اتالعان كەلىسىمدى راتيفيكاتسيالاۋ بانك جانە ساقتاندىرۋ سەكتورلارىندا، باعالى قاعازدار نارىعىنداعى كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر سەكتورىندا قىزمەت تۇرلەرىن جۇزەگە اسىرۋعا ارنالعان ليتسەنزيالاردى ءوزارا تانۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جاعداي جاسايدى. سونداي-اق ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ قارجى نارىقتارىنا كەمسىتۋشىلىكسىز قول جەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى.

بۇل كەلىسىم جونىندە ۇلتتىق بانك توراعاسى ەربولات دوساەۆ بايانداما جاسادى.

وتىرىستا بەلگىلى بولعانداي، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ قارجى نارىعى سالاسىنداعى زاڭناماسىن ۇيلەستىرۋ تۋرالى كەلىسىمگە 2018 جىلعى 6 قاراشادا ماسكەۋ قالاسىندا قول قويىلعان. كەلىسىم ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ قارجى سالاسىنداعى ۇلتتىق زاڭناماسىندا كوزدەلگەن بانك سەكتورىنداعى، ساقتاندىرۋ سەكتورىنداعى، باعالى قاعازدار نارىعىندا كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر سەكتورىنداعى ەگجەي-تەگجەيلى تۇستارىنا قاتىستى كەلىسىلگەن تالاپتاردى قابىلداۋ; حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس قارجى نارىعى سالاسىنداعى تاۋەكەلدەردى رەتتەۋ تاسىلدەرىن ۇيلەستىرۋ; ليتسەنزيالاردى ءوزارا تانۋ شارتتارىن قامتاماسىز ەتۋ; قارجى نارىعى سالاسىنداعى اقپاراتتى اشۋعا قويىلاتىن تالاپتاردى ۇيلەستىرۋ; قارجى نارىعىنا قاتىسۋشىلاردىڭ جارعىلىق كاپيتالىنداعى ۇلەستەردى (اكتسيالاردى) مۇشە مەملەكەتتەر ينۆەستورلارىنىڭ ساتىپ الۋ ماسەلەسى; قارجىلىق كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردى تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋ بويىنشا تالاپتاردى ۇيلەستىرۋ جونىندەگى نورمالاردى جاقىنداستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ەكىنشى وقىلىمدا دەپۋتاتتار «مىندەتتى الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ تۋرالى» جانە وعان ىلەسپە زاڭ جوبالارىن ماقۇلدادى. زاڭ جوباسىمەن جۇمىس بارىسىندا دەپۋتاتتار، الەۋمەتتىك تولەمدى الۋشى وسى كەزەڭدە ەڭبەك نەمەسە كاسىپكەرلىك قىزمەتتى قايتا باستاعان جاعدايدا، بالا 1 جاسقا تولعانعا دەيىن ونىڭ كۇتىمىنە بايلانىستى كىرىسىنەن ايىرىلۋ جاعدايىنا ارنالعان الەۋمەتتىك تولەمدەردى ازايتۋعا جول بەرمەۋگە باعىتتالعان تۇزەتۋلەر ەنگىزدى. سونىمەن بىرگە، جۇمىس بەرۋشىنىڭ ءتيىستى ورگاندارعا وزدەرىنىڭ پايداسىنا بەرەشەك ءوندىرىپ الىناتىن ادامداردىڭ تىزىمدەرىن مىندەتتى تۇردە ۇسىنۋى، سونداي-اق وسى تالاپتى ورىنداماعانى ءۇشىن جاۋاپتىلىق بەلگىلەۋ بولىگىندە الەۋمەتتىك اۋدارىمدار بويىنشا بەرەشەكتى ءوندىرىپ الۋ راسىمدەرىن زاڭنامالىق تۇرعىدان رەتتەۋ بويىنشا بىرقاتار تۇزەتۋلەر قابىلداندى.

ىلەسپە زاڭ جوباسىندا 4 كودەكس پەن 17 زاڭعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ كوزدەلەدى. اتاپ ايتقاندا، تۇزەتۋلەر ارقىلى مۇگەدەكتەردى تەحنيكالىق كومەكشى قۇرالدارمەن، ارناۋلى ءجۇرىپ-تۇرۋ قۇرالدارىمەن، سونداي-اق ساناتوريلىك-كۋرورتتىق ەمدەۋمەن، جەكە كومەكشىنىڭ جانە ىمداۋ ءتىلى مامانىنىڭ الەۋمەتتىك كورسەتىلەتىن قىزمەتتەرىمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ جاڭا تەتىگى بەلگىلەنەدى. جاڭا تەتىك قۇرىلعالى جاتقان الەۋمەتتىك كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر پورتالىندا كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردى الۋشىعا قاجەتتى تاۋاردى (كورسەتىلەتىن قىزمەتتى) ءوز بەتىنشە تاڭداۋ مۇمكىندىگىن جانە تاۋاردىڭ (كورسەتىلەتىن قىزمەتتىڭ) ەڭ تومەن ورتاشا باعاسىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاننىڭ كەپىلدى تۇردە تولەۋىن ۇسىنادى.

