كولىك-لوگيستيكا سالاسىنداعى ىزدەنىستەر

رەسەي-ۋكراين قاقتىعىسى باتىس پەن شىعىس ەلدەرىنىڭ كوبىن سارساڭعا سالىپ, تاپتاۋرىن بولعان مىڭجىلدىق قاتىناس جولدارىن وزگەرتىپ, جاڭا ترانزيتتىك دالىزدەر ىزدەۋگە ءماجبۇر ەتىپ وتىر. ەگەر ۇكىمەت حالىقارالىق جولداردىڭ ءجونى مەن جىگىن دۇرىس ۇيلەستىرە بىلسە, ءبىزدىڭ ەل بۇل جاعدايدا ۇتىلىس ەمەس, ۇتىسقا شىعارى ءسوزسىز. ونىڭ ونداعان دالەلىن الىس-جاقىن شەتەلدەردىڭ سالا ماماندارىنىڭ ۇلى دالاعا ەمىنىپ, ەنتەلەپ تۇرعانىنان كورۋگە بولادى.

جۋىردا وتاندىق ينۆەستيتسيالىق ىنتىماقتاستىق اگەنتتىگى كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىردى. جيىنعا الماتى وبلىسىنىڭ اكىمدىگى, SPG, قىتاي كونسۋلى جانە بيزنەس قاۋىمداستىعى, سونداي-اق «قتج» ۇك» اق, «QazTrade» وكىلدەرى  قاتىستى. ماڭىزدى ءىس-شارا بارىسىندا الماتىدا ءوڭىردىڭ كولىك-لوگيستيكالىق الەۋەتىن دامىتۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى. ءسويتىپ, جاڭادان لوگيستيكالىق حاب سالۋ ءىسى قولعا الىناتىن بولدى. جاڭا جوبا جۇزەگە اسسا, بۇل لوگيستيكالىق حاب اۆتوجول, تەمىرجول جانە اۋە جولىن بىرىكتىرمەك.

كونفەرەنتسيا بارىسىندا الما­تى وبلىسىندا شەتەلدىك تاۋار تاسى­مالداۋشىلارعا ارنالعان قويمالا­رى بار لوگيستيكالىق پارك پەن قۇرعاق پورتى ىسكە قوسىلاتىنى ايتىلدى. بۇل تەك لوگيستيكالىق سەكتوردىڭ عانا ەمەس, ءوڭىر بيزنەسىنىڭ دە دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى. اتالعان جوبانى جۇك تاسىمالى بويىنشا الەمدەگى №1 پورت – شاندۋن پورت كورپوراتسياسى (SPG) ۇسىنىپ وتىر. اتالعان كورپوراتسيانىڭ دەلەگاتسياسى الماتىعا قازاقستان ينۆەستيتسيالىق ىنتىماقتاستىق اگەنتتىگىنىڭ ارنايى شاقىرتۋىمەن كەلگەن.

– باتىستا بۇكىل الەمدى پورتتار بايلانىستىرادى دەگەن ءسوز بار. ءبىز تەڭىز پورتتارىنان بولەك, قۇرلىق پورتتارى دا وتە ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن ايتقىمىز كەلەدى. ەكى ەل اراسىندا بارىنشا قولايلى لوگيستيكالىق ءدالىز جاساساق دەيمىز. ءبىزدىڭ توپ لوگيستيكا جانە ساۋدا سالاسىندا قازاقستاندىق كاسىپورىندارمەن ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋگە كۇش سالۋدا. قازاق ەلى مەن قىتاي اراسىنداعى ءتيىمدى قارىم-قاتىناسقا ءوز ۇلەسىمىزدى قوساتىنىمىزعا سەنىمدىمىز, – دەيدى SPG باس ديرەكتورى لي فەنلي.

الماتى اگلومەراتسياسىندا ءىرى ساۋدا-لوگيستيكالىق حاب اشۋ جوسپارىمەن «قتج» ۇك» اق باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەرلان قويشىباەۆ ءبولىستى. ونىڭ ايتۋىنشا, ونى الماتى اينالما تەمىرجول جەلىسى (73 كم) جانىنان سالۋ كوزدەلىپ وتىر ەكەن.

