قازاقتىڭ قارىمى مەن دارىنىنىڭ ەرەكشە بولعانىنا ارعى-بەرگى تاريحقا كوز جۇگىرتىپ، وي توقتاتساڭ كوزىڭ ايقىن جەتەدى. بۇگىنگە جەتكەن ەجەلگى ءداۋىر سوزدەرى، حالىق اۋىز ادەبيەتى، ودان كەيىنگى ۇلت دانىشپاندارىنىڭ دارا بايلامى ۇلت رۋحىنىڭ قاينارى بولعانى ايداي اقيقات. وقىماسا دا توقىعانى ۇشان-تەڭىز، اقىل ءدارياسىن اعىتقان جىراۋلاردىڭ جىرىنداعى ءبىر شۋماقتا شىم كەستەدەي تۇنىپ تۇرۋىمەن قاتار، ۇلتتىق فيلوسوفيانىڭ دا باستاۋى سانالاتىنى راس.

«تازا ءمىنسىز اسىل ءسوز، وي تۇبىندە جاتادى... وي تۇبىندە جاتقان ءسوز، شەر تولقىتسا شىعادى»، «بۇل زاماندا نە عارىپ؟.. اتا جۇرتى بۇقارا، ءوز قولىندا بولماسا، قانشا جاقسى بولسا دا، قايراتتى تۋعان ەر عارىپ»، دەپ اسان قايعى ابىز حV عاسىردا ءسوز قۇدىرەتىن، ەل قامىن، بەرەكە بىرلىكتى بەكەمدەۋدى وسيەت ەتسە، ءبىز بۇگىن قۇنىن ءبىلىپ، تاڭعالىپ ايتىپ، تامسانىپ ءىشىپ جۇرگەن قىمىزدى ءۇش عاسىر بۇرىن «جىلقىدان اسقان مال بار ما، بيەنىڭ ءسۇتى سارى بال – قىمىزدان اسقان ءدام بار ما!»، دەپ اقتامبەردى بابامىز باعاسىن بەرىپ كەتىپتى. «ۇل ون بەسكە كەلگەنشە، قولعا ۇستاعان قوبىزىڭ، ۇل ون بەستەن اسقان سوڭ، ءتىل الماسا دوڭىزىڭ»، «باي بولماعان باي بولسا، – جايلاماعان ساي قويماس، بي بولماعان بي بولسا، – ايتىلماعان ءسوز قويماس، حان بولماعان حان بولسا، – قاناماعان ەل قويماس»، دەسە ۇمبەتەي جىراۋ، بۇقار جىراۋ: «اي، زامان-اي، زامان-اي... ءىستىڭ ءبارى كۇمان-اي... قۇل-قۇتاندار جيىلىپ، قۇدا بولعان زامان-اي. ارعىماعىن جوعالتىپ، تاي جۇگىرتكەن زامان-اي»، دەپ جاقسى مەنەن جاماندى سالىستىرىپ، سارالىق تانىتىپتى.
بۇل سوزدەردىڭ ءبارى بىزگە ۇرپاقتار اراسىنداعى ساباقتاستىق، ياعني جاقسىلاردىڭ ايتقانىن حاتقا تۇسىرمەسە دە ساناسىنا جازىپ، اۋىزدان اۋىزعا جالعاعان زەرەك زەردەلىلەر جەتكىزگەنى بەلگىلى. ناقتىلاي ايتساق، بۇل قازاقتىڭ قابىلەتىن، جادىنىڭ مىقتى ەكەنىن كورسەتەدى. ونىڭ ۇستىنە بۇرىنعىلار مۇنى ۇلتتىق ۇلگىگە، اينىماس وسيەتكە اينالدىرعان. ونى اتا مەن نەمەرە، اجە مەن نەمەرە قىز ۇستانىمىمەن بەكىتىپ وتىرعان. ونداي ۇلگى بولماسا رۋحاني جاۋھارلار باياعىدا-اق جوعالىپ تىنار ەدى. مۇنىڭ ءبارى بۇلجىتپاي ورىندايتىن حالىقتىق زاڭمەن ورىندالاتىن بولعان. وعان ادالدىق تانىتپاعانداردى اتاسىنا نالەت كەلتىرگەندەر ەسەبىندە شەتكە قاققان.