وتىرىس بارىسىندا ءماجىلىس بىرقاتار زاڭ جوبالارىن جۇمىسقا الدى.

جالپى وتىرىس سوڭىندا حالىق قالاۋلىلارى بىرقاتار مەملەكەتتىك ورتالىق ورگانداردىڭ باسشىلارىنا دەپۋتاتتىق ساۋالدار جولدادى. وسى ورايدا، پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى – قارجى ءمينيسترى ءا.سىمايلوۆقا دەپۋتاتتىق سا­ۋال جولداعان ازات پەرۋاشەۆتىڭ كوتەرگەن ماسەلەسىنە توقتالا كەتسەك.

ا.پەرۋاشەۆ قارجى ۆيتسە-ءمينيسترى ب.شول­پانقۇلوۆتىڭ ازاماتتاردىڭ بانك كارتالارىنداعى وپەراتسيالاردى قادا­عالاۋدى ەنگىزۋدى جوسپارلاۋ تۋرالى حابارلاماسىنا وراي «اق جول» پارتياسىنا كوپتەگەن شاعىمدار ءتۇسىپ جاتقانىن ايتا كەلىپ، «بۇل مالىمدەمە قوعامدا سىنعا ۇشىراپ، قىزۋ پىكىرتالاس تۋدىرۋدا. ۆيتسە-ءمينيستردىڭ مۇنداي شەشىمى ەكى ماقساتقا نەگىزدەلگەن: ءبىرىنشىسى، كاسىپكەرلەردىڭ جاسىرىن تابىسىن انىقتاۋ، ەكىنشىسى – بيۋدجەتكە تۇسەتىن سالىقتى ارتتىرۋ. ەستەرىڭىزدە بولسا، پرەزيدەنت ق.توقاەۆ ءوزىنىڭ حالىققا جولداۋىندا ۇكىمەتكە 2020 جىلدىڭ
1 قاڭ­تارىنان باستاپ شاعىن بيزنەستى سالىق تو­لەۋدەن 3 جىلعا دەيىن بوساتۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەن بولاتىن. سونداي-اق
3 جىل كولەمىندە ورتا جانە شاعىن بيزنەستى تەكسەرۋگە موراتوري ەنگىزىلدى. سونىمەن قاتار ورتا جانە شاعىن بيزنەستىڭ كىرىس سالىعى وزگەرتۋلەرمەن جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە بەرىلگەن. سوندىقتان بۇل ساۋال بويىنشا ءار ايماقتا جەرگىلىكتى جاعدايعا بايلانىستى شەشىم شىعارعان ءجون»، دەدى.

دەپۋتاتتىق ساۋال جولداۋشىنىڭ ايتۋىنشا، «تۇرعىندار ازىق-ت ۇلىك، ءدارى-دارمەك، بالالار تاۋارلارىن، شاشتاراز قىزمەتتەرى مەن كولىكتەردى تەحنيكالىق تەكسەرىستەن وتكىزگەندە كارتالارى ارقىلى تولەم جاسايدى. ءيا، مۇنداي تولەمدەردىڭ ىشىندە «زولوتوي تەلەنوكتاعى» كورەيكو سىندى جاسىرىن ميلليونەرلەر بار شىعار، الايدا وندايلاردىڭ ۇلەسى جالپى جۇرگىزىلگەن وپەراتسيالاردىڭ 1% عانا قۇراۋى مۇمكىن. حالىقارالىق ءىرى اۋديتورلىق كومپانيالاردىڭ ءبىرى KPMG-ءنىڭ مالىمەتى بويىنشا، مۇنداي ارەكەت بايلار مەن كەدەيلەر اراسىنداعى تابىستىڭ ءۇزىلۋىن راستايدى. اتالعان كومپانيانىڭ زەرتتەۋى بويىنشا، قازاقستاندىقتاردىڭ تەك 0،4% عانا جىلىنا 100 مىڭ دوللار تابىس تابادى. ال ازاماتتاردىڭ 97% جىلىنا 10 مىڭ دوللارعا دەيىن تابىس تابادى. ال 0،001% (162 ادام) ازامات قانا قازاقستاننىڭ جارتى تابىسىن يەمدەنەدى. سوندىقتان 0،4% ءۇشىن قالعان ازاماتتاردىڭ 99%-ىن جامان ەتىپ كورسەتۋدىڭ قاجەتى جوق».