– ازىرگە تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق نەگىزدەمە جاسالۋدا. وسى ءساتتى پايدالانىپ, SPG وكىلدەرىن ىنتىماقتاستىقتا جۇمىس ىستەۋگە شاقىرامىز. بىرقاتار ءىرى كومپانيا حاب قۇرىلىسىن سالۋ­عا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر. اتال­عان جوبا اياسىندا ءوڭىر لوگيستيكاسى, ينتەرمودالدى تاسىمال داميدى, ول اۆتوجول, تەمىرجول جانە اۋە جولىن بىرىك­تىرەدى. سونىمەن قاتار ءىرى قۇرعاق پورت سالىنادى, – دەدى ە.قويشىباەۆ.

كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلار ەۋ­روپا مەن رەسەي فەدەراتسياسىنان وڭتۇستىك-شىعىس ازياعا ەلەكتروموبيلدەر ءترانزيتىن ىسكە قوسىپ, سونداي-اق SPG پورتتارى ارقىلى ءبىزدىڭ ەل استىعىن ەكسپورتتاۋ ماسەلەسىن دە قاراستىردى.

– SPG سەرىكتەسىمىز رەتىندە ۇزاق­مەرزىمدى ىنتىماقتاستىق ءۇشىن كۇش سالاتىنىنا سەنىمدىمىز جانە ءبىز ءوز تاراپىمىزدان بار جاعدايدى جاسايمىز. الەمدەگى №1 پورت توبىنان smart ينۆەستيتسيالار كۇتەمىز. لوگيستيكالىق تاسىمالداۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن قىتايلىق جانە قازاقستاندىق تاراپتاردىڭ ينفراقۇرىلىمى مەن مۇم­كىندىكتەرىن پايدالانۋدىڭ ماڭىزىن اتاپ وتكەن ءجون, – دەدى قازاقستان ينۆەس­تيتسيالىق ىنتىماقتاستىق اگەنتتىگىنىڭ جەتەكشىسى ايدىن بايەدىلوۆ.

جۇك تاسىمالىندا    جاعىمدى جاڭالىق

وسى جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسا­نىندا ءبىزدىڭ ەل مەن قحر اراسىندا جۇك­تەردى تاسىمالداۋ وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 32 پايىزعا ءوسىپ, 6,5 ملن توننانى قۇراپتى. قحر-دان جۇك قابىلداۋ 7 پايىزعا, ياعني 2,6 ملن تونناعا كوبەيگەن. جۇكتەردى قحر-عا تاپسىرۋ 56 پايىزعا, ياعني 3,8 ملن تونناعا دەيىن ارتتى. التىنكول ستانساسى بويىنشا جۇك تاپسىرۋ ءۇش ەسەگە, 1,2 ملن تونناعا, قابىلداۋ 4 پايىزعا, 1,5 ملن تونناعا دەيىن ارتتى.

قىتاي باعىتىنداعى جۇكتەردى تاسى­مال­داۋعا سۇرانىستى ەسكەرگەن قتج قا­زاقستاندىق استىق تاسىمالداۋشىلارمەن كەلىسىمگە كەلە وتىرىپ, قانات قاقتى پويىزىن ىسكە قوستى. جوبا قىتاي مەن قازاقستان تەمىرجول جانە تەرمينال­دىق ينفراقۇرىلىمىنىڭ دايىندىعىن, مۇم­­كىندىكتەرىن انىقتاۋعا باعىتتالعان. ەسكە الساق, انتيكوۆيدتىك شارالارعا باي­­لانىستى قىتاي سوڭعى ەكى جىل­­دان بەرى استىقتى استىق ۆاگوندارىمەن قا­بىلداۋدان باس تارتىپ, تەك كونتەينەرلەرمەن اكەلۋدى تالاپ ەتىپ كەلەدى.