ءيا، الداعى ابىزداردىڭ ونەگەسىن ۇلت ۇيىتقىسىنا اينالعان ءۇش بي، ەل تۇتاستىعى دەگەندە ەگەۋلى نايزا ۇستاپ، وزىندەي وجەتى كەمدەرگە كەيىگەندە «جاماندارعا قاراساڭ، مالىن كورەر جانىنداي»، دەپ قاتۋلانعان ماحامبەت، ورنەكتى ولەڭىندە: «ساۋلەڭ بولسا كەۋدەڭدە، مىنا سوزگە كوڭىل ءبول. ەگەر ساۋلەڭ بولماسا، مەيلىڭ ءتىرىل، مەيلىڭ ءول»، دەپ، «وسى مەن ءوزىم – قازاقپىن.قازاقتى جاقسى كورەم بە، جەك كورەم بە؟»، دەپ كارا سوزىندە حالقىنىڭ قادىرلى قاسيەتتەرىن دە، قابىرعانى قايىستىرار اتتەگەن-ايىن دا ايتىپ كەتكەن اباي – قازاق قابىلەتىنە ءتانتى ەتەدى.
الاش ارىستارىنىڭ قابىلەت قارىمىنىڭ شەت-شەگىنە ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ ورەسى جەتە الماسا كەرەك. ەلدىك ءىس، ۇلت ءتىلى، ۇرپاق بولاشاعى – ولار قوزعاماعان تاقىرىپ كەمدە-كەم. قوزعاپ قانا قويماي، شامالارى جەتكەنشە ىسكە اسىرعاندارى دا از ەمەس. ىسكە اسپاعانىن قاعاز بەتىندە قالدىرىپ كەتكەن. ولاردىڭ كەمەلدىكتەرى، ءبىلىم-بىلىكتەرى – تانىعان، تۇسىنگەن ادامعا تاپتىرماس قۇرال، اداستىرماس باعىت. ەلىم، جۇرتىم دەگەندە ءبىر سالامەن شەكتەلىپ قالماي، الەمنىڭ مىقتىلارىمەن وي قاعىستىرا كەلىپ، يىقتاسىپ تۇرا قالعاندا ەڭسەلەرى بيىك كورىنەدى. ولاردىڭ كوزىن كورگەن، ءتالىمىن العان، ونى ءار قىرىنان زامان ىڭعايىنا قاراي پايدالانعان مۇحتار اۋەزوۆ الەمى – قازاق قارىمىنىڭ دالەل-دايەگى بولارلىق. جيىرما جاسىندا «...قازاق ەلى ۇيىمشىل، ەرى جاۋىنگەر، ءبيى ءادىل، نامىسقور، ادامى ءارى ءبىتىمدى، قايراتتى ساۋىقشىل... دوسىمەن دوستاسىپ، جاۋىمەن جاۋلاسۋعا تاباندى، قايعىرا دا، قۋانا دا بىلەتىن حالىق»، دەپ وسى حالىقتىڭ التىن ارقاۋى ايەل ەكەنىن ايتىپ، «...ادامدى حايۋاندىقتان ادامشىلىققا كىرگىزەتىن – ايەل. سول سەبەپتى ايەلدىڭ باسىنداعى ساسىق تۇمان ايىقپاي حالىققا ادامشىلىقتىڭ باقىتتى كۇنى ك ۇلىپ قارامايدى. ال قازاق، مەشەل بولىپ قالام دەمەسەڭ، تاعىلىمىڭدى، بەسىگىڭدى تۇزە! ونى تۇزەيمىن دەسەڭ، ايەلدىڭ ءحالىن تۇزە!»