ءادىس ءبىلىم بەرۋ جۇيە­­سىنىڭ ستاندارتتارى مەن قۇزى­رەت­تەرىنە ەنگىزىلۋدە. 2018 جىلى يۋنيسەف بالالارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىقتىڭ بارلىق ءتۇرىنىڭ جا­عىم­سىز سالدارى جانە ءبىلىم بەرۋدەگى وڭ كوزقاراستاردىڭ ماڭىزى تۋرالى حالىقتىڭ حاباردارلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا اقپاراتتىق-ءتۇسىن­دى­رۋ جۇمىستارىن باستادى. 2020 جىلى يۋنيسەف ءبىلىم جانە عىلىم مينيس­تر­لى­گىنىڭ قولداۋىمەن، ۇلتتىق ەرىكتىلەر جەلىسىمەن بىرلەسىپ، وقۋشىلار مەن مۇعالىمدەرگە مەكتەپتەردەگى قورلاۋ ماسەلەسىن شەشۋگە كومەكتەسۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ 5 وڭىرىندە جاستاردى ەرىكتىلەر رەتىندە تارتادى. بۇگىندە 2 مىڭ بالا مەن 1500 اتا-اناعا ونلاين ساباقتار وتكىزىلدى. يۋنيسەف مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسە وتىرىپ، بالالارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىققا قارسى ارەكەت ەتۋ بويىنشا قاجەتتى ءىس-شارالاردى جوسپارلاۋ­دى كۇشەيتۋ ماقساتىندا بالالارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىق تۋرالى اكىمشىلىك دەرەككوزدەردى تالداۋعا باستاماشىلىق ەتتى. قازاقستان ۇكىمەتى مەن پرەزيدەنت جانىنداعى ايەلدەر جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق سايا­سات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ قولداۋىمەن يۋنيسەف بۇۇ اگەنتتىك­تە­رىمەن بىرلەسىپ، وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ جانە وعان قارسى ارەكەت ەتۋ، قىزدار مەن ايەلدەردىڭ گەندەرلىك كەمسىتۋشىلىگىنىڭ الدىن الۋ، اتا-انالىق داعدىلارىن نىعايتۋ باعدارلامالارىن دامىتۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزەدى.

ء«ار وتباسىنىڭ ءال-اۋقاتى، بۇل – ەڭ الدىمەن، قوعامداعى تۇراقتىلىق پەن مەملەكەتتىڭ تابىستى دامۋىنىڭ نەگىزى. بۇگىنگى تاڭدا وتباسى ينستيتۋتىن، اسىرەسە جاھاندانۋ پروتسەسىندە كۇشەيتۋ قاجەت. قازاقستان قابىلداعان بارلىق شارالار قوعامدا ايەلدەر مەن بالالارعا قاتىستى قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا ء«نول توزىمدىلىك» اتموسفەراسىن قۇرۋعا باعىتتالعان. بىلتىر پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان حالقىنا زورلىق-زومبىلىقتان زارداپ شەككەن بالالاردى، سونداي-اق ولاردىڭ وتباسىلارىن قورعاۋدىڭ تۇتاس باعدار­لا­ماسىن قۇرۋدى تاپسىردى.

قازىر ۇلتتىق كوميسسيا ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋعا باعىتتالعان جاڭا قۇرالدار ءتىزىمىن جاساۋدا. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – پروبلەمالاردى بولەك شەشپەي، ونى جويۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جۇيەلى شارالاردى دايىنداۋ»، دەدى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق سايا­سات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ ءتورايىمى ءلاززات رامازانوۆا.

ايتا كەتكەن ءلازىم، ەسەپكە ارنالعان دەرەكتەر 2018 جانە 2019 جىلدار اراسىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالدامادا جينالدى، وعان 155 ەلدىڭ 1 مىڭنان استام شەشىم قابىلداۋشىلارىنان جاۋاپ الىندى. 2016 جىلى ىسكە قوسىلعان INSPIRE ستراتەگيالارى زاڭداردىڭ ىسكە اسىرىلۋىن جانە ساقتالۋىن قامتا­ماسىز ەتۋدى; زورلىق-زومبىلىققا جول بەرمەۋ ءۇشىن نورمالار مەن قۇن­دى­لىقتاردى وزگەرتۋدى; بالالارعا قاۋىپ­سىز فيزيكالىق جاعداي جاساۋدى; اتا-انالار مەن قامقورشىلارعا قولداۋ كورسەتۋدى; كىرىستەردى جانە ەكو­نوميكالىق قاۋىپسىزدىك پەن تۇراق­تى­لىقتى نىعايتۋدى; ءىس-ارەكەت ەتۋ قىزمەتتەرى مەن زارداپ شەككەندەر­گە قولداۋ كورسەتۋ قىزمەتتەرىن جەتىل­دى­رۋ­دى; بالالارعا ءبىلىم بەرۋ جانە ومىرلىك داعدىلاردى ۇسىنۋدى كوزدەيدى.