بۇرىن «اقىلدى» دەگەن ءسوز ادامعا عانا قاتىستى ايتىلۋشى ەدى. سونان كەيىن كەيبىر جاعدايلاردا ادامنىڭ سەرىگى سانالاتىن جىلقى مەن يتكە قاتىستى «اقىلدى جانۋار»، «ەستى حايۋان» تۇرىندە ازداپ قولدانىلىپ قالاتىن. ال ەندى قازىر قاراساڭىز، جىلدان-جىلعا قارقىن الا تۇسكەن جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ءدۇمپۋى ناتيجەسىندە «اقىلدىلار» قاتارى كوبەيىپ كەلە جاتقانداي. ماسەلەن، الەمدە «اقىلدى فەرمالار» پايدا بولا باستادى. بۇل ۇدەرىستىڭ سوڭى «اقىلدى اۋىل شارۋاشىلىعىن» قۇرۋعا الىپ كەلمەك. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، «اقىلدى فەرمالار» قۇرامىنا كىرەتىن جان-جانۋارلار دا بولاشاقتى اقىلدى بولا تۇسۋگە ءتيىس. ويتكەنى ءتىرى جانۋارلار قۇلاعىنا ورناتىلاتىن چيپ ارقىلى باسقارىلىپ، بىرتە-بىرتە تەحنولوگيالىق جۇيە ىشىندە تىرشىلىك ەتۋ ءتارتىبىن قابىلدايتىن بولادى.
«اقىلدى» دەگەن تەرمين قازىرگى كۇنى قالا شارۋاشىلىقتارىنا قاتىستى دا بەلسەندى تۇردە قولدانىلا باستادى. «اقىلدى ۇيلەر»، «اقىلدى ايالدامالار» پايدا بولۋدا. بۇل ۇدەرىستىڭ سوڭى «اقىلدى قالا» قۇرۋعا الىپ كەلە جاتقاندىعىن كورىپ وتىرمىز. ماسەلەن، ەلىمىز استانانى «اقىلدى قالاعا» اينالدىرۋ نيەتىندە.
مۇنىڭ ءبارى جاقسى. بىراق ءبىر وكىنىشتىسى، وسىنىڭ ءبارىن ءوز قولىمەن جاساعان «اقىلدى ادام بالاسىنىڭ» ءوزى بىرتە-بىرتە اقىلدان ازىپ بارا جاتقانداي. جەر بەتىندە ادامعا قاتىستى بۇرىن قۇلاق ەستىمەگەن ءتۇرلى سۇمدىقتار بولىپ جاتىر. بالاسى اكەسىن، اكەسى بالاسىن ولتىرۋدە. ەركەك پەن ەركەك، ايەل مەن ايەل جۇپتاسۋدا. ونىمەن قويماي وسىنداي ادام تابيعاتىنا جات قىلىق باق ارقىلى ناسيحاتتالۋدا. مىنە، وسىعان قاراپ دانىشپان اباي اتامىزدىڭ «تاماعى توقتىق، جۇمىسى جوقتىق، ازدىرار ادام بالاسىن» دەگەن ءسوزى ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى.
قازىر ادامعا دەگەن سەنىم ازايىپ تۇر. ادامعا دەگەن سەنىمنىڭ ازايعاندىعىن ءتۇرلى ماسەلەلەردە ونىڭ شەشىم قابىلداۋدان شەتتەتىلگەندىگىنەن كورىپ وتىرمىز. ءتۇرلى شەشىمدەر قابىلداۋ ماسەلەسى، اتاپ ايتقاندا تەحنولوگيالىق جۇيەدەگى شەشىمدەردى قابىلداۋ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار اكىمشىلىك شەشىمدەر قابىلداۋ ماسەلەسى ەندىگى كەزەكتە جىلدان-جىلعا دامىپ كەلە جاتقان «اقىلدى تەحنولوگيالاردىڭ» وزىنە تاپسىرىلا باستادى. ماسەلەن، الىسقا بارماي-اق قازاقستاننىڭ وزىندە اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ءتۇرلى سۋبسيديالاردى بەرۋ ماسەلەسى، اتاپ ايتقاندا، سۋبسيديانى ناقتى كىمگە بەرۋ كەرەكتىگىن شەشۋ ماسەلەسى ەندىگى كەزەكتە ادامعا، وسى ىسپەن اينالىسىپ كەلگەن ناقتى شەنەۋنىككە ەمەس، اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەنىڭ وزىنە بىرتە-بىرتە تاپسىرىلا باستاماق. وسىنىڭ العاشقى نىشانى رەتىندە بيىل پاۆلودار وبلىسىندا كوكتەمگى دالا جۇمىستارى كەزىندە شارۋالارعا بولىنەتىن جەڭىلدىكتى ديزەل وتىنىن ءبولۋ العاش رەت ەلەكتروندى فورمات جاعدايىندا جۇرگىزىلە باستاعاندىعىن ايتۋعا بولادى. وسى ەلەكتروندى پلاتفورمانى ازىرلەگەن مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ەندى وعان باسقا دا وڭىرلەردى قوسۋعا بولادى، تەك ءوڭىر باسشىلارىنىڭ وسى ىسكە دەگەن ىنتاسى قاجەت. ال جەڭىلدىكتى جانار-جاعار مايدى ونلاين قىزمەتى ارقىلى ءبولۋدىڭ تيىمدىلىگى ۇلكەن بولماق. ويتكەنى وسى ارقىلى بيۋروكراتتىق كەدەرگىلەر ازايىپ، ءبولۋ جۇمىستارى اشىق جانە قولايلى جۇرگىزىلمەك.
