رۋح سالتاناتى

ساناسى سىلكىنگەن كەز كەلگەن حالىق بولاشاققا باسقان نىق قادامىنان ەشقاشان كەرى شەگىنبەيدى. قازاقتىڭ جادىسى جاڭعىرعان جىلدار كوشىنە كوز جۇگىرتسەك، كوشپەلى ومىرمەن استاسقان «قون­دى­گەردىڭ جالعىز-اق بەتتىك تاريحىنا» تىلسىمنان ءتىل ءبىتىپ، جاسامپاز ۇلتتىڭ جاڭا تاريحىن جازا­تىن اق پاراقتار الدىڭنان ايقارا اشىلا باستايدى.

«وتار ەلدىڭ تاريحىن وتارلاۋشى ەل جازادى» دەگەن ءسوز كەۋدەسىنە وقتاي قادالار ءاربىر قازاق اڭساعان ازاتتىعىنا جەتكەنگە دەيىن نەبىر بۇرالاڭ جولداردا بۇرمالانعان، ەشكىم كىرە المايتىن قۇپيا مۇراعاتتاردا شاڭ باسقان قاتپار-قاتپار تاريحىن قايتا-قايتا اقتارۋمەن بولدى.

ء«بىزدىڭ تاريح بۇل دا ءبىر قالىڭ تاريح، وقۋلىعى جۇپ-جۇقا بىراقتاعى» دەگەن قادىر اقىن جىر جولدارىنىڭ استارىندا تاعدىرلى ۇلتتىڭ باسىنان وتكەن تالاي زۇلمات-زاپىران، قايعى-قاسىرەت، مۇڭ-نالانىڭ اۋىر سالماعى جاتتى.

جۇلمالانعان جىلنامالارىمىزدى جادىمىزدا قايتا وياتۋ وڭايعا تۇسكەن جوق.

دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنا تارىداي شاشىل­عان ۇلتتىڭ ەڭسەسىن تىكتەپ، ەگەمەن كۇنگە جەتكىزۋدە اتقارعان ىستەر قانداي كوپ بولسا، سول تاۋەلسىزدىكتىڭ بيىك تۇعىرىن تەڭسەلتپەۋ ودان دا ۇلكەن پارىز ەكەنىن سەزىندىك.

قازاقتىڭ رۋحاني سەرپىلىسى ۇلى مۇراتتارعا باستادى!

سوناۋ سەكسەنىنشى جىلداردىڭ اياعىندا ەلى ءۇشىن عازيز باستارىن بايگەگە تىككەن الاش ارىستارى اقتالعان ۋاقىت رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ العاشقى قارلىعاشتارىنداي ازات ويلارىمىز بەن ەركىن سوزدەرىمىزگە جاڭا كەڭىستىكتەر اشتى.

تار قاپاستاردا تۇنشىعىپ جاتقان ماعجان­نىڭ «باتىر بايانى»، جۇسىپبەكتىڭ «اقبىلەگى» قازاق دالاسىن شارلاپ كەتتى.

ارقاسىنا ارۋاق قونعان الاشتىڭ ايبىندى كەلبەتى سول مەزەتتە-اق ادامزات الدىنا الداسپان قىلىشتاي جارقىلداپ شىقتى.

امانات ارقالاعان ارىستاردىڭ اسقاق رۋحىمەن ويانعان ۇلت ءارى قاراي دا وتكەنى مەن وشكەنىن ىزدەۋدەن ىركىلگەن جوق.

مىڭجىلدىقتاردان جوعالماي جەتكەن رۋحاني مۇرا، ءتول مەرەكە ناۋرىزدى قايتا تويلادى.

تاريح تايقازاندى تۇركىستان تورىنە اكەلدى!

قۇندى جادىگەرلەرمەن بىرگە جاڭعىرعان رۋح قازاقتىڭ قۇتىن ەسەلەي ءتۇستى.

ىرىس مولايدى، نەسىبە ارتتى.

تاۋەلسىزدىككە قولىمىز جەتكەن كۇنمەن بىرگە ۇلى دالا توسىندەگى كوشپەلى قازاق ۇلىسىنىڭ قارا شاڭىراعى قايتا كوتەرىلدى.