، دەگەن ەكەن. دارا ابايدىڭ دانالىعىن قارا سوزدە تەربەي وتىرىپ، بۇكىل قازاقتىڭ بولمىسىن اشقان دا سول اۋەزوۆتىڭ قابىلەتى ەدى عوي. ال توقساننان اسقان جامبىلدىڭ قابىلەتى ءتىپتى بولەك بولعان. وعان ءبىر عانا مىسال، نۇرتاس وڭداسىنوۆ سۇراپىل سوعىس ءجۇرىپ جاتقاندا، جاۋىنگەرلەردىڭ رۋحىن كوتەرۋ ءۇشىن لەنينگراد تۋرالى سالەم ءسوز ارناۋعا ءوتىنىش جاساپتى. سوندا ۇلى جىراۋ «لەنينگرادتىق ورەنىم» تولعاۋىن شىعارىپتى. جۇزگە قادام باسقان جۇيرىكتىڭ بۇل جىرى جاۋىنگەرلەرگە رۋح بەرۋمەن قاتار، جاۋعا دا سوققى بولىپ ءتيىپتى. مۇنى قازاقتىڭ قابىلەتى دەمەي كورىڭىز.
«وي ەڭبەگىن ۇرشىقشا يىرەتىن قازاقتا قابىلەت جەتەدى»، دەگەن قانىش ساتپاەۆتىڭ، تۇڭعىش عارىشكەر توقتار اۋباكىروۆتىڭ وي-ورەسى مەن ءبىتىم بولمىسى قازاقتىڭ كىم ەكەنىن كورسەتۋمەن كەلەدى. ساناي بەرسەك ساڭلاقتارىمىز جەتىپ ارتىلادى. تەك ونەگەسىن ۇيرەنۋدەن، ەجەلدەن كەلە جاتقان ساباقتاستىقتان اداسىپ قالماساق بولعانى. بۇل اسىرەسە ازاتتىقتىڭ ءدامىن تاتىپ، قىزىعىن كورىپ جۇرگەن بۇگىنگى جاسقا دا، جاسامىسقا دا، اقساقالعا دا، ءبۇتىن قازاققا قاجەت بولىپ تۇر.
قابىلەتتى قازاقتىڭ التىن ارقاۋى ۇزىلگەن جوق. نەبىر دارىندار دارا كورىنىپ ءجۇر. ولار عىلىمدا دا، اۋىل ەلدە دە، ونەردە دە، قالامگەرلەر اراسىندا دا مول. بىراق سولاردى باعالاۋ، تالانتتى دەر كەزىندە تانىپ، اشىلعان جاڭالىقتى، جازعان شىعارمانى، ايتقان ءاندى ءتۇسىنۋ جاعى كەمشىن بولىپ تۇرعانداي. ميدىڭ قىرىق قاتپارىنان شىققان اقىلدى ۇعۋ جاعى ولقى سوعىپ تۇرعانىن نەسىنە جاسىرامىز. وسىدان كەلىپ، اقىل-وي يەلەرىنىڭ شەتكە كەتۋ ءۇردىسى تىيىلۋدىڭ ورنىنا، كوبەيىپ بارا جاتقانداي. وعان ءبىر عانا مىسال، ءبىر جىلدىڭ ىشىندە وتىز مىڭعا تاياۋ اقىل-وي يەلەرىنىڭ شەتكە كەتكەنىن باسا ايتا كەتەلىك. بۇعان قوسا، ەلىمىزدەن جىل سايىن شەتەلدەرگە 14-28 جاستاعى 8 مىڭ قانداس شەتەل اسادى ەكەن. مىنا ءبىر نارسەنى دە ايتا كەتسەك دەيمىز، بىزدەگى عىلىمي اتاعى بارلار بارشىلىق. اتى-جونىنەن كەيىن جازعانىنا قاراساڭ اتاقتارى سان سالالى، اكادەميكتەر دە بارشىلىق. اقيقاتىنا كەلسەك، اكادەميك كيەلى ۇعىم ەدى. عىلىم دوكتورى عىلىم شىڭى، اكادەميك ورەسىنە قاراي قاتاڭ تالاپپەن بەرىلەتىن اتاق ەدى. بۇل كۇندەرى سول قاسيەتتى اتاققا يە بولعانداردىڭ عىلىم دوكتورى، كانديداتتاردى بىلاي قويعاندا، تۇك عىلىمي اتاعى جوقتار دا يە بولۋدا. توي-جيىندا ولاردىڭ دا اتى ەرەكشە اتالىپ، اكادەميك دەگەندى قوسۋ ۇردىسكە اينالدى.