قازىرگى كۇندە وتاندىق ءونىمدى ەكس­پورت­تىق تاسىمالداۋدى دامىتۋ ءۇشىن دوستىق-مويىنتى ۋچاسكەسىنىڭ ەكىنشى جولىنىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلۋدە, بۇيىرت­سا ونىڭ وتكىزۋ قابىلەتى 5 ەسەگە ارتادى. سونداي-اق باقتى – اياگوز تەمىر­جول جوباسى ىسكە اسىرىلۋدا. ول قازاق­ستان مەن قىتاي اراسىنداعى وتكىزۋ قابى­لەتىن جىلىنا تاعى 20 ملن تونناعا ارتتى­رادى.

«جاسىل» جانە «اقىلدى» پورت سالىنادى

كورشى ەل تەك حالىقارالىق جولدار ارقىلى جۇك تاسىمالداۋ جانە تاۋار الماسۋمەن عانا شەكتەلىپ قالماي, سالادا­عى ءتۇرلى ءىس-شارا بويىنشا دا بىرلەسىپ جۇ­مىس ىستەۋگە مۇددەلى. جاقىندا اقتاۋ جانە «Shangdong Port Group» (SPG) توبىنا كىرەتىن Qingdao Port ساۋدا پورتتارى SPG دەلەگاتسياسىنىڭ ءبىزدىڭ ەلگە ساپارى اياسىندا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى.

تاراپتار تاجىريبە مەن اقپارات الماسۋ بويىنشا تىعىز ءوزارا ءىس-قيمىل جانە بىرقاتار ماسەلە بويىنشا: پەرسونالدى دايارلاۋ, پايدالانۋ ۇدەرىستەرىن وڭتايلاندىرۋ, لوگيستيكا بويىنشا ىق­تيمال ىنتىماقتاستىق تۋرالى ۋاعدا­لاستى. «جاسىل» جانە «اقىلدى» پورت سالۋ سالاسىنداعى كەلىسىمدى كەڭەيتۋ جوس­پارلانىپ جاتىر.

كەزدەسۋدە تاراپتار وزدەرىنىڭ مۇم­كىندىكتەرى مەن پەرسپەكتيۆالىق دامۋ جوس­پارلارىن تانىستىردى. سونداي-اق تحكب باعىتى بويىنشا ترانزيتتىك تاسىمال تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا قازاقستاندىق جانە قىتايلىق تاراپتاردىڭ قولدا­نىستاعى ينفراقۇرىلىمى مەن ارتىق­شىلىقتارىن پايدالانۋدىڭ ماڭىز­دىلىعىندا نازاردان تىس قالدىرمادى.

ەسكە سالساق, Shandong Port Group (SPG) – جۇك اينالىمى بويىنشا الەم­دەگى ءبىرىنشى پورتتىق توبى. توپقا بيز­نەس­تىڭ 12 سەگمەنتىندە جۇمىس ىستەيتىن 12 كومپانيا مەن 4 پورت كىرەدى: كەمە قاتىناسى, ساۋدا, لوگيستيكا, عىلىمي-تەحنيكالىق ازىرلەمەلەر, جابدىقتار ءوندىرىسى جانە ت. ب.

بۇلارمەن بىرگە «قتج» ۇك» اق مەن قحر ءىرى پورت وپەراتورى SPG پورت توبى قول قويىلعان ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم شەڭبەرىندە ءمۋلتيمودالدى كونتەينەرلىك سەرۆيستەر مەن تسيفرلىق ونىمدەردى بىرلەسىپ دامىتاتىن بولادى.

قۇجاتتا تسيفرلىق كولىك-لوگيس­تي­كا­لىق سەرۆيستەردى, پورت جانە تەرمي­نال­دىق قىزمەتتەردى دامىتۋ, سونداي-اق تەڭىز تاسىمالدارىن, ونىڭ ىشىندە كاسپي جانە قارا تەڭىزدەگى تەڭىز بۋىنىن دامىتۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق كوز­دەلگەن. بۇدان باسقا تاراپتار تۇراقتى كونتەينەرلىك سەرۆيستەردى قۇرۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ ەل ارقىلى مارشرۋتتاردى, ونىڭ ىشىندە ترانسكاسپي حالىقارالىق كو­لىك باعدارىن بىرلەسىپ پايدالانۋ مۇم­كىندىگىن زەردەلەيدى.

