قازاقستان ءحريزوتيلى روتتەردام كونۆەنتسياسىنىڭ سىناعىنان ءوتتى

ءحريزوتيلدى جاقتاۋشىلاردىڭ كۇش سالۋى ارقاسىندا حريزوتيل اسبەستى 2019 جىلى روتتەردام كونۆەنتسياسى №3 قوسىمشاسىنا («تىيىم سالۋ تىزىمىنە») كەزەكتى مارتە (جەتىنشى رەت) قوسىلمايىن بولدى. جەنەۆاداعى ماجىلىسكە قاتىسۋشى ەلدەر اتالمىش ماسەلەنى 2021 جىلعا قالدىردى، دەپ اقپارات تاراتتى بۇگىن قازاقستان ءباسپاسوز كلۋبى.

رەسەي، قازاقستان، قىرعىزستان، سيريا، زيمبابۆە، ۆەنەسۋەلا، پاكىستان، كۋبا، ءۇندىستان جانە يران بىردەي ۇستانىمدارىن ءبىلدىردى. باستى دالەل – مينەرالدىڭ قاۋىپتىلىگىن عىلىمي تۇردە دالەلدەيتىن ايعاقتىڭ جوقتىعى. قىتاي، برازيليا، يندونەزيا، فيليپپين ەلدەرى ءحريزوتيلدى №3 قوسىمشاعا قوسپاعان ءجون دەگەن ۇستانىمىن ءبىلدىرىپ، داۋىس بەرۋدەن باس تارتتى.

«بۇل وتە اۋىر سىناق بولدى. «تاۋ زىعىرىنا» قارسى تاراپ بىزگە قارسى بۇكىل كۇشىن باعىتتادى. وسىعان قاراماستان، بۇعان دەيىن وسى ماسەلەگە قاتىستى ناقتى ۇستانىمى بولماعان بىرقاتار ەلدەر بۇگىنگى كۇنى ءحريزوتيلدىڭ «تىيىم سالىنعان تىزىمگە» ەنگىزىلۋىنە قارسى ەكەندىگىن كورسەتىپ وتىر. ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە، بۇل ادام ساناسىنداعى وزگەرىستەردىڭ ورىن الىپ جاتقاندىعىن ايعاقتايدى: بۇل قىمبات ءارى جاساندى زاتتىڭ ورنىنا، تابيعي ءارى قولجەتىمدى مينەرالدى قولدانۋعا قايتا ورالۋدى مەڭزەيدى»، – دەدى «حريزوتيل» كاسىپوداق ۇيىمدارى حالىقارالىق اليانسىنىڭ كەڭەسشىسى دميتري سەليانين.

قازاقستان اتىنان ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى جانە يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ وكىلدەرى كىرگەن دەلەگاتسيا قاتىستى.

«قر ۇكىمەتىنىڭ سىندارلى ءارى سالماقتى ۇستانىمى، سالالىق مينيسترلىكتەردىڭ ۇيلەستىرىلگەن ءوزارا ارەكەتتەستىگى حالىقارالىق الاڭداردا دۇرىس ۇستانىمدى جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. قر ۇكىمەتىنىڭ روتتەردام كونۆەنتسياسى اياسىنداعى وسىنداي جۇمىس جۇرگىزۋىنىڭ ناتيجەسىندە وتاندىق حريزوتيل سالاسى تۇراقتانىپ قانا قويماي، كاسىپورىنداردىڭ دامۋى ءۇشىن جاعداي جاسالىپ، كەلەشەگى كەڭەيىپ وتىر. ەڭ باستىسى، حريزوتيل وندىرىسىندە ەڭبەك ەتەتىن ون مىڭداعان ادام سەنىمدى تۇردە ەڭبەك ەتىپ، ءوز وتباسىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە كەلەشەككە سەنىممەن قاراپ ءومىر سۇرۋگە مۇمكىندىك الىپ وتىر»، – دەدى ءوز كەزەگىندە حريزوتيل قاۋىمداستىعىنىڭ وكىلى داۋرەن موڭكەباەۆ.