بىلاي قاراساڭىز، قازىر ادامداردىڭ ءبارى اقىلدى. بۇل «اقىل» ءبىلىم ارقىلى كەلۋدە. قازىرگى جاستارىمىز بىرنەشە شەت ءتىلىن بىلەدى. زاماناۋي تەحنولوگيالاردىڭ قۇلاعىندا وينايدى. بىراق كوبىنىڭ تاربيە ماسەلەسىندە جۇمىسى جوق. تاربيە ولاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ تۇسىنىگىندە ءوزىنىڭ وتباسىنىڭ اينالاسىندا عانا ءورىس الۋى ءتيىس سەكىلدى. سوندا قازىرگى قوعامدى كىم تاربيەلەيدى؟ تۇبىندە قوعام تاربيەلى، مادەنيەتتى، اقىلدى بولماي اقىلدى جەكە تۇلعانىڭ ارەكەتتەرى شەكتەۋلى قالپىندا قالاتىندىعىن بايقاي ما؟
دەمەك ەلىمىزدە كوپ ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى قوعامدىق قارىم-قاتىناستاردا جاتقاندىعىن پايىمدايتىندايمىز. ماسەلەن، ۇلتىمىزدا جاستاردى ۇيلەندىرۋگە قاتىستى قۇدا ءتۇسۋ، توي جاساۋ، كيت كيگىزۋ دەگەن سالت-ءداستۇرىمىز بار. ءداستۇر بولعان سوڭ، ال ءداستۇردىڭ ىرگەتاسى ادەتتە زاڭنان دا مىعىم بولىپ كەلەتىندىكتەن ونى ەشكىم دە تەرىسكە شىعارىپ، سوگە جامانداماس. بىراق سالت-داستۇرگە كەيىننەن قوسىلعان كەيبىر كەلەڭسىزدىكتەر باس شايقاتپاي قويمايدى. ايتالىق، «كيت كيگىزۋ» دەگەن جەلەۋمەن قىتايدىڭ قاجەتكە جارامايتىن ارزانقول دۇنيەلەرىن قۇدالارعا ۇسىنۋشىلىق، بانك كرەديتىمەن توي وتكىزۋدە جارىسقا تۇسۋشىلىك، قوعامدى ەڭبەككە تاربيەلەۋدىڭ ورنىنا جەڭىل تابىس جولىنداعى انشىلەردى تەلەديدار ارقىلى ناسيحاتتاۋشىلىق سەكىلدى دۇنيەلەردىڭ قوعام ءۇشىن پايداسىنان زيانى كوپ ەكەندىگىن اركىم جاقسى بىلەدى. بىراق بىلە تۇرا وسىنداي ارەكەتتەرگە بارادى. ويتكەنى بۇل ماسەلەدە جەكە ادامنىڭ اقىل-ويىن قوعامدا قالىپتاسقان كەلەڭسىز داستۇرلەردىڭ ۇستەمدىگى باسىپ كەتىپ جاتىر.
اقىلدى، مادەنيەتتى، مەيىرىمدى قوعام قۇرۋ – ادامزاتتىڭ مىڭداعان جىلداردان بەرگى ارمانى ەدى. وسى ماسەلە تۋرالى مىڭداعان كىتاپتاردىڭ جازىلعاندىعى انىق. بىراق ماڭگىلىك الماسىپ وتىراتىن كۇن مەن ءتۇن، ءبىر بىرىنەن قالمايتىن جاقسىلىق پەن جاماندىق سەكىلدى بۇل ماسەلە ءالى كۇنگە دەيىن ارمان كۇيىندە قالىپ كەلەدى. ال قازىرگى «اقىلدى تەحنولوگيالاردىڭ» دامۋى ىقپالىمەن بۇل ارماننىڭ اۋىلى ءتىپتى الىستاي تۇسەتىندەي. ويتكەنى ءتۇرلى ماسەلەلەردە شەشىم قابىلداۋ جونىنەن جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ، روبوتتار مەن اۆتوماتتىق جۇيەلەردىڭ بەينەسىندە ادامزاتقا جاڭا باسەكەلەستەر پايدا بولىپ وتىر. ارينە بۇل تەحنولوگيالاردىڭ «اقىلدىلىق» دەڭگەيى جەكە ادامنىڭ اقىلى مەن قابىلەتىنەن، تالانتىنان اسىپ كەتە قويماس. ويتكەنى ونىڭ تىزگىنى، باسقارۋ كىلتى جەكە ادامنىڭ قولىندا بولادى عوي. بىراق تەحنولوگيالار دامي كەلە ادامزات قوعامىنىڭ اقىلدىلىعىن جوققا شىعاراتىن سياقتى...