كەيدە عىلىمي اتاعى باردىڭ دا، جوقتىڭ دا، وتاندىق عىلىمعا قوسقان ۇلەسى، وندىرىسكە ەنگىزگەن جەتىستىگى قانداي ەكەن دەگەن وي مازالاي بەرەدى. مازالاعان سۇراققا جاۋاپ تابىلا بەرمەيدى. بۇل جەڭىل-جەلپىمەن قازاق قابىلەتىن السىرەتۋ ەمەس پە؟
بۇرىن ءان ونەرى جالىنا قول اپارتپايتىن تۇلپارداي تۋلاپ تۇراتىن. قازىر انشىدە ەسەپ بولماي بارادى. حالىقتىڭ اراسىندا، اسىرەسە تويدا ءبارى جانىپ تۇرعان جۇلدىز. تابىستارى مول بولعان سوڭ با الىس ەلدەرگە بارىپ ءسان-سالتاناتپەن دەمالىپ جاتقان سۋرەتتەرىن جەلىگە جىبەرىپ، ءبىراز جۇرتتىڭ جۇيكەسىنە ءتيىپ جۇرگەنى جانە بار. ناعىز جۇلدىزدار شىققاندا ولار ۇيالاتىن بولار دەگەنبىز. جوق، ءورشىپ بارا جاتقانداي. بۇل دا قازاق قابىلەتىنە كولەڭكە تۇسىرمەي قويا ما.
قازاقتىڭ مىقتى ەكەنى ءشۇباسىز. ء«اي، بارەكەلدى!» دەگىزەتىن تالاسسىز تالانتتارى دا بار. تەك، شىن جۇيرىكپەن تانىلساق، قازاقتىڭ قابىلەتى ايقىندالىپ، ءۇزىلىپ بارا جاتقان ساباقتاستىق جالعانار ەدى. مىقتىلىقتى مىعىم ىسىمىزبەن كورسەتپەسەك، ۇلت قابىلەتى تايازداپ، توبىرلىق «سالتانات» قۇرا بەرمەك. مۇنى بۇگىن ويلاستىرماساق، ەرتەڭ كەش بولىپ، ءالى توبىرلىق تالعامدى جويۋ قيىنعا سوعۋى مۇمكىن.
