– ءبىزدىڭ ەلدەر بۇگىندە ستراتەگيالىق ارىپتەستىك دەڭگەيىنە كوتەرىلگەن شىنايى دوستىق قارىم-قاتىناس ورناتتى. ءبىز تاجىكستانمەن كەڭ اۋقىمدى سالالاردا ودان ءارى جۇمىس ىستەۋگە ءازىرمىز. ويتكەنى تاجىكستان – وڭىردەگى نەگىزگى سەرىكتەستەردىڭ ءبىرى. ەلدەرىمىز اراسىنداعى ساۋدا جىل سايىن وڭ ءۇردىس كورسەتىپ كەلەدى. ماسەلەن, وتكەن جىلى ەلدەر اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 18,5 پايىزعا ءوسىپ, 1,4 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. قازاقستان ەكسپورتى 9,7%-عا ءوسىپ, 877,6 ملن دوللارعا جەتتى. بۇل ءوسىم كەلەسى تاۋارلاردى جەتكىزۋدىڭ ۇلعايۋىنا بايلانىستى», دەگەن س.جۇمانعارين تاجىك ەلىنە ەكسپورتتالعان تاۋارلاردى تىزىمدەپ شىقتى. راسىندا دا قاناعاتتانارلىق ءوسىم بار ەكەن.
بيداي – 29,3%-عا ۇلعايىپ ءبىر جىلدا 309,9 ملن دوللارعا جەتكەن. مارگارين ەكسپورتىنىڭ تابىسى 18 ملن دوللاردان اسىپ جىعىلعان. كۇنباعىس مايى 42,2%-عا ءوسىپ, 43,8 ملن دوللاردى قۇراپتى. وسىلاي بىرقاتار وتاندىق تاۋاردىڭ تاجىك ەلىنە ءساتتى ەكسپورتتالىپ جاتقانىنا توقتالعان ۆيتسە-پرەمەر ەكىنشى تاراپتىڭ تابىسىن دا نازاردان تىس قالدىرمادى.
«تاجىكستاننان يمپورتتالعان تاۋارلار دا 37,9%-عا ءوسىپ, 501,4 ملن دوللاردى قۇراعانىن بىلەمىز. بۇل مىس كەندەرى مەن كونتسەنتراتتارى, جاڭعاق قوسپالارى نەمەسە كەپتىرىلگەن جەمىستەر, سۋ, مينەرالدى جانە گازدالعان جەمىستەر, جاڭا كوكونىستەر مەن جەمىستەر. بيىل دا وسى ءۇردىستىڭ جالعاسىن كورىپ وتىرعانىمىزدى قۋانا ايتقىم كەلەدى. ءبىرىنشى توقساندا بىزدەن تاجىكستانعا ەكسپورت 21,74 پايىزعا ءوسىپ, 197,5 ميلليون دوللاردى قۇرادى. وسىلايشا, ەكى ەل باسشىلارى قويعان مەملەكەتتەر اراسىنداعى تاۋار اينالىمىن 1 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ مىندەتى ءساتتى ورىندالدى. دەسەك تە, بۇل جەتىستىككە توقتاماي, ناتيجەنى تاعى ەكى ەسە ارتتىرۋ ءۇشىن ودان ءارى جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك», دەدى س.جۇمانعارين.
ونىڭ ايتۋىنشا, ورتالىق ازيا ايماعىنداعى قازاق ساۋداسىنىڭ جالپى الەۋەتى 10 ميلليارد دوللاردان اسادى ەكەن. قازىر قازاقستاندا تاجىكستانمەن بىرلەسكەن 418 كاسىپورىن جۇمىس ىستەيدى, ونىڭ 416-سى شاعىن بيزنەس ساناتىندا كورىنەدى. 2005 جىلدان بەرى ەلىمىز تاجىكستان ەكونوميكاسىنا 132 ملن دوللار ينۆەستيتسيا قۇيىپتى. ال تاجىكستاننان كەلگەن ينۆەستيتسيا اعىنى 21 ملن دوللار ەكەن.
«ۋاقىت وتكەن سايىن ەكى ەلدىڭ ىسكەر توپتارى وكىلدەرى اراسىنداعى بايلانىستار نىعايىپ كەلەدى. قازىردىڭ وزىندە ءوزارا ساۋدانىڭ الەۋەتىن كورىپ وتىرمىز. اتاپ ايتقاندا, قازاقستاننىڭ جالپى سوماسى 140 ملن دوللارعا 60 تاۋارلىق پوزيتسيادان تۇراتىن ەكسپورتىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىگى بار. بۇل جەتكىزىلىمدەر بويىنشا وڭ ءوسىم بايقالاتىن وڭدەلگەن ونىمدەردىڭ تاۋارلارى. ولارعا جەڭىل شارتتارمەن قىزمەت كورسەتۋشىلەر اراسىندا قىزىعۋشىلىق بار. ونىڭ ىشىندە جەردى قاشىقتان زوندتاۋ قىزمەتتەرى مەن اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا ارنالعان سپۋتنيكتىك بايلانىس, IT قىزمەتتەرى, سونداي-اق مەملەكەتتىك باسقارۋدى تسيفرلىق تۇرلەندىرۋ جانە عىلىمي-يننوۆاتسيالىق قىزمەت سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا نيەت بولادى», دەدى ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى.