وسى كەزدەسۋ اياسىندا قاتىسۋشىلار­عا قىتاي, ورتالىق ازيا, كاۆكاز, ەاەو جانە تاياۋ شىعىس ەلدەرىنىڭ ساۋدا لو­گيس­­تيكاسىن بايلانىستىراتىن ال­ما­تى اگ­لومەراتسياسىنداعى ساۋدا-لوگيس­تيكالىق حاب جوبانىڭ تۇجىرىم­دا­ما­سى تانىستىرىلدى.

Shangdong Port Group پرەزيدەنتى لي فەنلي باستاعان دەلەگاتسيا ەلىمىز­دىڭ قۇرىق پورتىندا دا بولدى. وندا پاروم كەشەنىنىڭ قىزمەتى مەن ينفرا­قۇرىلىمىمەن تانىستى. «قۇرىق پورتى» جشس باس ديرەكتورى سەرىك احمەتوۆ قوناقتاردى پورتتىڭ وتكەن جىلدارداعى جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىمەن تانىستىردى. مۇنىمەن بىرگە تحكب باعىتى بويىنشا لوگيستيكانى دامىتۋ جوسپارلارى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەردى. بۇدان كەيىن تاراپتار قۇرىق پورتى مەن SPG Port of Rizhao اراسىندا دوستىق قارىم-قاتىناس ورناتۋ بويىنشا كەلىسىمگە كەلدى.

ەسكى جوبا, جاڭا كەلىسىم

كاسپي تەڭىزىن كوكتەي ءوتىپ, ازەر­بايجان, گرۋزيا, تۇركيا ارقىلى ەۋروپا ەلدەرىنە ساۋدا كەرۋەندەرىمەن توتە تارتۋدى ءبىزدىڭ ەل كوپتەن بەرى كوكسەپ جوباسىن جاساعانىمەن, جۇزەگە اسىرۋدىڭ رەتى كەلمەي جۇرگەن-ءدى. قازىرگى گەوساياسي جاعداي سول كەۋدەدەگى كوك اسپانعا پارا-پار كوكسەۋدى امالعا اسىرۋدىڭ ءساتىن تۋدىرعانداي.

تاياۋدا باۋىرلاس ازەربايجان رەس­پۋب­­ليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ ەلىمىزگە رەسمي ىسساپارمەن كەلگەندە مەملەكەت باسشىلارىنىڭ نەگىزگى كوتەر­گەن تاقىرىبىنىڭ ءبىرى – شىعىس-باتىس ترانسكاسپي ورتا ءدالىزى بولعانى ءمالىم. وندا كاسپي تەڭىزىن تايازدانۋدان بارىنشا قورعاۋعا, سونداي-اق بيوارتۇرلىلىكتى ساقتاۋعا باعىتتالعان بىرلەسكەن كۇش-جىگەردى ىسكە اسىرۋ قاجەتتىگىن راستادى. وعان قوسا, ءوڭىر ەلدەرىنىڭ كولىك-ترانزيت سالاسىنداعى ماسەلەلەرىن ءتيىمدى شەشۋ جاعدايىندا نازارعا الدى. ءسويتىپ, ءوزا­را ءىس-قيمىلى ورتاق مۇددەلەرگە ساي جانە ۇلتتىق كولىك ستراتەگيالارى باسىمدىقتارىنا كوڭىل ءبولدى. ال شى­عىس-باتىس ترانسكاسپي ورتا ءدالىزى مۇ­نىڭ ماڭىزدى باعىتى بولىپ تابىلادى.

وسىعان وراي تاراپتار 2022 جىل­عى 25 قاراشادا اقتاۋدا وتكەن ترانس­كاسپي ءوزارا بايلانىسى جونىندەگى مينيسترلىك كەزدەسۋىندە 202-2027 جىلدارعا ارنال­عان «وسال تۇستاردى» ۇيلەسىمدى جويۋ جانە «ورتا ءدالىزدى» دامىتۋ جونىندەگى جول كارتاسىنىڭ قابىلدانۋىن جوعارى باعالادى. وسى قۇجاتقا سايكەس ءىس-شارا­لاردىڭ ۋاقتىلى جانە ساپالى ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەكتىگىن ايتتى.