ورال قالاسىندا اۋە رەيستەرى قايتا ىسكە قوسىلادى
قوعام • كەشە
«قايرات» قازاقستان كۋبوگىنىڭ شيرەك فينالىنا جولداما الدى
فۋتبول • كەشە
الداعى كۇندەرى ەلىمىزدىڭ باسىم بولىگىندە اپتاپ ىستىق بولادى
اۋا رايى • كەشە
اتىراۋ وبلىسىندا جول اپاتىنان ءبىر ادام كوز جۇمدى
وقيعا • كەشە
وتەپبەرگەن اليەۆ يسلام ويىندارىندا قولا جۇلدە جەڭىپ الدى
اۋىر اتلەتيكا • كەشە
اقتوبە وبلىسىندا Pfizer ۆاكتسيناسى تاۋسىلدى
ايماقتار • كەشە
تۇركىستاندا تاكسي جۇرگىزۋشىسىنەن 10 كەلى ەسىرتكى تاركىلەندى
ايماقتار • كەشە
ورالدا تۇرعىن ءۇي اۋلاسىنان ەسىرتكى زەرتحاناسى تابىلدى
ايماقتار • كەشە
اباي وبلىسى قارجى باسقارماسىنىڭ باسشىسى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • كەشە
ۇكىمەت باسشىسى ەلورداداعى قۇرىلىس نىساندارىن تەكسەردى
ۇكىمەت • كەشە
يەمەندە سۋ تاسقىنىنان 77 ادام قازا تاپتى
الەم • كەشە
تارازدا قوناەۆ ەسكەرتكىشى بوي كوتەردى
ايماقتار • كەشە
قىزىلوردادا سەكسەۋىلدى زاڭسىز كەسكەن تۇرعىن ۇستالدى
قوعام • كەشە
ءزۇلفيا چينشانلو يسلام ويىندارىندا التىن مەدال ەنشىلەدى
اۋىر اتلەتيكا • كەشە
قازاقستاندا قانشا ادام ۆاكتسينا الدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
قىتاي اۋماعىندا جەر سىلكىنىسى تىركەلدى
الەم • كەشە
2133 قازاقستاندىق كوروناۆيرۋستان جازىلىپ شىقتى
كوروناۆيرۋس • كەشە
ەلىمىزدە 1452 ادامنان كوروناۆيرۋس انىقتالدى
كوروناۆيرۋس • كەشە
وتەپبەرگەن اليەۆ يسلام ويىندارىنىڭ قولا جۇلدەسىن جەڭىپ الدى
اۋىر اتلەتيكا • 12 تامىز، 2022
ەلورداداعى اينالما جولدان اتىس قارۋلارى تابىلدى
وقيعا • 12 تامىز، 2022
جانسەل دەنيز يسلام ويىندارىنىڭ قولا جۇلدەگەرى اتاندى
سپورت • 12 تامىز، 2022
الماتى وبلىسىندا 1 جاسار بالانى اۆتوبۋس باسىپ كەتتى
وقيعا • 12 تامىز، 2022
ەلوردادا كولىك قوزعالىسى ءىشىنارا شەكتەلەدى
ەلوردا • 12 تامىز، 2022
يدم باسشىسى قۇرىلىسشىلاردى كاسىبي مەرەكەسىمەن قۇتتىقتادى
قازاقستان • 12 تامىز، 2022
«جەر اماناتى» كوميسسياسىنىڭ «جەدەل جەلىسىنە» مىڭعا جۋىق ءوتىنىش ءتۇستى
قازاقستان • 12 تامىز، 2022
دارحان قىدىرالى ماجارستان پارلامەنتىنىڭ ارنايى سەسسياسىنا قاتىستى
الەم • 12 تامىز، 2022
كريستينا وۆچيننيكوۆا تۇركياداعى يسلام ويىندارىندا قولا يەلەندى
جەڭىل اتلەتيكا • 12 تامىز، 2022
اتىراۋ وبلىسىنىڭ قىزىلقوعا اۋدانىنا جاڭا اكىم كەلدى
تاعايىنداۋ • 12 تامىز، 2022
مەملەكەت باسشىسى ۇقك توراعاسىن قابىلادى
پرەزيدەنت • 12 تامىز، 2022
ەلوردادا ش.قۇدايبەردى ۇلى كوشەسىندەگى ۋچاسكە جابىلادى
ەلوردا • 12 تامىز، 2022
قازاقستاندا تۇڭعىش رەت كيبەر قۇقىق مەكتەبى اشىلادى
قوعام • 12 تامىز، 2022
ەلوردادا «ازيا جاڭعىرىعى» فەستيۆالى باستالدى
قوعام • 12 تامىز، 2022
ۇقساس جاڭالىقتار