30-جىلداردىڭ اۋىر جاعدايلارى, قۋعىن-سۇرگىننىڭ كەسەلى وسى ءۇيدىڭ دە وتباسىن اينالىپ وتكەن جوق. اكەسىنە جالا جاۋىپ, كەنجەتاي اتانى باي-كۋلاكقا جاتقىزىپ, مال-مۇلىكتەرىن تاركىلەپ, وزىمەن بىرگە بەلگىسىز جاققا ايداپ الىپ كەتكەن. راحيما قاريا قايعىدان باسىن كوتەرگەن سوڭ, بالالارى عابدىجامال, عابدىكامال, سايفۋتدين, عاني, ماليكانى قولىنا الىپ, باسقا تىرشىلىگى بار اۋىلعا قونىس اۋدارادى. سايفۋتدين كەنجەتاي ۇلى جەتى جىلدىق مەكتەپتە وقىپ, قازاق ءتىلى, اراب, ورىس ءتىلىن دە يگەرىپ, قولىنا ءتيىستى كۋالىگىن الادى. الايدا بالالارىنىڭ اماندىعىن ويلاستىرعان اناسى سايفۋتدينگە اقىل-كەڭەسىن ايتىپ, تاشكەنت قالاسىنا ءبىلىمىن جالعاستىرۋعا اتتاندىرادى. تاشكەنت ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جانىنداعى 3 جىلدىق كۋرستا وقيدى. ودان ەلگە ورالىپ, الماتىنىڭ كالينين, فۋرمانوۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىندا ورنالاسقان ەسكى اعاش ۇيگە قونىستانادى. وكىنىشكە قاراي, بۇل قالادا تىنىش ورىن تابىلمادى. وزىمەن ارالاسىپ جۇرگەن سەنىمدى دوستارى جاسىرىن حابار بەرىپ, «سايفۋتدين, نكۆد-نىڭ تىڭشىلارى ىزدەستىرىپ اڭدىپ ءجۇر, قادامىڭا ساق بول», دەيدى. بىردەن وسىنداي سۋىق حاباردى ەستىگەننەن كەيىن, «اناما مەنىڭ كەسىرىم تيەر» دەپ, شىعىس جاققا بەت الىپ, بۇرىنعى سەمەي وبلىسى, ءۇرجار اۋدانىنىڭ ورتالىعىنا كوشۋگە ءماجبۇر بولادى. اۋدانداعى بانككە ەسەپشى-بۋحگالتەر قىزمەتىنە ورنالاسادى. بىراق تا وپاسىز تىڭشىلار 1937 جىلى 19 جەلتوقسان كۇنى نكۆد جەندەتتەرى ءسايفۋتديننىڭ قولىنا كىسەن سالىپ, تەرگەۋ يزولياتورىنا قامايدى.
«اباقتىنىڭ جەرتولەسىندەگى جەكە كامەراعا كىرگىزىپ, تەمىر پەشتى قاتتى قىزدىرىپ جاعىپ, ۇستىمە قالىڭ تون, باسىما قۇلاقشىنى بار مالاقاي, اياعىما قالىڭ, قونىشى بيىك اق پيمانى كيگىزىپ, وتتىڭ قاسىنا تىك تۇرعىزىپ, بىرنەشە كۇن جانىمدى قينادى. ايبىندى جاستىق شاعىم بولسا دا, شىدامىم تاۋسىلىپ ەسىمنەن تانىپ قۇلاپ ءتۇستىم, سوندا ۇلتى ورىس تەرگەۋشى اۋزىما سۋ تامىزباي سۇراقتارىن قويا بەردى. ءۇش كۇن وتكەننەن كەيىن, 22 جەلتوقسان كۇنى مەنىمەن بىرگە تاعى جيىرما شاقتى ادامدى قارا جۇك ماشيناسىنا تيەپ, الماتى قالاسىنداعى اباقتىعا اكەلىپ, قاتارىنان 6 اي تەرگەدى», دەيدى كەيىپكەرمىز ءوز ەستەلىگىندە.
سوتتىڭ ۇكىمى شىعار-شىقپاستان قاماۋدا بىرگە بولعان 150 ادامدى رەسەيدىڭ كراسنويارسك قالاسىنىڭ ماڭايىنداعى لاگەرگە اكەتەدى. ودان قيىر شىعىستىڭ شالعاي ورنالاسقان كانسك دەگەن نۇكتەسىنە ايداعان. 300 شاقىرىمدى جاياۋلاپ ءجۇرىپ وتكەن تۇتقىنداردىڭ ءتىرى قالعاندارى سايان-شۋشەنسك ەلدى مەكەنىنە, نۋ ورماننىڭ ىشىندەگى ازاپ ايماعىنا تابان تىرەيدى. سايفۋتدين 1947 جىلى جەلتوقسان ايىندا, 10 جىلدان سوڭ ەلگە ورالعان. كەلگەن بەتىندە سەمەي وبىلىسى كوكپەكتى اۋدانىنىڭ ورتالىعىنداعى نكۆد بولىمشەسىنە تىركەلىپ, ارنايى تىركەۋ جۋرنالىنا ء«الى دە قوعامعا كۇدىكتى» دەپ جەكە ەسەپكە الىنادى. ەركىن زاماندى اڭساعان سايفۋتدين اعا بۇعان دا توزە ءبىلدى, بىراق ىشىندەگى سىرىن ايتىپ جەتكىزە المادى. سوندا دا ينسپەكتورلار كۇندە كەشكە اعانىڭ ۇيىنە كەلىپ, تەكسەرىپ جۇرەدى. «ۋيدانوۆ, سەن نە ءبىتىرىپ, قانداي ارەكەت جاساپ ءجۇرسىڭ؟» دەپ سۇراعاندا, ول كىسى «مەن پوشتاعا بارىپ «پراۆدا» گازەتىن ساتىپ الىپ وقىدىم» دەپ گازەتتى كورسەتەدى ەكەن. وسىنداي تەكسەرۋ 1959 جىلعا دەيىن تۇراقتى جالعاسقان. وتارلىق ەزگى مەن قاناۋدى كوپ كورگەن سايفۋتدين اعا 1996 جىلى سول كوكپەكتى توپىراعىندا دۇنيەدەن ءوتتى...
اسحات تويكين,
ەڭبەك ارداگەرى