ماڭىزدى شارا اياسىندا تاراپتار «تسيفرلىق جىبەك جولى» (Digital Silk Way) جوباسىن ىسكە اسىرۋدى قولدايدى جانە ەكى ەلدى كاسپي تەڭىزىنىڭ تۇبىمەن جالعايتىن تالشىقتى-وپتيكالىق بايلانىس جەلىسىن بىرلەسىپ سالۋ جونىندەگى جۇمىستاردى تەزىرەك اياقتاۋعا جاردەمدەسەتىن بولدى. تسيفرلىق دامۋ سالاسىنداعى ىنتى­ماقتاستىقتى كەڭەيتۋدىڭ, ونىڭ ىشىندە ەلەكتروندىق قۇجات اينالىمى جۇيەسىن جانە ەلەكتروندىق قولتاڭبالاردى پاي­دالانۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن دە اتاپ ءوتتى.

ماڭىزدى مامىلەلەردىڭ ءمانى زور

تۋىسقان ەلدەر وتىن-ەنەرگەتيكا سا­لاسىنداعى, ونىڭ ىشىندە ەنەرگيا رەسۋرستارىن تاسىمالداۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋدىڭ ماڭىز­دى ەكەنىن اتاپ كورسەتتى. باكۋ – تبي­ليسي – جەيحان قۇبىرى ارقىلى قازاق مۇنا­يىن جەتكىزۋدىڭ باستالۋىنا ازەرباي­جان باسشىلىعى ريزا كوڭىلىن ءبىلدىردى. سونداي-اق تۋىسقان ەلدىڭ اۋماعى ارقى­لى قازاقستاندىق مۇنايدى جەتكىزۋ كولە­مىن ۇلعايتۋ جونىندەگى شارتتاردى كەلىسۋ بو­يىنشا ودان ءارى جۇمىس جۇرگىزۋ ەكى تاراپقا دا اسا قاجەت ەكەنى كەلىسىلدى.

تاراپتار بايلانىستى نىعايتۋدا ەكونوميكا جانە ساياساتپەن عانا ىركىلىپ قالعان جوق. مادەنيەت جانە ونەر, ءبىلىم, عىلىم, تۋريزم جانە سپورت سالا­لا­رىنداعى بايلانىستاردى دا دايەك­تى تۇردە تەرەڭدەتۋگە, قوعامدىق, جاس­تار جانە ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى, يننوۆا­تسيالىق ورتالىقتار, بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى اراسىنداعى قويان-قولتىق ىستەردە ءبىر-بىرىنە جاردەمدەسۋ جونىندە ۋاعدالاستى.

ەكى حالىقتىڭ ءتول مادەنيەتىن دا­رىپ­تەۋ ماقساتىندا شىعارماشىلىق ۇجىمدارمەن الماسۋ پراكتيكاسىن وڭ باعالاي وتىرىپ, 2023 جىلى ازەرباي­جاندا قازاقستان مادەنيەتىنىڭ كۇندەرىن, سونداي-اق قازاقستاندا ازەربايجان مادەنيەتىنىڭ ونكۇندىگىن وتكىزۋگە دايىن­ ەكەندىگىن ەكى تاراپ تا ايتتى. بولعان كە­لىسسوزدەر مەن ساپار بارىسىندا قول قو­يىلعان ەكىجاقتى قۇجاتتار قازاقستان مەن ازەربايجان اراسىنداعى دوستىق جانە وداقتاستىق قاتىناستاردى ودان ءارى نىعايتۋعا ىقپال ەتەتىنىن اتاپ ءوتتى.

ازەربايجان تاراپى وككۋپانتتاردان بوساتىلعان اۋماقتارىن رەكونسترۋكتسيالاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ جونىندەگى ماقساتتى جۇمىس شەڭبەرىندە قازاقستان تاراپى تانىتقان مۇددەلى­لىكتى قۇپتايتىندارىن جاسىرمادى. ءسويتىپ, ارىپتەستەر مەن ينۆەستورلار­دىڭ ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا قاتىسۋىنا جاردەمدەسۋگە دايىن ەكەندەرىن ايتتى.