ەۋرووداق ەلدەرىنىڭ حريزوتيل ساۋداسىنا بۇكىل الەم بويىنشا تىيىم سالۋعا ۇمتىلۋى ەكونوميكالىق مۇددەگە بايلانىستى جاسالىپ وتىر، ويتكەنى ەڭ قولجەتىمدى سول سەبەپتى ەڭ كوپ سۇرانىسقا يە تابيعي تالشىقتى نارىقتان شىعارىپ تاستاۋ ءحريزوتيلدىڭ ورنىن باساتىن قىمبات تالشىقتاردى جاساپ شىعاراتىن وندىرۋشىلەرگە جول اشادى. ال بۇل وندىرۋشىلەردىڭ كوپشىلىگى ەۋرووداق اۋماعىندا ورنالاسقان. بۇگىنگى كۇنى ءحريزوتيلدى قولدانۋ – كوپتەگەن ەلدەر ءۇشىن ومىرلىك ماڭىزعا يە ماسەلە. حريزوتيلدەن جاسالعان ارزان قۇرىلىس زاتتارى (شيفەر جانە قۇبىرلار) بۇكىل الەم بويىنشا ميللياردتاعان ادامدى باسپانامەن جانە تازا اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعاندىقتان، بۇل تاڭعالارلىق جايت ەمەس.

قازاقستان – ورتا ازياداعى جالعىز حريزوتيل-اسبەست شيكىزات بازاسى بار (قوستاناي وبلىسى، جىتىقارا ق.) مەملەكەت. بۇكىل الەم بويىنشا حريزوتيل-اسبەست وندىرەتىن بىرەگەي كەن ورنىنىڭ سانى بار-جوعى تورتەۋ عانا (ەكەۋى رەسەيدە، برازيليادا جانە قازاقستاندا). قازاقستان جىلىنا 200 مىڭ تونناعا جۋىق حريزوتيل-اسبەست وندىرەدى: 95%-ى ەكسپورتقا شىعارىلسا، 5% ەل ىشىندە تۇتىنىلادى. كەن قورى كوپتەگەن جىلدار بويى (100-دەن اسا جىل بويى) جۇمىس جاساۋ ءۇشىن جەتكىلىكتى. حريزوتيلمەن بايلانىستى ءۇش وندىرىستە (1 اسبەست تاۋ-كەن بايىتۋ كومبيناتى جانە شىمكەنت پەن سەمەيدەگى 2 اسبەست-تسەمەنت زاۋىتى) 3،5 مىڭعا جۋىق ادام ەڭبەك ەتەدى. كومبينات جىتىقارانىڭ قالا قۇرۋشى كاسىپورنى بولىپ تابىلاتىندىعىن ەسكەرەتىن بولساق، بۇل ماسەلە 40 مىڭنان اسا ادامنىڭ مۇددەسىن قوزعايدى. قازاقستانداعى حريزوتيل-تسەمەنت سالاسى جىل سايىن 20 ملرد. تەڭگەگە جۋىق حريزوتيل-اسبەستتەن جاسالعان تاۋار ءونىمىن (حريزوتيل-اسبەست، شيفەر جانە قۇبىرلار) شىعارادى.

قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ 2008 جىلدىڭ 24 جەلتوقسانىنداعى № 20-5/81 كەڭەسىندە قابىلدانعان شەشىمگە سايكەس ءحريزوتيلدىڭ قولدانىلۋىن باقىلايتىن ساياسات رەسمي تۇردە بەكىتىلگەن. سونىمەن قاتار، 2011 جىلدىڭ قاڭتارىندا قازاقستان حالىقارالىق ەڭبەكتى قورعاۋ ۇيىمىنىڭ 1986 جىلعى «اسبەستتى قولدانۋ كەزىندە ەڭبەكتى قورعاۋ تۋرالى» №162 كونۆەنتسياسىن راتيفيكاتسيالاعان. قۇجات حريزوتيل ونەركاسىبىندە ەڭبەك ەتەتىن جۇمىسشىلاردىڭ دەنساۋلىعىن قورعاپ، تۇراقتى دامۋ ءۇشىن ماڭىزدى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق مىندەتتەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

الماتى