سول ايتقانداي، كەڭەستىك جۇيەدەن شىڭدالىپ شىققان نۇرسۇلتان نازارباەۆ – تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قالاپ، ونىڭ وركەندەۋىنە ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان ءبىرتۋار تۇلعا، ەكونوميكانى قارقىندى دامىتۋ مەن حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋدا ايرىقشا تابىستارعا قول جەتكىزگەن كەمەل كوشباسشىعا اينالدى. ول – بابالارىمىزدان  كەلە جاتقان ۇلى ارمان – تاۋەلسىزدىگىمىزدى  تۇعىرلى ەتۋ جولىن­داعى قيىن بەلەستەردەن حالقىن امان الىپ ءوتىپ، تاريح تورىنەن ءوز ورنىن الدى. 

ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تۋرالى اقش كونگرەسسمەنى كريس كەننون بىلاي دەگەن ەدى: «مەن جاس قازاقستاننىڭ دا­مۋىن ۇلكەن ىقىلاس قويا قاداعالاپ ءجۇرمىن، 1991 جىلى بۇرىنعى كەڭەس وداعىنان تاۋەلسىزدىك العان ساتىنەن باستاپ، بۇل ەل تاڭعالارلىق ساياسي جانە ەكونوميكا­لىق جاڭعىرۋلاردى باسىنان كەشىردى. قازاقستان قارىشتاپ العا باسىپ كەلەدى، ءارى دۇرىس باعىتتا كەلە جاتىر. قازاقستان قالىپتاستى، بۇعان ونىڭ باسشىسى ن.نازارباەۆتىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى ۇلكەن. مەن قازاقستان تابىستارىنىڭ ساۋلەتشىسى پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ ساياسي كورە­گەندىگىن جوعارى باعالايمىن، ول ايتىلىپ جاتقان سىندارعا قاراماستان، ەلىن قۋاتتى ەكونوميكالىق مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنا قوسىپ، بۇرىنعىدان دا اۋقىمدى ساياسي رەفورمالار جاساۋعا كىرىستى». ءبىزدىڭ ەلباسىمىزدىڭ بۇكىل ەڭبەگى وسى بىرنەشە جولدا تاماشا كورىنىس تاپقان سياقتى. 

ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ العاشقى جىلدارىنان باستاپ ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى ەكونوميكامەن بىرگە ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىن دامىتۋعا ايرىق­شا كوڭىل ءبولىپ كەلەدى. بۇگىنگى تاڭدا ەلى­مىزدىڭ ءبىلىم جۇيەسى جاڭا زامانعا لايىق ءارى حالىقارالىق ستاندارتقا سايكەس  جە­ت­ى­لىپ كەلەدى جانە ونىڭ وتان­دىق ۇل­گىسى قا­لىپ­تاسۋدا دەسەك، مۇندا ەلباسى ن.نازا­رباەۆتىڭ يننوۆاتسيالىق وي-تۇ­جىرىم­دارى مەن تىكەلەي قامقورلىعىنىڭ ماڭىزى زور بولعانىن اتاپ ءوتۋىمىز قاجەت. 

ء«ححى عاسىردا ءبىلىمىن دامىتا الماعان ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلەرى انىق. ءبىز بولاشاقتىڭ جوعارى تەحنولوگيالىق جانە عىلىمي قامتىمدى وندىرىستەرى ءۇشىن قادرلار قورىن جاساقتاۋىمىز قاجەت. وسى زامانعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنسىز ءارى الىس­تى بارلاپ، كەڭ اۋقىمدا ويلاي بىلەتىن وسى زامانعى باسقارۋشىلارسىز ءبىز يننوۆاتسيالىق ەكونوميكا قۇرا المايمىز. دەمەك، بارلىق دەڭگەيدەگى تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋعا باعىتتالعان ءتيىستى شارالار قولدانۋىمىز شارت». بۇگىندە پرەزيدەنتتىڭ وسى تاپسىرماسىن ۇستانعان ەلىمىزدىڭ ءبىلىم ساياساتى الەمدىك ارەنادان ءوز ورنىن ناقتىلاۋدا. سەبەبى ءبىلىمدى دە بىلىكتى مامان-كادر­لار ەكونوميكانى قارقىندى دامىتۋدا ما­ڭىز­دى رەسۋرس بولىپ تابىلادى.  

تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى وتاندىق ءبىلىم بەرۋدە جيناقتالعان تاجىريبەنى تالداپ قاراساق، ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى الەمدىك ستاندارتقا ءبىرشاما جاقىنداپ قالعانىنا ناقتى دەرەكتەر كوز جەتكىزەدى. وسى  ۇدەرىستىڭ بۇگىنگە دەيىنگى  ناتيجەلى اتقارىلىپ كەلۋىنە، البەتتە، ەلباسىنىڭ ءار جىلدارداعى ەڭبەكتەرىندەگى، اسىرەسە ونىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان جىل سايىنعى جولداۋلارىنداعى ەلى­مىز­­دىڭ ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ساپاسىن ارت­تىرۋعا، سترا­تە­گيا­لىق مىندەتتەرىن شە­شۋ­گە باعىت­­تال­عان تۇبەگەيلى قايتا وزگەر­تۋ­لەر­دىڭ قاجەت­تىلى­گىن تۋىنداتاتىن ينن­وۆا­تسيا­لىق وي-پىكىرلەرى مەن مەم­­لە­كەتتىك ستراتەگيالىق باع­دار­لا­مالارى نەگىزگى عىلىمي-تەوريا­لىق، عىلى­مي-ادىستەمەلىك باعىت-باعدار بولىپ، ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ ساياساتى مەن ونىڭ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا مول مۇمكىندىك بەرگەنىن بايقاۋ قيىن ەمەس. 

سودان بەرى بۇكىل ەلباسى اتاپ كورسەت­كەن ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن عى­لى­مي-پراكتيكالىق جوبالار مەن تۇجى­رىم­دامالار جانە ستراتەگيالىق باعدار­لا­ما­لار جاسالىپ، قىرۋار جۇمىستار اتقارىلدى. 

مەن جۋىردا عانا مەملەكەت باسشىسى­نىڭ قابىلداۋىندا بولىپ، وتاندىق ءبىلىم سالاسىنا قامقورلىعىن شىن جۇرەگىممەن سەزىنگەندەي بولدىم. كەزدەسۋدە مەملە­كەت باسشىسىنا وقۋ ورنىنىڭ قىزمەتى جانە «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتى­نىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارت­تىرۋ» تاقىرىبىنداعى جولداۋدى ىسكە اسىرۋ اياسىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇ­مىس­تار جونىندە ەسەپ بەردىم.  پرەزي­دەنتىمىز ەلىمىزدەگى جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ جانە دامىتۋ ۇدەرىسىندەگى اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءرولىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى. «بۇل ۋنيۆەرسيتەت – قازاقستاننىڭ العاشقى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى. ەلىمىزدەگى جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزى وسى وقۋ ورداسىنان باستاۋ الادى دەۋگە بولادى. ءسىز جانە بۇكىل وقىتۋشى-پروفەسسورلار قۇرا­­مى وتاندىق ءبىلىم بەرۋ ىسىنە الداعى ۋاقىت­­تا دا ۇلەس قوساتىندارىڭىزعا سەنە­مىن»، دەدى ەلباسى. سونداي-اق ول «مەن سىز­­­دەر­­دىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويلارىڭىزعا ءوزىم كەلەيىن دەپ ەدىم، بىراق مۇمكىندىگىم بول­مادى. سوندىقتان ارنايى قۇتتىقتاۋ حاتىم­دى بەرىپ،  مەملەكەتتىك حاتشى گۇل­شارا ابدىقالىقوۆانى جىبەردىم. مەنىڭ بۇل ۋنيۆەرسيتەتكە كوزقاراسىم ەرەكشە. مەن ءسىزدى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 90 جىل­دىعى­نا بايلانىستى بۇكىل ۇجىم اتىنان قا­بىل­داپ وتىرمىن. ۇجىمىڭىزعا مەنىڭ قۇت­تىق­تاۋىمدى جەتكىزۋدى تاپسىرامىن»، دەدى. 