شەكاراداعى اۋىلدارعا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى
قوعام • بۇگىن، 13:03
ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميسسيانىڭ قۇرامى وزگەردى
قوعام • بۇگىن، 12:57
ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ۆيتسە-ءمينيسترى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • بۇگىن، 12:48
بىزگە حالىقپەن اشىق جانە ناقتى بايلانىس قاجەت – ءاليحان سمايىلوۆ
ۇكىمەت • بۇگىن، 12:34
التاي كولگىنوۆ: LRT قۇرىلىسى مەنىڭ قۇزىرەتىمە جاتپايدى
قوعام • بۇگىن، 12:23
سەناتورلار ەڭبەك داۋلارىن رەتتەۋ تۋرالى زاڭدى تالقىلادى
پارلامەنت • بۇگىن، 12:13
كاسىپكەرلىك سالاسىنداعى 66 زاڭنامالىق اكتىگە وزگەرتۋلەر ەنگىزىلەدى
بيزنەس • بۇگىن، 12:02
ەكىباستۇزدا جىلۋ جۇيەسى ۋاقىتشا ءوشىرىلدى
ايماقتار • بۇگىن، 11:51
ماشينا جاساۋ سالاسىن دامىتۋ بويىنشا كەشەندى جوسپار ازىرلەنىپ جاتىر
قازاقستان • بۇگىن، 11:42
ەكونوميكا • بۇگىن، 11:30
«قارلىعاش» بالاباقشاسى «انامنىڭ ەرتەگىسى» جوباسىن قولعا الدى
قوعام • بۇگىن، 11:23
كاسىپكەرلەرگە كەدەرگى بولاتىن ارتىق تالاپتار قارالادى
قوعام • بۇگىن، 11:22
پاۆلوداردا جول اپاتىنان 3 ادام زارداپ شەكتى
ايماقتار • بۇگىن، 11:15
بيزنەسكە تەرىس اسەر ەتەتىن تالاپتارعا «رەتتەۋشى گيلوتينا» ءادىسى قولدانىلادى
ۇكىمەت • بۇگىن، 11:03
ساياسات نۇربەك ماروككو ەلشىسىمەن كەزدەستى
قازاقستان • بۇگىن، 10:59
جانساي سماعۇلوۆ – دزيۋدودان پورتۋگاليا گران-ءپريىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى
سپورت • بۇگىن، 10:33
«AMANAT» پارتياسىنىڭ كەزەكتەن تىس سەزى 7 اقپاندا وتەدى
قوعام • بۇگىن، 10:18
استانا مەن چەليابينسك اراسىندا اۋە رەيسى اشىلادى
تۋريزم • بۇگىن، 10:06
اقتوبەدە ەسىرتكى ساتۋمەن اينالىسقان تۇرعىن ۇستالدى
قوعام • بۇگىن، 09:56
الەم كۋبوگىندە ەل قورجىنى تاعى ءبىر جۇلدەمەن تولىقتى
سپورت • بۇگىن، 09:45
اۋا رايى • بۇگىن، 09:33
سەناتتا بيۋدجەتتىك پروتسەستەردى جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى
پارلامەنت • بۇگىن، 09:28
ەلىمىزدە 49 ادام ىندەت جۇقتىردى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 09:14
31 قاڭتارعا ارنالعان ۆاليۋتا باعامى
قارجى • بۇگىن، 09:02
سايلاۋ • بۇگىن، 08:58
قوعام • بۇگىن، 08:55
ايماقتار • بۇگىن، 08:50
ءبىلىم • بۇگىن، 08:45
جالعان حابار تاراتقانعا جازا قاتاڭ
قوعام • بۇگىن، 08:40
ونەر • بۇگىن، 08:35
مەديتسينا • بۇگىن، 08:35
بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەننيسى داميدى
تەننيس • بۇگىن، 08:30
سايلاۋ • بۇگىن، 08:25
ۇكىمەت • بۇگىن، 00:01
ەل بولاشاعىنا ارنالعان باعدارلاما
قوعام • كەشە
زەينەتاقى قورى ءىرى جوبالاردى ينۆەستيتسيالايدى
ەكونوميكا • كەشە
1 700 جولاۋشىنىڭ وتەلگەن شىعىنى
ەكونوميكا • كەشە
اۋىلدى نامىسشىل اعايىن كوتەرەدى
پىكىر • كەشە
اۋىل • كەشە
كوشى-قوننىڭ جاڭا ءتارتىبى كۇشىنە ەندى
قازاقستان • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار