دەرت كوپ، دەنساۋلىق قىمبات

ماماندار ويىق جارالى كوليت جانە كرون اۋرۋى كەز كەلگەن جاستا كەزدەسە بەرەتىنىن، قازىر الەمدە اسقازان، ىشەك جولدارى اۋرۋلارىنا تەپسە تەمىر ۇزەتىن جاستاعىلار مەن بالالار دا ءجيى شالدىعا باستاعانىن العا تارتىپ وتىر. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە اس قورىتۋ جولدارىنىڭ كەسەلى مۇگەدەكتىك پەن ءولىم-جىتىمگە باستايتىن اۋرۋلاردىڭ العاشقى بەستىگىنە كىرەدى.

2019 جىلدىڭ 9 ايىنداعى مالىمەت بويىنشا قازاقستاندا سوزىلمالى س گەپاتيتى بار 27،645 مىڭ ناۋقاس، سوزىلمالى ۆ گەپاتيتى بار 19،333 مىڭ ناۋقاس (دەلتا-اگەنتتەرسىز) جانە سوزىلمالى د گەپاتيتى بار 1،290 مىڭ ناۋقاس (دەلتا-اگەنتپەن حگۆ) ەسەپتە تۇر. 2018-2019 جىلدارى 13 405 ناۋقاس ۆيرۋسقا قارسى تەراپيا العان. بيىل س ۆيرۋستى گەپاتيتىمەن اۋىراتىن 11 مىڭ ناۋقاسقا جانە ۆ گەپاتيتىمەن اۋىراتىن بارلىق مۇقتاج ناۋ­قاستارعا جاڭا رەجىمدەرمەن ۆي­رۋسقا قارسى تەراپيا وتكىزۋ جوس­پارلانۋدا.

وسى ماسەلەلەرگە وراي الما­تىدا VI حالىقارالىق «ورتالىق ازيا گاسترو­ەنتەرولوگيالىق اپتا – 2019» كونگرەسى (واگا) ءوتتى. كونگرەسكە قاتىسۋ ءۇشىن الماتى قالاسىنا 500-دەن استام دەلەگات، سونىڭ ىشىندە الىس جانە جاقىن شەتەلدەردەن 75 لەكتور، گاستروەنتەرولوگتار، تەراپەۆتەر، ينفەكتسيونيس­تەر، جالپى تاجىريبەلىك دارىگەرلەر، پەدياتر­لار، ونكولوگتار، زەرتحانالىق جا­نە فۋنكتسيونالدىق دياگنوستي­كا سالاسىنىڭ ماماندارى كەلدى. 

كونگرەسكە قاتىسۋشىلار اسقا­زان-ىشەك جولى اۋرۋلارىن انىق­تاۋ مەن ونىڭ الدىن الۋ ماسە­لەلەرىن، اۋرۋ كورسەتكىشىن تومەن­دەتۋ جولدارىن، ءاىج كەسە­لىن قاتەرلى ىسىككە جەتكىزبەي ەمدەۋ، گاستروەنتەرولوگيا سالاسىندا زاقىمى از حيرۋرگيالىق كومەك كورسەتۋ، سونىڭ ىشىندە باۋىر ترانسپلانتاتسيا­سى ماسەلەلەرىن تالقىلادى. سونداي-اق ايماق كلينيكالارىنداعى وزىق ەمدەۋ تاسىلدەرى مەن ونى ەنگىزۋ تۋرالى اق­پارات­تارمەن ءبولىستى. سونداي-اق گاستروەنتە­رولوگيالىق اپتا اياسىندا ۆيرۋستى گە­پاتيتپەن كۇرەسۋ ماسەلەسى دە قوسا تالقىلاندى. ويتكەنى جۋىردا دۇنيە­جۇزىلىك دەنساۋلىق ساق­تاۋ ۇيىمى ۆيرۋستى گەپا­تيتپەن كۇرەسۋ قاجەتتىلىگىن تۇسىنە وتى­رىپ، 2016-2021 جىلدارعا ۆيرۋس­تىق گەپاتيت جونىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سەكتورىنىڭ جاھاندىق ستراتەگياسىن قابىلدادى.

ستراتەگيا ماقساتى – 2030 جىلعا قاراي حالىق دەنساۋلىعىنا قاۋىپ توندىرەتىن اۋىر دەرت رەتىندە ۆيرۋستىق گەپاتيتتى جويۋ. ددسۇ ستراتەگياسىنا وراي، كوپتەگەن مەملەكەتتەر وزدەرىنىڭ ۇلتتىق جوسپارلارىن قابىلدادى، بۇدان ەلىمىز دە شەت قالعان جوق.