جارتى ساعاتقا سوزىلعان بۇل كەزدەسۋدە كوپتەگەن ماڭىزدى ماسەلە كوتەرىلدى. پرەزيدەنت، بىرىنشىدەن، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويىن قالاي وتكىزگەنىمىزدى، ەكىنشىدەن، قازان ايىنداعى جولداۋدى ورىنداۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستار اتقارىپ جاتقانىمىزدى، ۇشىنشىدەن، پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى قابىلداناتىن زاڭعا بايلانىستى اتقارىلاتىن جۇمىستاردى، تورتىنشىدەن، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ باسەكەگە قابىلەتتىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەگىن سۇرادى. مەن ەلباسىنا ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويىنا بايلانىستى اتقارىلعان ءىس-شارالاردى، ونىڭ ىشىندە ەۋرازيالىق پەداگوگيكالىق جوعارى وقۋ ورىندارى قاۋىمداستىعىنىڭ فورۋمىن، ماتەماتيكالىق مودەلدەۋ جونىن­دەگى حا­لىق­­ارالىق كونفەرەنتسياسىن وتكىز­گە­نىمىزدى، فرانتسيالىق جوعارى وقۋ ورىن­دارى باسشىلارىمەن ارىپتەستىك تۋرا­لى بىرنەشە كەلىسىمشارتتارعا قول قوي­عانى­مىزدى، تۇلەكتەر فورۋمىن جانە سال­تا­ناتتى ءماجىلىس وتكىزگەنىمىزدى جانە بۇل ءىس-شارالارعا شەتەلدەردەن 200-گە جۋىق عالىمدار، 70-كە تارتا جوعارى وقۋ ورىن­دارى­نىڭ باسشىلارى قاتىسقانىن اتاپ ءوتتىم. سونىمەن بىرگە ەلباسىنىڭ قازان ايىنداعى جولداۋىنا بايلانىستى ال­داعى جىلدارى قابىلداناتىن «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ جوباسىن جاساپ، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە تاپسىر­عانى­مىزدى، جالپى، جولداۋ بويىنشا ءتيىستى ءىس-شارالار جوسپارىن بەكىتىپ، جۇ­مىس ىستەپ جاتقانىمىزدى جەتكىزدىم. ەلبا­سى­نىڭ باسەكەلەستىككە قابىلەتتى ۋنيۆەرسيتەتتەر قاتارى كوبەيىپ تۇرعان قازىرگى تاڭدا ولاردى قالاي باسىپ وزاسىڭدار دەگەن سۇراعى دا كوڭىلگە تەرەڭ وي سالدى. وسىعان بايلانىستى مەن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ستراتەگيالىق جوسپارى بويىنشا 2025 جىلعا قاراي ەۋرازيالىق وداققا مۇشە ەلدەردىڭ 45 جوعارى پەداگوگيكالىق وقۋ ورىندارى اراسىندا كوشباسشىلىققا تالپىنىپ وتىرعانىمىزدى، QS World University Rankings الەمدىك رەيتينگىندە 2018 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 481 ورىندى يەلەنىپ وتىرساق، 2025 جىلعا قاراي 450 ورىنعا تۇراقتاۋدى ماقسات ەتىپ وتىرعانىمىزدى ايتتىم. 

مەملەكەت باسشىسى الەمدىك ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن بايلانىسىمىز، سوربون­نا-قازاقستان ينستيتۋتىنىڭ جايى تۋرالى سۇرادى. مەن بۇگىندە اباي اتىن­­داعى قازۇپۋ جاھاننىڭ 27 مەم­لەكەتىنىڭ 150-دەن استام بەدەلدى ۋني­ۆەرسي­ت­ەت­­تەرىمەن بايلانىس جاساپ وتىر­عانىن، حالىقارالىق قاتىناستار سالا­سىنداعى ارىپتەستىكتىڭ اياسى جىل سايىن كەڭەيىپ كەلە جاتقانىن قازاقستان پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ پەن فرانتسيا پرەزيدەنتى فرانسۋا وللاندتىڭ قولداۋىمەن اباي ۋنيۆەرسيتەتى بازاسىندا اشىلعان سوربون­نا-قازاقستان ينس­تيتۋتىن بۇگىنگە دەيىن 77  ماگيسترانت ءبىتىرىپ، ولار فرانتسيا مەن قازاقستاننىڭ ەكى بىردەي ديپلومىن الىپ شىق­قانىن،  بۇگىندە بۇل وقۋ ورنىنىڭ الە­ۋە­تى ارتىپ كەلە جاتقانىن، وندا جۇمىس ىس­تەي­تىن وقىتۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى پاريج سوربونناسى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەس­سور­لارى ەكەنىن ەلباسىنىڭ قاپەرىنە سالدىم.