سونىمەن قاتار ا.پەرۋاشەۆ كارتا يەلەرىنىڭ كوپشىلىگى نەسيەگە ءومىر سۇرەتىنىن ايتا كەلىپ، «قۇرمەتتى سالىقشىلار، جاسىرىن ميلليونەرلەردى تولەم كارتالارىن تەكسەرۋ ارقىلى ىزدەمەڭىزدەر. بۇل ادامدار مەملەكەتتەن ەشتەڭە سۇراماي، ءوز بەتىمەن كۇن كورىپ، نان تاۋىپ ءجۇر. ودان دا، ميللونداپ پارا الاتىنداردى، وفشورعا ميللاردتاردى شىعاراتىنداردى ىزدەڭىزدەر. ەگەر ەلىمىزدە جالپىعا بىردەي تابىستى دەكلاراتسيالاۋ جۇرگىزىلسە كارتالاردى تەكسەرگەن دۇرىس بولار ەدى. سوندا عانا فاكتىلەنگەن شىعىنداردى سالىستىرا وتىرىپ، جاسىرىن اينالىمدى انىقتاۋعا بولادى. الايدا، جالپىعا بىردەي تابىستى دەكلاراتسيالاۋ 2025 جىلعا دەيىن قالدىرىلعان. سوندىقتان بۇل باستامانى قيسىنسىز دەپ بىلەمىز»، دەدى.

دەپۋتاتتىڭ سوزىنە قاراعاندا، ب.شول­پان­قۇلوۆ مىرزا كارتالارىن تەكسەرۋ ارقىلى سالىق سالعىسى كەلگەن ازاماتتار – شاعىن بيزنەستە ەشبىر باعدارلامانىڭ كومەگىنسىز، ءوز كۇشىمەن كاسىپكەر اتانعان ادامدار. سوندىقتان ولاردى قىسقارتپاي، كەرىسىنشە وسۋىنە، اياققا تۇرۋىنا مۇمكىندىك بەرگەن دۇرىس. سونىمەن بىرگە باستاماشىلار بۇل جاڭالىقتى ەنگىزۋدە ادامداردىڭ جاۋابى قانداي بولاتىنىن ەسكەرمەگەنى، بۇگىندە بانك كارتالارىنىڭ قارقىندى دامۋىن ارقىلى قازاقستاندا كوپتەگەن تولەم جاساۋ جۇمىستارى ەلەكتروندى فورماتقا كوشىپ، كولەڭكەدەن شىعارىلعانى، بىراق كورسەتىلگەن مالىمدەمەدەن سوڭ كارتانى پايدالانۋدان باس تارتىپ، قولما-قول تولەمدى تالاپ ەتۋ پايدا بولا باستاعانى، وسىنىڭ كەسىرىنەن زاماناۋي تولەم جۇيەسىنە دەگەن سەنىم جوعالىپ، قارجى وپەراتسيالارىنىڭ باسىم بولىگى كولەڭكەلى جۇرگىزىلۋى قاۋپىن تۋدىراتىنى دەپۋتات تاراپىنان اتاپ كورسەتىلدى. دەپۋتاتتىق ساۋالدىڭ سوڭىندا ءاليحان سىمايلوۆتان بىرىنشىدەن، ۆيتسە-مينيستر ب.شولپانقۇلوۆتىڭ تولەم كارتالار بويىنشا بەلگىلى ءبىر وپەراتسيا تۇرلەرىنە سالىق سالۋدى ەنگىزۋ تۋرالى مالىمدەمەسىن راستاۋ نەمەسە جوققا شىعارۋ، ەكىنشىدەن، ەگەر مالىمدەمە ۆەدومستۆونىڭ جوسپارىنا ساي كەلگەن جاعدايدا، پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا ساي شاعىن بيزنەستى سالىقتان بوساتۋ مەرزىمىنىڭ اياقتالۋىنا دەيىن ونى جۇزەگە اسىرۋ تاسىلدەرىن قايتا قاراۋ نەمەسە باس تارتۋ ماسەلەسى سۇرالدى.