قازىرگى كوزى قاراقتى زامانداس ەلمەن عانا شەكتەلمەي, گەوساياسي اياداعى وڭىرلەردە, الەمدە نە بولىپ جاتقانىن جاقسى بىلەدى. سوندىقتان ادىلەتتىككە دە, ەكونوميكالىق ۇدەرىسكە دە جاھان ايناسىنان قارايدى. 5 قىركۇيەكتەگى تۋعان كۇنى – قازاق ەلىندە ءتىل مەرەكەسى رەتىندە بەكىتىلگەن احمەت بايتۇرسىن ۇلى: «مادەنيەت مي مەن اياق-قول بىردەي جۇمىس قىلعاندا ورنايدى. ەل قالىڭ جەردە مادەنيەت جوعارى بولادى. ەل قالىڭداماسا, شارۋاشىلىق, تۇرمىس وزگەرمەيدى» دەپ جازعان ەدى. ءبىر قىزىعى, ۇلت ۇستازى جالپى مادەنيەتتىڭ ءورىسىن شارۋاشىلىق وزگەرىس ۇعىمىمەن بايلانىستا قاراستىرعان.
قانشاما كەڭەستىك توتاليتارلىق ەكسپەريمەنتتى باستان كەشىرسەك تە, شۇكىر, اقاڭ ايتقانداي, ءبىز قالىڭدادىق. مەملەكەت باسشىسى ءمالىم ەتكەندەي, جىل سوڭىنا قاراي سانىمىز 20 ميلليون بولعالى تۇر. الاش زيالىلارى «قالىڭداۋعا» بىرنەشە ماعىنا بەرگەن: سان مەن ساپا جاعىنان تولىسۋ, ەلشىل ازاماتتارعا ەل بيلەتىپ, ءبىلىم مەن تەحنولوگيانى, مال شارۋاشىلىعى مەن شيكىزاتتى وندەۋدى جولعا قويۋ ت.ب.
1 قىركۇيەكتە پرەزيدەنت ق.توقاەۆ «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى حالىققا جولداۋىن پارلامەنت مىنبەرىنەن جاريا ەتكەندە, جوعارىداعى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ پايىمى جادىمىزدا جاڭعىردى.
«ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ يگىلىگىن ءاربىر ازاماتىمىزدىڭ كورۋى – قاعيداتتى ماسەلە», دەگەن قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى: «زاڭ مەن ءتارتىپ, ءوزارا تۇسىنىستىك, تىلەكتەستىك پەن جاۋاپكەرشىلىك بارىنەن بيىك تۇراتىن ءتيىمدى مەملەكەت قۇرامىز», دەپ تۇجىرىمدادى. بۇدان كەيىن الاش اماناتىنا ادالدىعىن بىلايشا جەتكىزدى: ء«بىز مادەنيەتتى, ءبىلىمدى, عىلىمدى دامىتۋ ارقىلى قازىرگى اشىق الەمنىڭ ءبىر بولشەگى بولۋعا ۇمتىلۋىمىز كەرەك. ... اركىم وتانشىل, ءبىلىمپاز, ەڭبەكقور, ءتارتىپتى, ادال, ءادىل, ۇنەمشىل جانە جاناشىر بولسا, الىنبايتىن اسۋ جوق». بۇل رەتتە ەل باسشىسى ابايدىڭ «تولىق ادام» ىلىمىنە نەگىزدەلگەن «ادال ازامات» تۇجىرىمداماسى وسى ساپامەن وزەكتەس ەكەنىن بايىپتاتتى.
ءداستۇرلى ءبىلىم كۇنى قالىڭ جۇرتشىلىققا ءمالىم ەتىلگەن ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق باعدارى تۋرالى مەملەكەتشىلدىك ءبىلىم-بىلىك جوباسى قوعامدى بەيجاي قالدىرمايدى دەپ سەنەمىز.
جولداۋدىڭ نەگىزى – جاھاندىق كۇردەلى كەزەڭدە ەل ەكونوميكاسى سالالارىنىڭ جاڭا قىزمەت مۇمكىندىگى, حالىق ءال-اۋقاتىن كوتەرۋدە اتقارۋشى بيلىكتىڭ, ورتالىق پەن ءوڭىردىڭ ۇيلەسىمدى جۇمىسى, سالىق پەن بيۋدجەت جۇيەسىندەگى, قۇقىقتىق رەتتەۋدەگى, وڭدەۋ ونەركاسىبىنە ينۆەستور تارتۋ, سۋ رەسۋرستارىن ۇنەمدەۋ, كولىك-لوگيستيكانى دامىتۋ ماسەلەسىندەگى جاۋاپتى ۇستانىم ت.ب. تۋرالى. ارينە, «بيدايدىڭ بارار جەرى – ديىرمەن» دەگەندەي, ەكونوميكا – ەلدىڭ الەۋمەتتىك زارۋلىكتەرىن شەشۋدىڭ تەتىگى. جولداۋدا ۇكىمەتكە جالاقىنى كوتەرۋ, جۇمىس ورىندارىن ارتتىرۋ, بالالار قاۋىپسىزدىگى, بۇلدىرشىندەر كەلەشەگىنە ارنالعان كاپيتال قورىن قۇرۋ, ءبىلىم الۋدا تەڭ مۇمكىندىك قالىپتاستىرۋ, «قارىزسىز قوعام» جوباسىن سالالاندىرۋ ت.ب. قاتىستى قاداۋ-قاداۋ تاپسىرما بەرىلدى.
پرەزيدەنت اتقارۋشى بيلىككە, ءىس ادامدارىنا, جالپى, ەل وركەندەۋىنە تىلەۋقور بىلىكتى ازاماتتارعا جاۋاپتى كەزەڭدە مەملەكەتىمىزدىڭ ەكونوميكالىق مودەلىن قايتا پىسىقتاۋدى ۇسىندى. مۇنى ء«تيىمدى ەكونوميكانى ىزدەۋ جولى» دەسەك تە بولادى. وسى ۇلكەن ءىستىڭ وزەگىندە كەيىنگى جىلدارى ماماندار كوپ ايتىپ جۇرگەن ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ, ەكونوميكالىق تەتىكتەردى قارجىلاندىرۋ, بانكتەر الەۋەتىن تولىق پايدالانۋ مىندەتى تۇر. بۇل جەردە ءار سالا «اققۋ, شورتان ءھام شايان» بولىپ, ءوز كورپەسىن وزىنە قاراي تارتۋى – ورتاق ىسكە قيعاش.
سونىمەن بىرگە جولداۋدا كولىك-لوگيستيكانى دامىتۋ ەكونوميكا درايۆەرى ەكەنى دە جۇيەلى تارازىلاندى. ەۋرازيانىڭ قاق ورتاسىنا, الەمدىك ءتۇرلى الپاۋىتتار مۇددەسى توعىسقان جەرگە ورنالاسىپ, بۇل مۇمكىندىكتى قولدان جىبەرۋگە بولمايدى. تەڭىز بەن قۇرعاق پورتتار, اۆتوماگيسترالدار, ءالجۋاز تەمىرجول سالاسى – جول ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋدىڭ, مەملەكەتكە دە, حالىققا دا ناپاقا بەرەتىن حالىقارالىق قارجى اعىنىن يگەرۋدىڭ رەتى. بۇل سالانى ۇيلەستىرەتىن كولىك مينيسترلىگىنە دە ەلەۋلى ءۇمىت ارتامىز.
جولداۋداعى تاعى ءبىر دىلگىرلىك – سۋ ساپاسى مەن قولجەتىمدىلىگى تۋرالى پرەزيدەنت تاپسىرماسى دا جۇرتشىلىق كوڭىلىنەن شىقتى. بيىلعى ديقانداردىڭ جانايقايى, باسقا دا «سۋعا تاياۋ وتىرىپ سۋعا جارىماۋ» وقيعالارى گيدرو-قويمالار مەن توعاندار ماسەلەسىن جۇيەلى شەشۋدى مىندەتتەگەنى راس. وسى رەتتە سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاتسيا مينيسترلىگىنىڭ قۇرىلۋى – ماڭىزدى قادام.
مەملەكەت باسشىسى بيىلعى جولداۋىندا ۇنەم مەن تيىمدىلىك ۇلگىسىن ءجيى ايتتى. بۇل – حالىق تانىمىنا, تالعامىنا اسا جاقىن ءداستۇرلى ۇعىم. «ىنساپ سايىن – بەرەكە» دەگەن ماتەل بار. ونىڭ ءتۇيىنى – ۇنەم. سونداي-اق «تەڭگە – تيىننان, ىنتىماق – ۇيىمنان», «تامشىدان – تەڭىز» دەگەن دە ناقىل جۇرتقا ىستىق.
ەندەشە, قوعام وسى ۇنەم مەن ۇلگى مادەنيەتىن جاڭعىرتىپ, ەلدىك ىستەرگە تىلەۋقور بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز.