فورۋمعا كوپتەگەن كومپانيانىڭ وكىلدەرى دە قاتىسىپ وتىرعانىن ايتقان ول, قازاقستان ءبىراز ۋاقىتتان بەرى تاجىكستان نارىعىنا اۆتوكولىك ونىمدەرىن ەكسپورتتاپ جۇرگەنىن العا تارتتى.
«2017-2018 جىلدارى تاجىكستانعا 147 «JAC» كولىگى جانە 10 «Peugeot» كولىگى جەتكىزىلدى. 2021 جىلدىڭ سوڭىندا «سارىارقااۆتوپروم» جشس شىعارعان قوسىمشا 175 «JAC» ماركىلى اۆتوكولىكتەردى جەتكىزۋگە كەلىسىمشارت جاسالدى, ونىڭ 50-ءى 2022 جىلى تاجىكستانعا جونەلتىلدى. وتاندىق «JAC S3» قالالىق كروسسوۆەرى 2022 جىلى تاكسي پاركىن تولىقتىرادى. قازىر بۇل جۇمىستىڭ تۇراقتى نەگىزگە جەتكەنىنە قۋانىشتىمىن. اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ساۋدا ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ نەگىزى بولۋعا ءتيىس. وتكەن جىلى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ساۋداسى 40%-عا وسكەنىن كورسەتتى, بۇل ءوزارا ساۋدانىڭ جالپى كولەمىنىڭ جارتىسىنان استامىن قۇرايدى, ياعني 578,3 ملن دوللار جەتتى» دەپ جالعادى ول ءسوزىن.
وسى جىلى ماۋسىمارالىق كەزەڭدە تاجىكستاننان قازاقستانعا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن اكەلۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول جەتكەن ەكەن.
ء«بىزدىڭ قارىم-قاتىناسىمىزدىڭ شەگىنەن اسىپ تۇسەتىنىنە سەنىمىم كامىل. جىل باسىنان بەرى بىرنەشە دەلەگاتسيا, ونىڭ ىشىندە بيزنەس وكىلدەرى تاجىكستانعا باردى. تاجىكستانعا دەلەگاتسيالاردى جىلى قارسى العانى ءۇشىن العىس ايتقىم كەلەدى. ءوز تاراپىمىزدان كۇنباعىس مايى, بيداي, ۇن ەكسپورتىن ارتتىرۋعا دايىنبىز. سونداي-اق ەكى ەل اراسىنداعى جۇكتەردى ەكسپورتتىق-يمپورتتىق تەمىرجول ارقىلى تاسىمالداۋ كولەمىنىڭ ۇلعايۋىن كورىپ وتىرمىز. ول وتكەن جىلى 563,87 مىڭ توننانى قۇراپ, الدىڭعى جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 90,23 مىڭ تونناعا ءوستى. بۇل رەتتە جۇك تاسىمالداۋ 66 پايىزعا ارتىپ, 288 653,5 توننانى قۇرادى», دەدى س.جۇمانعارين.
ەكى ەل اراسىندا شەشىلمەگەن ماسەلە جوق ەكەنىن تىلگە تيەك ەتىپ, باسى اشىق ماسەلەلەردى العا تارتتى.
«وتاندىق «KazakhExport» كومپانياسىنىڭ ساقتاندىرۋ قۇرالدارىن پايدالانۋدى كەڭەيتۋ ۇسىنىلىپ وتىر. بۇل رەتتە ءبىز بيزنەسكە ۇسىناتىن بارلىق قارجىلىق مۇمكىندىكتى, ونىڭ ىشىندە ساۋدانى قارجىلاندىرۋدىڭ جاڭا قۇرالىن دۇرىس قولدانۋىمىز كەرەك. ساۋدا ميسسيالارىن جۇرگىزۋ تاجىريبەسى دە جالعاسادى. بۇل مۇددەلى كومپانيالار اراسىندا ۇزاقمەرزىمدى جانە ءوزارا ءتيىمدى بايلانىستار ورناتۋعا ىقپال ەتەدى», دەدى س.جۇمانعارين.
مۇنىمەن بىرگە ول بيزنەس فورۋم ەكى ەل اراسىنداعى ءىس-قيمىلدىڭ جاڭا باعىتتارىن بەلگىلەۋگە ارنالعانىن باسا ايتتى.
ء«بىزدىڭ تاۋار اينالىمىمىزدى ارتتىرۋ بويىنشا جۇكتەلگەن مىندەتتەرگە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن بارلىق جاعداي جاسالعان. بۇل فورۋم قازاقستان مەن تاجىكستاننىڭ ەكىجاقتى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىعىن ودان ءارى تەرەڭدەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن», دەدى ۆيتسە-پرەمەر.
تاجىكستاننىڭ ۆيتسە-پرەمەرى سۋلايمون زيوزودا ءوز مەملەكەتتەرىنىڭ ساۋدا قارىم-قاتىناسىنداعى مۇمكىندىكتەرىن ايتا كەلىپ, قازاقستاننان ينۆەستيتسيا تارتۋعا مۇددەلى ەكەندەرىن جاسىرمادى.
فورۋم اياسىندا 39 كوممەرتسيالىق كەلىسىمشارتقا قول قويىلىپ, ونىڭ قارجىلىق كولەمى 2 ملرد اقش دوللارىنا جۋىقتادى. ەكى تاراپتا قول قويىلعان وسى كەلىسىمشارتتار تولىق جۇزەگە اسارىنا سەنىمدى.