ۋىعى شانشىلدى، كەرەگەسى كەڭەيدى!

ۇلى كەمەڭگەر، اباي حاكىمنىڭ تورقالى تويى­نا ساۋىن ايتىلدى.

كۇلتەگىن، بىلگە، تونىكوك بابالارىمىزدىڭ ۇلى جورىقتارى باياندالعان قاhارمان داستاندار قاراوتكەل قاقپاسىنان كىرىپ، الاش تورىنە وزدى!

كەشە مەن بۇگىندى جالعاعان ومىرشەڭ ماتىندەر تاسقا باسىلدى. تاريحقا ءتىل ءبىتتى.

بابالار ءسوزى باعزىدان قوڭىر ءۇن قاتتى. كۇي-قۇدىرەت قىزىل ارشا اتا دومبىرانىڭ شاناعىنان توگىلدى.

ىرگەلى مەملەكەت، دەگدار قوعام جاھان ۇدەرىسىنە ەركىن قوسىلدى. وشكەنى جانىپ، ولگەنى تىرىلگەن وركەنيەت ورگە باستى.

التى الاش قازاق حاندىعىنىڭ قازىعى قاعىلعان قوزىباسىدا ۇلى قۇرىلتايعا جينالدى.

قازاقتىڭ بابادان بالاعا مۇرا بولعان باي ءتىلى جاڭا سيپات الدى. اباي ءتىلىنىڭ مادەنيەتى جاڭا مىڭجىلدىققا كۇيمەلى كوشىن تۇزەدى. انا ءتىلىمىزدىڭ اياسى كەڭىپ، اتا تاريحىمىزدىڭ ارناسى ۇلعايدى.

بولاشاقتىڭ باعدارى ايقىندالدى. ۇلتتىڭ رۋحاني جادى جاڭاردى.

ءبىلىم سالتانات قۇردى.

قازاق بالاسى ۇلى بايتاققا بايراق تىككەن كوشپەلى ۇلىستاردىڭ سالت-داستۇرلەرى مەن مادەني ءومىرى، اۋىز ادەبيەتى مەن كونە سارىندارىنا قايتا ورالدى.

تامعالىداعى ەجەلگى كەسكىندەرگە جاس قازاق قايتا ءۇڭىلدى.

بەعازى-داندىبايداعى تاس بالبالدارعا دانىشپان ءتىل ءبىتىردى.

قازاق جىرى ادامزاتتىڭ التى تىلىنە اۋدارىلدى.

اتا قونىسىنىڭ ارعى-بەرگى تاريحىنا تاعى ءبىر زەر سالدى.

كەرىش-كەرىش قابىرعالارىن زامانا جەلى وپىرعان كونە قالالاردى قايتا وياتتى.

بەرەل قورىمىنان كىسىنەگەن جەتى جيرەن پىراقتىڭ داۋىسى ۇلى دالانى دۇبىرگە بولەدى!

ساق حانزاداسى سەناعا ات سۋارىپ تۇردى!

 «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ».

ناعىز رۋحاني جاڭعىرۋ – كەشەگىنى ۇلىقتاۋ مەن كەلەشەكتى ۇمىتپاۋدان تۇرادى.

ءبىز – سوناۋ ۇلى دالانىڭ تۇرانداي اسقاق قا­سيەتتى تورىندە تۋ كوتەرگەن كوشپەلى كوك تۇرىك­تەر­دىڭ تەكتى ۇرپاعى ەكەنىمىزدى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.

ۇلتتىڭ جادىندا كونە تاريحتىڭ كومبەسى جاڭعىرا بەرۋى ءتيىس.

ءبىز سول كەزدە عانا باسقادان ءباسىمىز بيىك، باسىمىز ازات بولماق.

ىلگەرى قادام ەلدى ىزگىلىك پەن ىرىلىككە تاربيەلەيدى.

ءبىزدى ءالى دە سان سالالى تاعدىرشەشتى تاريحي جولدار كۇتەدى.

سول جولدا سالعىرت ەمەس، سەرگەك بولماعىمىز كەرەك.