– اعىمداعى جاعدايدى باعالاي وتىرىپ، جول كارتاسىندا ايتىلعان مىندەتتەر بەلگىلەنگەن مەرزىمدە شەشىلەدى دەگەن قورىتىندى جاساۋعا بولادى. تاياۋ كۇندەرى ددسۇ كونفەرەنتسياسى ءوتتى. ءبىز العاشقىلاردىڭ قاتارىندا 2017 جىلى جول كارتاسىن جاسادىق، سوعان سايكەس 18،588 مىڭ ناۋقاستى ەمدەۋ جوسپارلانىپ وتىر. ولاردىڭ 12 مىڭى بۇگىندە ۆيرۋسقا قارسى تەراپيانى اياقتادى، وسىلايشا تەراپيانىڭ تيىمدىلىگى 99 پايىزدان استامدى قۇرايدى. ءبىزدى الدا سۆگ كۇرەسۋ بويىنشا اۋقىمدى جۇمىس كۇتىپ تۇر، – دەيدى باۋىردى زەرتتەۋ جونىندەگى قازاق قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى الەكساندر نەرسەسوۆ.

– الەمنىڭ ءار ايماعىندا ىشەكتىڭ قابىنۋى اۋرۋىنا شالدىعۋ كورسەتكىشى  ءارتۇرلى. قازىرگى تىركەلگەن جاعدايلارعا قاراپ وتىرساق، جىل وتكەن سايىن بۇل سىرقاتقا از شالدىعاتىن جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيا، رەسەي ەلدەرىندە دە ءوسىم بايقالادى. قازاقستاندا ديسپانسەرلىك ناۋقاستاردىڭ ەلەكتروندىق تىزىلىمىنە سايكەس، 2018 جىلى كرون اۋرۋى بار 555 ناۋقاس جانە جارا كوليتى بار 2218 ناۋقاس تىركەلدى. الايدا، بۇل تولىق ستاتيستيكا ەمەس. ويتكەنى ناۋقاستاردىڭ كوپشىلىگى امبۋلاتوريالىق كەزەڭدە قارالا بەرمەيدى. سوندىقتان ىقا جاعدايىندا مەديتسينالىق كومەككە ۋاقتىلى جۇگىنبەۋدىڭ سالدارى تۋرالى ناۋقاستاردىڭ جەتكىلىكتى تۇردە حاباردار بولماۋى ماسەلەسىن شەشۋ قاجەت. بۇل ءوز كەزەگىندە اقپاراتتىق ءىس-شارالاردى تۇراقتى وتكىزۋگە، قولجەتىمدى كومەكتىڭ كولەمى تۋرالى اقپاراتتاندىرۋدى، امبۋلاتوريالىق ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋدى جاقسارتۋعا كومەكتەسەدى، – دەيدى س.اسفەندياروۆ اتىنداعى قازۇمۋ گاستروەنتەرولوگيا كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى، ىشەكتى زەرتتەۋ جونىندەگى قازاق عىلىمي قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى جاميلا قايبۋللاەۆا.

يزرايلدەگى تەل-اۆيۆ مەديتسينالىق ورتالىعىنىڭ گاستروەنتەرولوگيا جانە گەپاتولوگيا بولىمشەسىنىڭ اعا گاستروەنتەرولوگى يۋليا روننىڭ ايتۋىنشا، 2005 جىلدان بەرى الەمدە ىقا ەمدەۋ ءۇشىن بيولوگيالىق تەراپيانى كەڭىنەن قولدانادى. سونىڭ ناتيجەسىندە وپەراتيۆتىك ارالاسۋلار سانىن ايتارلىقتاي تومەندەتۋگە قول جەتكىزىلدى، بۇل پاتسيەنتتەردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنا وڭ اسەر ەتتى.

ءبىزدىڭ ماماندار قازاقستاندا بيولوگيالىق تەراپيا 2010 جىلى كارديولوگيا جانە ىشكى اۋرۋلار عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى بازاسىندا باستالعانىن العا تارتتى. ال 2013 جىلدان بەرى بيولوگيالىق تەراپيانى قوسا العاندا، ىشەكتىڭ قابىنۋ اۋرۋلارى بار ناۋقاستاردىڭ ەمىن مەملەكەت وتەيدى. جاقىندا عانا تەراپيانىڭ تەرى استى ءتاسىلىن امبۋلاتوريالىق قامتاماسىز ەتۋگە كوشۋگە شەشىم قابىلدانعان.