ءوز كەزەگىندە ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ ءوزىنىڭ بيىلعى جولداۋىندا وقىتۋ جانە اعارتۋ قىزمەتى مەن ستۋدەنت جاستاردىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ ماسەلەلەرىنە باسا ءمان بەرىلگەنىن ايتتى.  «پەداگوگ مارتەبەسىن ارتتىرۋ – ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى. وسى مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا ۋني­ۆەر­سيتەتتەرىڭىز الدىڭعى شەپتە بولۋعا ءتيىس. بۇل ماسەلە­نى جان-جاقتى پى­سىق­تاۋ قاجەت»، دەدى مەم­لەكەت باسشىسى. 

سونىمەن قاتار پرەزيدەنت ۋني­ۆەر­سي­تەتتىڭ قازىرگى زامانعى عىلىمي-تەح­ني­كا­لىق پروگرەسس تالاپتارىنا ساي بولۋى كەرەك ەكەنىن قاداپ ايتتى.  «الەمنىڭ ال­دىڭ­­عى قاتارلى وقۋ ورىندارىمەن ىنت­ى­ماق­تاسىپ، بايلانىس ورناتقان ءجون. تاجىريبە الماسىپ، بىرلەسە ج­ۇمىس ىستەۋ قاجەت. سونداي-اق اباي اتىن­داعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋني­ۆەر­سيتەتىنىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋ جونىن­دەگى جۇمىستاردى جالعاستىرۋدىڭ ماڭىز­ى زور. ءسىز باسقاراتىن ۋنيۆەرسي­تەت پە­دا­­گو­­گيكالىق ءبىلىم بەرەتىن باستى وقۋ ورنى بولۋعا ءتيىس»، دەگەن ن.ءا.نازارباەۆ پسيحولوگ ماماندارىن كوپ­تەپ دايىنداۋدى، مۇعالىم دايىن­داۋدىڭ ساپاسىن ارتتىرۋدى، وقۋ باعدارلاماسىن جاڭارتۋدى، پەداگوگيكالىق عىلىمدى دامىتۋدى، كەلەسى جىلى وتكىزىلەتىن «جاستار جىلىنا» بايلانىستى جاستار ساياساتىن جان-جاق­تى جۇرگىزۋدى تاپسىردى. سونى­مەن بىرگە ۋنيۆەرسيتەت تۇلەك­تەرىن جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ماسەلەسىمەن تياناقتى اينا­لىسۋدى، لاتىن گرافيكاسىن ەنگىزۋگە بايلانىستى وقۋ-ادىس­تە­مەلىك قۇرالدار دايارلاۋدى جەدەل­دەتۋدى ۇسىندى. وسى كەزدەسۋدە پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆ ءوزى­نىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسىنا باي­لانىستى ستۋدەنتتەر جاتاق­حاناسىن سالۋدىڭ جايىن سۇرادى. «بيىل جەر تەلىمىن الىپ دايىندالىپ وتىرمىز، ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسىنىڭ قۇرىلىسىن كەلەر جىلى باستايمىز» دەپ ەدىم، ول كىسى ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. ءتىپتى «سىزدەرگە قانداي كومەك كەرەك؟» دەپ اكەلىك قامقورلىعىن دا ءبىلدىرىپ جاتتى. ال ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمىنا العىس ايتىپ، قايتا-قايتا سالەم جولداۋىنىڭ ءوزى  ەلباسىنىڭ قاراپايىمدىلىعى مەن زور ادامگەرشىلىگىنىڭ بەلگىسى. بۇل كەزدەسۋدەن مەن رۋحاني بايىپ، قاناتتانىپ قايتتىم، ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمىنا ەلباسى سالەمى مەن تاپسىرمالارىن جەتكىزدىم.

تاكير بالىقباەۆ،

اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق

پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ

رەكتورى، پروفەسسور

الماتى