– بۇگىندە قازاقستاندىق دارىگەرلەر ارسەنالىندا بىرنەشە بيولوگيالىق پرەپاراتتار بار، ولاردىڭ ارقايسىسى ءوزىنىڭ ەرەكشەلىگى بار جانە قانداي دا ءبىر قۇرالدى تاڭداۋ بويىنشا ۇسىنىستار ناقتى جاعدايعا بايلانىستى. الەمدىك فارماتسەۆتيكالىق يندۋستريا ىقا بيولوگيالىق تەراپياسىنا ارنالعان جاڭا، نەعۇرلىم ءتيىمدى پرەپاراتتاردى ۇنەمى ازىرلەيدى. ال مامانداندىرىلعان زەرتتەۋلەر دارىگەر-پراكتيكتەرگە دارىلەردىڭ دۇرىس تاڭداۋىن جانە ەمدەۋ ستراتەگياسىن انىقتاۋعا كومەكتەسەدى، – دەيدى نۇر-سۇلتان №1 قالالىق اۋرۋحاناسىنىڭ كولوپروكتولوگيا جانە حيرۋرگيالىق ينفەكتسيا ورتالىعىنىڭ حيرۋرگ-كولوپروكتولوگى اسىلتاي ناۋرىزباەۆا.

سونىمەن قازاقستاندا بيولوگيالىق پرەپاراتتاردىڭ قولجەتىمدىلىگىنىڭ جاعدايى قانداي دەگەن ساۋالعا ماماندار تومەندەگىدەي جاۋاپ بەردى.

– تۇتاستاي العاندا، ىقا-عا شالدىققان ناۋقاستاردى ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ تىزبەسى جىل سايىن كەڭەيىپ كەلەدى. ءادىلىن ايتقاندا، قازاقستان پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە بۇل ەمدى تولىق جۇرگىزىپ وتىرعان بىردەن-ءبىر ەل ەكەنىن مويىنداۋ كەرەك. ءبىزدىڭ دارىگەرلەرىمىزدىڭ تەراپەۆتىك ارسەنالىندا 2013 جىلداعىداي ءبىر عانا ەمەس، 6 بيولوگيالىق پرەپارات بار جانە ولاردىڭ ارقايسىسىندا ىقا تەراپياسىندا وزىندىك ورنى بار. ۋاقىتپەن تەكسەرىلگەن «ەسكى» مولەكۋلالاردىڭ تيىمدىلىگى جانە جاڭا پرەپاراتتاردىڭ بىرەگەيلىگى دارىگەرلەرىمىزگە وسىنداي قاۋىپتى اۋرۋلاردى باقىلاۋدى قامتاماسىز ەتۋگە جانە ىقا بار ناۋقاستاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا كومەكتەسىپ وتىر، – دەيدى جاميلا قايبۋللاەۆا.

قىسقاسى، 2013 جىلدان باستاپ، بيولوگيالىق تەراپيانى قوسا العاندا، ىقا-عا شالدىققان ناۋقاستاردىڭ ەمىن مەملەكەت تولەيدى جانە قازىرگى ۋاقىتتا ءىس جۇزىندە بارلىق وڭىرلەردە ناۋقاستاردىڭ وسى ساناتىنا كومەك كورسەتۋ ءۇشىن جاعدايدىڭ ءبارى جاسالعان. دەسە دە بىرقاتار ماسەلەلەر شەشىلمەگەن، ءالى وزەكتى كۇيىندە قالىپ وتىر.

– ءبىزدىڭ ناۋقاستارعا كومەك كورسەتۋ ماسەلەلەرىندە حيرۋرگيالىق قىزمەتتى دامىتۋ – ءالى دە ەگجەي-تەگجەيلى پىسىقتاۋدى تالاپ ەتەدى. ويتكەنى، كونسەرۆاتيۆتى تەراپيادان باسقا، ناۋقاستارعا حيرۋرگيالىق كومەك تە قاجەت. مۇگەدەكتىككە شالدىقتىرماي، دەر كەزىندە جاسالىپ، ءومىردى قۇتقاراتىن وتا – وجك جانە كا بار ناۋقاستاردى ەمدەۋ ستاندارتى بولىپ سانالادى. سوندىقتان ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – جۇمىسىمىزدىڭ تيىمدىلىگى مەن ناتيجەلەرىن كورسەتۋ، ءاربىر وڭىردە ىقا ورتالىقتارىن قۇرۋعا ىقپال ەتۋ، – دەيدى حيرۋرگ-كولوپروكتولوگ اسىلتاي ناۋرىزباەۆا.

بىرنەشە جىل بويى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن قازاقستاننىڭ ءار ايماعىندا كاسىبي كوماندا ساباقتاستىعى مەن پانارالىق ءوزارا ءىس-قيمىلى نەگىزىندە ىقا-مەن اۋىراتىن ناۋقاستارعا كومەك كورسەتۋ بولىگىندە قىزمەتتى وڭتايلاندىرۋ ءۇشىن نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق نەگىزدەرى پىسىقتالعان. ەندىگى جەردە ىقا مەنەدجمەنتىنە تارتىلعان بارلىق ماماندار گاستروەنتەرولوگ، حيرۋرگ-كولوپروكتولوگ، پەدياتر (مۇمكىن پسيحولوگ، ەندوسكوپيست، ساۋلەلى دياگنوستيكا مامانى، مورفولوگ جانە تاعى باسقالارى) كومانداسىنا بىرىگۋى قاجەت.

الماتى